सर्वेक्षण भन्छ– भिजनविहीन नेतृत्वले बदनाम राजनीति, केपी ओलीप्रति अझै आशा, बालेनको छ भर

सर्वेक्षण भन्छ– भिजनविहीन नेतृत्वले बदनाम राजनीति, केपी ओलीप्रति अझै आशा, बालेनको छ भर

A+ A A-

अघिल्लो वर्ष वैशाखको स्थानीय चुनावमा काठमाडौं महानगरसहित केही शहरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू उदाउँदा दलहरूप्रति एकखालको वितृष्णाको संकेत देखिएको थियो । २०७९ मंसिरको आमचुनावमा स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू सफल हुन सकेनन् । गठबन्धन बनाएर चुनावमा गएका मुख्य दलहरूको जनमत भने खुम्चियो । उक्त चुनावबाट केही नयाँ दलहरू उदाए । तर, राजनीतिप्रति बढ्दो नकारात्मक धारणा कम भएन । त्यसको कारण हामीले 'शिलापत्र सर्वेक्षण'बाट खोजेका छौँ ।

राजनीतिप्रति नेपाली समाज किन यति धेरै नकारात्मक हुँदै गइरहेको छ ? हामीले अपनाएको संघीयताको कार्यान्वयन कसरी प्रभावकारी बनाउने ? संघ र प्रदेश सरकारमा देखिएको अस्थिरताको अन्त्यको उपाय के हुन सक्छ ? सर्वेक्षणले यी प्रश्नबारे पाठकको मत पहिल्याएको छ ।

भिजनविहीन नेतृत्वले बदनाम राजनीति

सर्वेक्षणका सहभागीले व्यवस्था फेरिए पनि आमनागरिकको अवस्था नफेरिएकाले राजनीतिप्रति नकारात्मकता बढ्दै गएको भनेका छन् । त्यसरी आफ्नो मत जाहेर गर्ने उत्तरदाता २७ दशमलव ९ प्रतिशत छन् । त्यस्तै, २२ दशमलव २ प्रतिशतले नीतिगत भ्रष्टाचारलाई कारण औँल्याएका छन् भने २१ दशमलव ४ प्रतिशतले भिजनविहीन नेतृत्वलाई दोष दिएका छन् ।

यसैगरी, २० प्रतिशत उत्तरदाताले भागवण्डाको राजनीतिबाट वाक्क भएको प्रतिक्रिया दिएका छन् । नेतृत्वमा युवाले अवसर नपाएकाले नकारात्मक भएको भन्ने उत्तरदाता ४ दशमलव १ प्रतिशत छन् । १ दशमलव ४ प्रतिशतले माथिका सबै कारणले राजनीतिप्रति नकारात्मक भावना विकास भएको भनेका छन् ।

अस्थिरताको औषधि : प्रत्यक्ष प्रतिनिधिसभा, सामानुपातिकबाट राष्ट्रियसभा

संघीय सरकारमा हेरफेर हुँदा त्यसको सोझो प्रभाव प्रदेशमा देखिएको छ । जसका कारण काठमाडौंमा सरकार ढल्दा प्रदेशमा अस्थिरमा हुने स्थिति छ । संघ र प्रदेश सरकारमा देखिएको अहिलेको अस्थिरताको अन्त्य कसरी गर्ने ? भनेर हामीले 'शिलापत्र सर्वेक्षण'मा पाठकलाई सोधेका थियौँ ।

बहुसंख्यक उत्तरदाताले प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रतिनिधिसभा र समानुपातिकबाट राष्ट्रियसभा गठन गर्नुपर्ने मत दिएका छन् । ४३ दशमलव ३ प्रतिशत उत्तरदाताले प्रत्यक्ष निर्वाचितको मात्र प्रतिनिधिसभा बनाउनुपर्ने भनेका छन् । त्यसो हुँदा प्रमुख दलमध्ये कसैको बहुमत आउन सक्नेतर्फ संकेत गरेको देखिन्छ । अर्को विकल्पका रूपमा पार्टीहरू धेरै भए, थोरै र बलिया राष्ट्रिय दलको खाँचो भन्ने उत्तरदाता २५ दशमलव ४२ प्रतिशत छन् ।

