यस्ता थिए सेन्ट भ्यालेन्टाइन

A+ A A-

एक त वसेन्टको मौसम, त्यसमाथि वायुमा प्रेमको सुवास । धेरैलाई प्रतीक्षा छ, वर्षको सबैभन्दा रुमानी दिन अर्थात् ‘भ्यालेन्टाइन्स डे’ को ।

संसारका धेरै देशमा यतिबेला भ्यालेन्टाइन सप्ताह चलिरहेको छ । पश्चिमा देशबाट सुरु भएको यो प्रेम कुम्भ केही वर्षयता नेपालमा पनि चल्तीमै छ । हरेक वर्ष ७ फ्रेब्रुअरीमा ‘रोज डे’देखि सुरु हुने भ्यालेन्टाइन्स सप्ताह क्रमशः प्रपोज डे, चोकोलेट डे, टेड्डी डे, प्रोमिस डे, हग डेहुँदै १४ फेब्रुअरीमा भ्यालेन्टाइन्स डेमा पुगेर समापन हुन्छ ।

प्रेमी जोडीका लागि सेन्ट भ्यालेन्टाइन भगवानै थिए । उनलाई प्रेम गर्ने मानिसहरूको संरक्षक पनि मान्ने गरिन्छ । त्यसैले उनको मृत्युको सम्झनामा १४ फेब्रुअरीलाई संसारका धेरै देशमा भ्यालेन्टाइन डेका रूपमा मनाउने गरिएको छ ।

प्राचीन् रोमका इसाई भ्यालेन्टाइनलाई अब एक अनुहारसहित हेर्न सकिन्छ ।

423541692_7176958765728748_8622580560884026965_n1707528585.jpg

विशेषज्ञले सेन्ट भ्यालेन्टाइनको अवशेषको लामो अध्ययनपछि उनको मुखाकृति बनाइसकेका छन् । सेन्टको अवशेष इटालीको प्याडुभ प्रान्तमा सान जर्ज गिरिजाघरमा राखिएको छ ।

विज्ञका रायमा सेन्ट भ्यालेन्टाइनको जन्म तेस्रो शताब्दीमा भएको थियो । उनलाई दिइएको अनुहार हेर्दा उनी कम उमेरका सामान्य लक्षण भएका व्यक्तिजस्ता देखिन्छन् । सेन्ट भ्यालेन्टाइनको यो तस्वीर उनका अरु तस्वीरभन्दा फरक छ । अरु तस्वीरमा उनी अलि बढी उमेरका व्यक्ति देखिन्थे ।

अवशेषको आधारमा सेन्ट भ्यालेन्टाइनको अनुहार फेरि बनाउने कोसिस सन् २०१७ मा सुरु भयो । यसका लागि पादुभा विश्वविद्यालयका विशेषज्ञ एक साथ आए । यसमा हिस्टोरिकल, जिओग्राफिकल एन्ड एन्टिक्विटी साइन्स विभागका फ्रान्सेस्को भेरोनिज, म्युजियम अफ प्याथोलोजी एनाटोमीका एलबेर्टो जेनाटा र म्युजियम अफ एन्थ्रोपोलोजीका निकोला कार्राराले एक टिमका रूपमा काम गरे । पुरातात्विक विज्ञानमा शोध गर्ने आर्क टिमको एउटा दलले उनीहरूलाई सघायो ।

यो दलको इटालीका सदस्य लुक बेचीले सेन्टको दिमागको हिस्साको डिजिटल तस्वीर लिने काम गरे, त्यसपछि यसलाई आकार दिन थालियो । यो पूरा अभियान आधिकारिक रूपमा क्याथोलिक चर्चको निगरानीमा गरियो ।

थ्री-डी फेसियल रेकग्निसन प्रविधिमा विशेषज्ञ ब्राजिलका सिसेरो मोरेसले यी डिजिटल तस्वीरका आधारमा बनेको सेन्ट भ्यालेन्टाइनको अनुहार बनाउने काम सुरु गरे । यो पूरै शोध कार्यको नतिजालाई सन् २०१८ मा सार्वजनिक गरिएको थियो ।

423221360_1128641208157296_4517073593953066465_n1707528607.jpg

एक होइन, तीन भ्यालेन्टाइन

सेन्ट भ्यालेन्टाइन नामका एक मात्र होइन, कम्तीमा तीन व्यक्ति थिए ।

सिसेरो मोरेसका अनुसार, क्याथोलिक चर्चसँग उपलब्ध जानकारी कन्फ्युज गर्ने खालको छ, किनकि तीनै जनाको मृत्यु १४ फेब्रुअरीमै भएको थियो ।

