चुनावमार्फत झन् शक्तिशाली भएका इमरान जेलमुक्त होलान् ?

एआई जेनेरेटेड तस्वीर ।

A+ A A-

कुनै समय निकै चर्चित बनेको एउटा नेपाली गीत छ- माया एउटासँग, बिहे अर्कोसँग ।

नेपालबाट पाकिस्तानको चुनावी परिणाम नियाल्दा यो गीतको झल्को पक्कै आउँछ ।

जेल बसीबसी पूर्वप्रधानमन्त्री इमरान खानले पाकिस्तान तेहरिक-ए इन्साफ (पीटीआई) लाई चुनाव जिताएका छन् । जनताकै माझमा गएर सक्दो भोट मागेका पाकिस्तान मुस्लिम लिग- नवाज (पीएमएल-एन) का प्रमुख नवाज शरीफ पीटीआईलाई उछिन्न असफल रहे ।

निर्वाचन आयोगले पीटीआईलाई चुनावमा प्रतिबन्ध लगाएकाले प्राविधिक रूपमा नवाजकै पार्टी संसदमा ठूलो बनेको छ । तर, संख्याको हिसाबले पीटीआई समर्थित निर्दलीय सांसद धेरै छन् । पीटीआई आफ्नै चुनाव चिह्न 'ब्याट' लिएर मैदानमा उत्रिन पाएको हुन्थ्यो भने योभन्दा धेरै सिट जित्ने र आफ्नै नेतृत्वमा सरकार बनाउने यसअघिको अनुमानलाई नतिजाले लगभग सावित गरिदिएको छ ।

इमरानले आफैँ बोलेर भोट माग्नसमेत पाएनन् । यसका लागि उनले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) को सहारा लिए, जुन सम्पूर्ण मतादाताको पहुँचमा पनि थिएन । तर, उनका प्रतिद्वन्द्वी नवाज शरीफ भोट माग्ने क्रममा जनतालाई ‘फ्लाइङ किस’ दिन्थे । तीनपल्ट प्रधानमन्त्री भइसकेका शरीफलाई जनताले उसैगरी ‘फ्लाइङ किस’ फर्काउँथे ।

यो सबै हेर्दा इमरान जेलमा भएको फाइदा नवाजले मजाले उठाउने अनुमान गरिएको थियो । यो अनुमान किन पनि गरिन्थ्यो भने, उनलाई पाकिस्तानको सत्ता नचाउन सक्ने सैन्य नेतृत्वको समर्थन समेत थियो । उनले मतदान हुनुअघि घोषणै गरेका थिए– चुनावमा आफ्नो पार्टी पहिलो हुन्छ र सरकार बनाउँछ ।

पाकिस्तानी पत्रकार मोहम्मद हनीफ एक ब्लगमा लेख्छन्, चुनावी परिणाममा ‘नवाज-नागरिक फ्लाइङ किस’ को प्रभाव खासै देखिएन । अर्थात् जनताले फ्लाइङ किस उनलाई दिए पनि भोट इमरानलाई दिएको देखियो । ‘शरीफ-सेना’ शक्तिले पनि गतिलोसँग काम गरेको देखिएन ।

चिनियाँ समाचार संस्था सिन्ह्वाका अनुसार, २ सय ६६ मध्ये २ सय ६२ सिटको नतिजा सार्वजनिक हुँदा स्वतन्त्र उम्मेदवारले १ सय १ सिट जितेका छन् । यसमा अधिकांश निर्वाचित पीटीआई समर्थित हुन् । शरीफको पार्टी पीएमएल-एन ७५ सिट र पीपीपीले ५४ सिट जितेका छन् । यसैगरी, मुत्तहिदा कोमी मुभमेन्ट पाकिस्तान (एमक्यूएम-पी) ले १७ र जमियत उलेमा-ए-इस्लाम पाकिस्तानले ४, पाकिस्तान मुस्लिम लिग ३, इस्तेहकाम-ए-पाकिस्तान पार्टी र बलुचिस्तान नेसनल पार्टीले २/२ सिट हात पारेका छन् ।