तेस्रो विकल्पका रूपमा निर्वाचन प्रणाली पूर्ण समानुपातिक बनाउने र संसदको ठूलो दललाई नेतृत्व दिनुपर्ने मत छ । यो विकल्पमा १४ दशमलव २ प्रतिशतले मत दिएका छन् । अहिलेकै प्रणालीमा विश्वास गर्नेहरू पनि उल्लेख्य छन् । ७ दशमलव ६ प्रतिशत उत्तरदाताले अहिलेकै प्रणाली ठीक छ, जनताको मत जिते बहुमत आइहाल्छ नि भनेका छन् । त्यसबाहेक अन्य उपाय सुझाउनेहरू छन् । उनीहरूमध्ये धेरैले प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी हुनुपर्ने भनेका छन् ।

तीन तहको संघीयता व्यावहारिक भएन

'शिलापत्र सर्वेक्षण'मा हामीले संघीयताको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्न के गर्नुपर्छ ? भनेर सोधेका थियौँ । सहभागी बहुसंख्यक उत्तरदाताले अहिलेको तीन तहको संघीयतामाथि नै प्रश्न उठाएका छन् । ३४ दशमलव ९ प्रतिशत उत्तरदाताले संघ, प्रदेश र स्थानीय तह रहेको तीन तहको संघीयता नै व्यावहारिक नभएको मत जाहेर गरेका छन् ।

प्रदेश संरचनाको आलोचनाको एउटा कारण अस्थिरतालाई मानिएको छ । सर्वेक्षणका उत्तरदाताले त्यसको संकेत गरेका छन् । २० दशमलव ४ प्रतिशत उत्तरदाताले स्थिर सरकार हुनुपर्ने भनेका छन् ।

संघ, प्रदेश र स्थानीय तहबीच समन्वय बढाउनुपर्छ भन्ने पक्षमा १५ दशमलव ८ प्रतिशत उत्तरदाता छन् भने १२ दशमलव १ प्रतिशतले प्रदेशलाई अधिकार दिन संघले कन्जुस्याइँ गर्न नहुने मत दिएका छन् । यसैगरी, संघीय सरकार र प्रदेश सरकारको भूमिकामा प्रस्टता हुनुपर्छ भन्नेमा ९ दशमलव ५ प्रतिशत उत्तरदाता छन् भने अन्य उत्तरदाताले संघीयताप्रति नै चर्काे असन्तुष्टि पोखेका छन् । त्यसरी असन्तुष्टि पोख्नेमध्ये अधिकांशले प्रदेश खारेज गरेर स्थानीय तहलाई बलियो बनाउनुपर्ने मत राखेका छन् ।

प्रमुख पार्टीका शीर्ष नेतामा केपी ओली लोकप्रिय, देउवा र माधव नेपाल धेरै पछि

२०७२ को संविधान घोषणापछि प्रधानमन्त्रीको हैसियतमा भारतीय नाकाबन्दीको सामना गरेर लोकप्रियता बढाएका एमाले अध्यक्ष केपी ओली २०७४ पछि असंवैधानिक ढंगले दुईपटक संसद विघटन गरेर आलोचित थिए । तर, 'शिलापत्र सर्वेक्षण'ले प्रमुख दलका शीर्ष नेतामध्ये अहिले पनि उनी नै सबैभन्दा लोकप्रिय देखिएको छ ।

'संसदका अनुभवी दलका शीर्ष नेतामध्ये कोसँग आशावादी हुनुहुन्छ' भन्ने प्रश्नमा सबैभन्दा धेरैले नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीप्रति आशावादी रहेको उत्तर दिएका छन् । सर्वेक्षणका उत्तरदातामध्ये २१.४ प्रतिशतले ओली आसलाग्दो नेता भएको मत जाहेर गरेका छन् ।