सिसेरोले सन् २०१७ मा तीनमध्ये एकको अनुहारमा काम गरेका थिए । तेस्रो सेन्टको अनुहारमा पनि उनले काम गर्न चाहेका थिए । तर, तेस्रो सेन्ट अफ्रिकामा कुनै मिसनका क्रममा मारिए, उनलाई कहाँ गाडियो भन्नेबारे कुनै जानकारी छैन ।

क्याथोलिक चर्चको वेबसाइटअनुसार, पहिलो सेन्ट भ्यालेन्टाइन रोमका थिए । एक पादरी थिए र अर्का एक डाक्टरका रूपमा काम गर्थे । गथ सम्राट क्लाउडियस द्वितीय कालमा उनी मानिसहरूलाई मद्दत गर्थे । उनलाई गिरफ्तार गरेर १४ फेब्रुअरीमा मृत्युदण्ड दिइएको थियो ।

उनलाई फ्लेमिनियन वे मा गाडिएको थियो । पछि उनको अवशेषलाई सेन्ट प्राक्सेदेसको चर्चनजिकै बोसिलिका अफ सेन्ट म्यारी मेजर लगियो ।

अर्का सेन्ट भ्यालेन्टाइन रोमदेखि करिब ६० किलोमिटर टाढाको इन्टराम्रामा पादरी थिए । उनलाई पनि सम्राट क्लाउडियस द्वितीयको शासनकालमा यातना दिइयो र पछि शिर छेदन गरी हत्या गरियो । तेस्रा सेन्ट भ्यालेन्टाइनको मृत्यु उनका साथीहरूसहित अफ्रिकामा भयो । उनका बारेमा धेरै जानकारी उपलब्ध छैन । क्याथोलिक चर्चले यी तीन सेन्टलाई चर्चप्रति बफादार र ईश्वरप्रेमी मानेको छ ।

_100031828_8525e72a-90ab-4e02-bab4-0612deec32771707528636.jpg

सेन्ट भ्यालेन्टाइनलाई प्रेमीहरू मिलाउने गुरुका रूपमा हेरिनुको साइनो क्याथोलिक चर्चसँग छैन । बरु यसको नाता इसाई धर्म आउनुभन्दा पहिलेको रोमन कथासँग छ । प्राचीन् रोममा त्यो बेला हरेक वर्ष १५ फेब्रुअरीलाई लुपरिकोल उत्सव मनाइन्थ्यो । भगवान्‌लाई खुसी पार्न यसो गरिन्थ्यो । भगवान्‌ले जनावर र खेतको रक्षा गर्ने र प्रजनन्‌को आशीर्वाद दिने विश्वास गरिन्थ्यो ।

सन् ४९४ मा पोप ग्लेसियस प्रथमले क्याथोलिकहरूलाई यो उत्सवमा भाग लिन रोक लगाए । यसको साटो चर्चले उत्सव मनाउनका लागि एक दिन निश्चित गर्ने तय गर्‍यो । यसपछि नै विवाह र पवित्र सम्बन्धका लागि सेन्ट भ्यालेन्टाइन प्रेमीहरूको तारणहारका रूपमा हेरिन थाले ।

सेन्ट भ्यालेन्टाइनसँग जोडिएका कथा

सेन्ट भ्यालेन्टाइनसँग जोडिएका कम्तीमा दुई किंवदन्तीहरू छन् । पहिलो उदाहरण रोज अफ रिकन्सिलिएसन अर्थात् मिलापको गुलाबबारे कथा हो । एकपल्ट पादरी बगैँचाहुँदै जाँदै थिए । त्यहाँ उनले एक प्रेमिल जोडीलाई आपसमा बाझिरहेको देखे । सेन्ट भ्यालेन्टाइनले उनीहरूलाई एउटा रातो गुलाब थिए र आपसमा शान्ति र प्रेमले बस्न भने । केही समयपछि उक्त प्रेमिल जोडीले पादरीसँग विवाहमा आशीर्वाद दिन सोध्दा पादरीले उनीहरूको विवाह गरिदिए ।

यो कथा मूर्तिपूजा मान्ने एक उमेरदार व्यक्तिसँग प्रेम गर्ने एउटी इसाई युवतीको पनि हो । दुवैको परिवारले उनीहरूको प्रेमको विरोध गरे । दुवैले पारिवारिक विरोधलाई पार गर्दासम्म महिला क्षय रोग अर्थात् टीबीको सिकार भइन् ।

त्यही बेला सेन्ट भ्यालेन्टाइन युवती भएको ठाउँमा गए । त्यहाँ सँगै युवतीका प्रेमी पनि थिए । आउने मृत्युको खबरका बावजुद दुवै साथै रहन चाहन्थे । सेन्टले दुवैलाई अंकमाल गरेपछि उनीहरू गहिरो निद्रामा परे अनि सधैँका लागि एक भए । (बीबीसीको सहयोगमा)

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ २७, २०८० ०७:१५