पाकिस्तानमा ३ सय ३६ सदस्यीय नेसनल एसेम्ब्ली (संसद्) छ । यीमध्ये २ सय ६६ सांसद प्रत्यक्ष निर्वाचित तथा ७० जना मनोनीत हुन्छन् । सरकार बनाउन कुनै पनि दललाई कम्तीमा १ सय ६९ सांसदको समर्थन चाहिन्छ । शीर्ष तीनमध्ये कसैले पनि बहुमत हासिल गर्न सकेनन् । अब सरकार बनाउन गठबन्धन गर्नुपर्नेछ । त्यसैले अब पाकिस्तानको आगामी राजनीति कसरी अगाडि बढ्छ भन्ने प्रश्न छ । इमरान खानको राजनीतिक भविष्यबारे पनि अड्कलबाजी जारी छ ।

तेस्रो शक्ति बनेको पाकिस्तान पिपुल्स पार्टीसहितका साना दललाई मनाउन नवाज शरीफ बल गरिरहेका छन् । उनको प्रयास हरहालमा इमरान नेतृत्वको पीटीआई समर्थितलाई बाहिर राखेर सरकार बनाउनेमा छ । प्रयास सफल भए उनी चौथोपल्ट पाकिस्तानको प्रधानमन्त्री बन्नेछन् । इमरानजस्तै उनी पनि कुनै समय जेल जीवन भोगिसकेका राजनीतिज्ञ हुन् ।

पाकिस्तानी मिडियामा विभिन्न विश्लेषकले काटेका लख मान्ने हो भने नवाजले नयाँ सरकार बनाए भने पनि त्यो निकै कमजोर हुनेछ, करिब-करिब सैनिकको कठपुतलीजस्तै । किनकि सेनाको बलबिना सरकारलाई प्रत्येक पाइला चाल्न गह्रौँ हुनेछ । अर्कोतिर गठबन्धनमा ल्याएका दल, खासगरी पीपीपीले ठूलै भाग माग्नेछ । पीपीपी उपाध्यक्ष आसिफ अली जरदारीले मागेजति भाग नपाए शरीफ सरकारमा नजाने भन्दै आएका छन् । उनी ‘किङ मेकर’ को भूमिकामा छन् । यसमा मनाएर मात्र शरीफले सुख पाउने छैनन्, सत्ता सहयात्री दललाई टिकाएर राख्न भविष्यमा धेरै कुरामा सम्झौता गर्नुपर्नेछ ।

चुनावको स्पष्ट सन्देश छ, शरीफ पाकिस्तानी जनताले रुचाएका पहिलो पात्र होइनन् । तर, प्राविधिक रूपमा उनकै पार्टी संसदको पहिलो शक्ति भएकाले शरीफको नेतृत्वमा सरकार बन्ने सम्भावना ज्यादा छ । जनतामा बढेको वितृष्णा घटाउने यो मौकालाई सदुपयोग गर्न नसकेको अवस्थामा शरीफले अर्कोपल्ट अकल्पनीय हानि बेहोर्नुपर्ने हुन सक्छ ।

पछिल्ला केही वर्षभित्र पाकिस्तानमा गहिरो ध्रुवीकरण भएको छ । परिवार नै आपसमा जुधिरहेका छन् । सबै परिस्थिति ठीकठाक पार्न प्रभावकारी भूमिका नखेले नयाँ सरकारप्रति अथवा शरीफप्रति जनता थप रुष्ट हुनेछन् । तर, संसदमा उनको अवस्था नै यस्तो छ, सत्ता टिकाउन उनले गठबन्धनका दललाई पनि रिझाउनैपर्छ ।

अर्कोतिर, पीटीआई अब एक प्रभावशाली र शक्तिशाली विपक्षीको भूमिका निर्वाह गर्न सक्ने स्थितिमा छ । ऊ समर्थित सांसदसँग सरकारलाई असफल पार्न आवश्यक संख्या छ । जनता, सत्ता सहयात्री, सेना र विपक्षीलाई रिझाएर अघि बढ्नुपर्ने कठिन चुनौती शरीफसामु हुनेछ । अमेरिका, बेलायत, युरोपेली संघलगायत शक्तिले पनि चुनावको निष्पक्षतामाथि प्रश्न उठाएका छन् । आगामी सरकारले उनीहरूको विश्वास पनि जितेर काम गर्नुपर्ने हुन्छ ।

इमरान झन् शक्तिशाली ?