२०७९ को आमचुनावमा पाँचदलीय गठबन्धनविरुद्ध मधेसमा जसपा र झापामा राप्रपाको साथ लिएर प्रतिस्पर्धामा उत्रिएको एमाले संसदको दोस्रो ठूलो दल बनेको थियो । समानुपातिकतर्फ भने एमालेले सर्वाधिक मत प्राप्त गरेको थियो । पार्टी विभाजन र बलियो गठबन्धनविरुद्धको चुनावी प्रतिस्पर्धामा प्राप्त गरेको नतिजालाई ओलीको नेतृत्वको सफलताका रूपमा एमालेले व्याख्या गर्दै आएको छ ।

ओलीपछि प्रधानमन्त्री एवं माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डसँग आशावादी हुने संख्या १३ प्रतिशत छ । उनलाई राप्रपा अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनले पछ्याएका छन् । लिङ्देनले पनि १२.३ प्रतिशत सहभागीले मत दिएका छन् । त्यसपछि नागरिकको आशा पूर्वप्रधानमन्त्री एवं नेपाल समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईप्रति देखिन्छ । उनको पक्षमा १०.६ प्रतिशतले मत जाहेर गरेका छन् ।

संघीय संसदको सबैभन्दा ठूलो दल नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाप्रति भने खासै आकर्षण देखिएको छैन । उनीप्रति २.९ प्रतिशत उत्तरदाता आशावादी देखिन्छन् । पूर्वप्रधानमन्त्री एवं एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालको पक्षमा १.१ प्रतिशत उत्तरदाता मात्र आशावादी छन् । जनता समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवप्रति त्योभन्दा कमले जाहेर गरेका छन् । बरु, यी नेताको विकल्प खोज्नुपर्ने र यी कुनैप्रति आशावादी छैन भन्ने मत उल्लेख्य छ । १३.६ प्रतिशतले त्यस्तो मत जाहेर गरेका छन् भने ४.५ प्रतिशत उत्तरदाताले दोस्रो पुस्ताका विभिन्न नेतालाई विकल्पका रूपमा अघि सारेका छन् ।

दोस्रो पुस्ताका नेतामा गगन–विश्वप्रकाश लोकप्रिय, पछिपछि योगेश–रामकुमारी

तीनै प्रमुख दलका दोस्रो पुस्ताका नेतामध्ये कांग्रेस महामन्त्री गगन थापा सबैभन्दा लोकप्रिय नेता देखिएका छन् । सर्वेक्षणमा यो प्रश्नमा एकभन्दा धेरै चार जनासम्मलाई छान्न पाउने बहुविकल्पको सुविधा दिइएको थियो । उत्तरदाताले हरेक पार्टीका दोस्रो पुस्ताका कम्तीमा एक नेता छान्न सकून् भन्ने उद्देश्य थियो । सबैभन्दा धेरै ४९ प्रतिशत उत्तरदाताले कांग्रेस महामन्त्री थापालाई मत दिएका छन् । गगनपछि कांग्रेसकै अर्का महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा लोकप्रिय देखिएका छन् । उनको पक्षमा ३१.७ प्रतिशत उत्तरदाताले मत जाहेर गरेका छन् । कांग्रेसका महामन्त्रीद्वय गगन–विश्वप्रकाशपछि एमालेका सचिव योगेश भट्टराई र एकीकृत समाजवादीकी सचिव रामकुमारी झाँक्री समान १७.५ प्रतिशत मतसहित आसलाग्दा नेताको सूचीमा परेका छन् ।

लोकप्रियताको पाँचौँ नम्बरमा छन्, एकीकृत समाजवादीका महासचिव घनश्याम भुसाल छन् । उनले १४ दशमलव ९ प्रतिशत मत पाएका छन् भने उनीपछि एमाले महासचिव शंकर पोखरेलको पक्षमा १३ दशमलव ५ प्रतिशत उत्तरदाताले मत जाहेर गरेका छन् । त्यसपछि आशालाग्दा नेतामा क्रमशः राप्रपा महामन्त्री धवलशमशेर राणा, जसपा नेता मनिस सुमन, माओवादी उपमहासचिव जनार्दन शर्मा र वर्षमान पुन, एमाले सचिव छविलाल विश्वकर्मा र कांग्रेसका मीन विश्वकर्मा परेका छन् ।

कतिपय उत्तरदाताले दोस्रो पुस्ताका भनेर प्रस्तावित गरिएका भन्दा अन्य नेतामा सम्भावना देखेका छन् । अन्यअन्तर्गत नाम आएका नेताहरूमा एमालेका गोकर्ण विष्ट र महेश बर्तौला, कांग्रेसका चन्द्र चण्डारी, राप्रपाका ज्ञानेन्द्र शाही र रास्वपाका रवि लामिछाने छन् ।

२०७९ को चुनावबाट उदाएका नेतामध्ये बालेन सबैभन्दा भरपर्दाे

'शिलापत्र सर्वेक्षण'मा २०७९ का स्थानीय तथा आमनिर्वाचनबाट उदाएका नेताबारे पनि प्रश्न सोधिएको थियो । स्वतन्त्र उठेर वा नयाँ पार्टीबाट जितेर एकाएक चर्चामा आएका रवि लामिछाने, डा सीके राउत, बालेन शाह, गोपी हमाल, हर्क साम्पाङ र जेलमा बसेर पार्टी चलाएर पश्चिम तराईमा तरंग ल्याएका रेशम चौधरीमध्ये को सबैभन्दा धेरै भरपर्दो लाग्छ भनेर सोधिएको थियो ।

सर्वेक्षणबाट काठमाडौं महानगरका मेयर बालेन शाह सबैभन्दा भरपर्दो नेता देखिएका छन् । उनले सर्वेक्षणका सहभागीमध्ये ४४ दशमलव २ प्रतिशतको मत जितेका छन् । शिलापत्रले नयाँ वर्षका बेला वर्षव्यक्ति छनोटमा गरेको सर्वेक्षणमा बालेनको लोकप्रियता केही घटेको देखिए पनि अहिले भने उनी सर्वाधिक रुचाइएको पाइएको छ ।

बालेनपछि अर्का स्वतन्त्र नेता धनगढी उपमहानगरपालिकाका मेयर गोपी हमाललाई धेरैले भरपर्दो नेता भनेका छन् ।

हमालले १७ दशमलव ५ प्रतिशत मत प्राप्त गरेका छन् । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)का अध्यक्ष रवि लामिछानेको लोकप्रियता भने खस्किएको देखिएको छ । शिलापत्रकै अघिल्लो सर्वेक्षणमा बालेनभन्दा लोकप्रिय रविको पक्षमा अहिले १६ दशमलव २ प्रतिशत मत देखिएको छ । उनीपछि जनमत पार्टीका अध्यक्ष डा सीके राउतको पक्षमा ८ दशमल ५ प्रतिशत उत्तरदाताले मत दिएका छन् भने धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङले ३ दशमलव ४ प्रतिशत मत प्राप्त गरेका छन् ।

त्यस्तै, नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका अध्यक्ष रेशमलाल चौधरीले ३ दशमलव ३ प्रतिशत मत पाएका छन् । केही उत्तरदाताले स्वतन्त्र नगर प्रमुखबाट सिक्नुपर्ने प्रतिक्रिया दिएका छन् । कतिपयले भने कोही पनि भरपर्दो नभएको टिप्पणी गरेका छन् ।

सुमना र सोविता नेतृत्वमा पुग्ने सम्भावना भएका नेतृ

नेपाली राजनीतिमा महिला नेतृको खडेरी छ । जति नेता उदाएका छन्, ती पनि पार्टीको प्रमुख तहमा पुग्न सकेका छैनन् । रन्जिता श्रेष्ठ चौधरी नागरिक उन्मुक्ति पार्टीकी अध्यक्ष थिइन् । पति रेशमलाल चौधरी आममाफी पाएर जेलबाट छुटेपछि उनी नेतृत्वबाट बाहिरिएकी छिन् । यसै सन्दर्भमा शिलापत्रले अबको नेतृत्वमा पुग्ने सम्भावना बोकेका महिला नेतृबारे प्रश्न सोधेका थियौँ ।