पीटीआईको समर्थनमा चुनाव जितेका निर्दलीयहरू इमरानले पाएको जनसमर्थनकै बलमा आएका हुन् । उनीहरू इमरानप्रति बफादार रहन्छन्, रहँदैनन् भन्ने मूल प्रश्न हो । उनीहरूले बफादारी निभाएमा इमरानको प्रभाव पाकिस्तानी राजनीतिमा अझै बलियो हुनेछ । यद्यपि, कुनै पार्टी रोजेर प्रवेश गर्न उनीहरूलाई कुनै कानुनी अड्चन नभएकाले उनीहरूमध्ये केहीले इमरानको साथ छोडिदिन सक्ने आशंका पनि छ ।

उसो त पाकिस्तानका अक्सर नेताले कुनै न कुनै समय जेलमा बिताएकै छन् । इमरान हाल जेलमा छन् । कानुनी सफाइ नपाएसम्म उनी जेलमै रहनेछन् । भ्रष्टाचार मुद्दामा उनी पहिल्यैदेखि तीन वर्षको जेल सजाय भुक्तान गरिरहेका छन् । हालै मात्र फेरि इमरानमाथि अरु मुद्दा पनि चलाइएका छन् । तर, आमनिर्वाचनले उनलाई थप लोकप्रिय, शक्तिशाली र विरोधीका लागि खतरनाक पारिदिएको छ । विधानसभाहरूमा अब उनी शक्तिशाली आवाज हुनेछन् । तैपनि इमरानले मुद्दाको सामना गर्नुपर्ने नै छ ।

अघिल्लोपल्ट उनलाई सत्ता हात पार्न सेनासँग मिलेको आरोप लागेको थियो । यसपालि त्यस्तै आरोप शरीफलाई लागेको छ । र, इमरानले सेनासहित सबै राजनीतिक शक्तिलाई निराश पारिदिएका छन् । उनको सरकार ढाल्न अर्को समूहसँग मिलेकाहरूलाई पनि जनताले चुनावमार्फत अस्वीकृत गरिदिएका छन् ।

इमरान र उनका समर्थकले सजायलाई कंगारु कोर्ट (कुनै ठोस प्रमाण नचाहिने, विरोधी सक्न गठन गरिएको अदालत) को निर्णय भनेर खण्डन गर्दै आएका छन् । जानकारहरूका अनुसार, जे भए पनि चुनावी नतिजाकै कारण इमरान जेलमुक्त हुने छैनन् तर आगामी समीकरणमा उनको प्रभाव बढेमा भने उनलाई सजिलो हुन सक्छ । उनले कानुनमार्फत नै बाहिर आउनुपर्नेछ ।

विदेशी दबाबको विपक्षमा नागरिक मत

इमरान आफैँले भन्ने गरेका छन्, उनलाई सत्ताच्यूत गर्न अमेरिकाको हात थियो । सत्तासीन रहँदा उनको सम्बन्ध देशको सेनासँग पनि राम्रो रहेन । यद्यपि, अमेरिका भने उनलाई सत्तामा देख्नै नचाहने गरी चिढिएको थियो । र, यो रोषको सुरुवात भएको थियो इमरानको रुस भ्रमणबाट ।

रुस–युक्रेन युद्ध सुरु भएको दिन इमरान रुसमै थिए । अमेरिका उनको यो भ्रमणलाई लिएर निकै रुष्ट बनेको थियो । पछि उसले पाकिस्तानी राजदूतलाई बोलाएर यसबारे सोधीखोजी गर्नुका साथै असन्तुष्टिसमेत जनाएको थियो ।

यसै विषयमा अमेरिकी अधिकारी र पाकिस्तानी कूटनीतिज्ञबीच बैठक पनि भएको थियो । बैठक हुनुभन्दा ठीक एक दिनअगाडि खानले एउटा र्‍यालीमा भनेका थिए, ‘के हामी तिम्रो गुलाम हौँ ? हामीलाई के सोच्छौ ? तिमीहरूले जे भन्यो, खुरुखुरु त्यही गर्ने सोच्छौ होइन ? हामी रुसको साथी हौँ र हामी अमेरिकाको पनि साथी हौँ । हामी चीनका साथी हौँ भने हामी युरोपका पनि साथी हौँ । हामी कुनै गुटको हिस्सा होइनौँ ।’

पछि उनीविरुद्ध संसदमा अविश्वासको प्रस्ताव पेस भयो र संसदको विश्वास हासिल गर्न नसकेपछि उनी हटे । उनलाई भ्रष्टाचारलगायत विभिन्न मुद्दा लगाइएको छ । यसपालिको चुनावी परिणामले देशमा हुने विदेशी चलखेलविरुद्ध पनि नागरिकले मत जाहेर गरेका छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन १, २०८० १७:११