चार जनासम्म छान्न सक्ने विकल्प दिइएको यो प्रश्नमा सबैभन्दा धेरैले रास्वपा नेतृ सुमना श्रेष्ठलाई नेतृत्वमा देख्न चाहेको मत जाहेर गरेका छन् । उनको पक्षमा ५८ दशमलव ४ प्रतिशत उत्तरदाताले मत दिएका छन् । उनीपछि रास्वपाकै सोविता गौतमको सम्भावना देख्ने मत ४१ प्रतिशत देखिएको छ । त्यसपछि लोकप्रिय देखिन्छिन्, एकीकृत समाजवादीकी नेतृ रामकुमारी झाँक्री । उनले २८ दशमलव २ प्रतिशत मत पाएकी छन् भने त्यसपछि सञ्चारमन्त्री एवं माओवादी नेतृ रेखा शर्मा र एमाले नेतृ शिवमाया तुम्बाहाङ्फेले समान ११ दशमलव ८ प्रतिशत मतसहित उत्तरदाताको मन जितेका छन् ।

एमाले सचिव पद्मा अर्याल ११ दशमलव ४ प्रतिशत मतसहित रुचाइएकी छिन् भने त्यसपछि कांग्रेस नेतृ आरजु राणा लोकप्रिय देखिन्छिन् । उनको पक्षमा ११ प्रतिशत उत्तरदाताले मत दिएका छन् । राणापछि क्रमशः कांग्रेस सहमहामन्त्री डिना उपाध्याय, माओवादी उपाध्यक्ष पम्फा भुसाल, कांग्रेस नेतृ किरण यादव, माओवादी नेतृ ओनसरी घर्तीलगायतलाई सर्वेक्षणका उत्तरदाताले सम्भावना बोकेका नेता भनेका छन् । त्यसबाहेक कतिपयले युवा नेतृ मानुषी यमी भट्टराई, एमालेकी ज्वाला सिंह, रास्वपाकी डा तोसिमा कार्की र कांग्रेसकी पुष्पा भुसाललगायतको नाम लिएका छन् ।

युवा सांसद्मा विराजभक्त र महेश बर्तौला आसलाग्दा नेता

प्रतिनिधिसभामा प्रत्यक्ष निर्वाचित भई संसदमा सक्रिय युवा सांसदमध्ये कोप्रति आशावादी हुनुहुन्छ भन्ने सर्वेक्षणको अर्को प्रश्न थियो । सर्वेक्षणका सहभागीले रास्वपा नेता विराजभक्त श्रेष्ठ युवा सांसदमध्ये सबैभन्दा लोकप्रिय भनेका छन् ।

रास्वपा नेता श्रेष्ठलाई उत्तरदातामध्ये २७ दशमलव ६ प्रतिशतले आसलाग्दो नेता भनेका छन् । विवेकशील साझा पार्टीबाट बागमती प्रदेश सांसदसमेत भइसकेका श्रेष्ठ काठमाडौं ८ का सांसद हुन् । उनी रास्वपाभित्र पनि फरक मत राख्न सक्ने नेतामा पर्छन् ।

उनीपछि एमालेका सचेतकसमेत रहेका नेता महेश बर्तौलामा सम्भावना देख्नेहरू छन् । उनको पक्षमा २० दशमलव ३ प्रतिशत उत्तरदाताले मत दिएका छन् । त्यसपछि रास्वपा नेतृ डा तोसिमा कार्की रुचाइएकी छिन् । उनले १८ प्रतिशत मत पाएकी छन् ।

चौथो आसलाग्दो नेतामा राप्रपाका प्रमुख सचेतक ज्ञानेन्द्र शाही देखिएका छन् । उनको पक्षमा ११ दशमलव ७ प्रतिशतले मत दिएका छन् भने माओवादी केन्द्रका नेता माधव सापकोटाको पक्षमा ११ प्रतिशत, कांग्रेस नेता योगेश गौचन थकालीले १ दशमलव ९ प्रतिशत र भूमिमन्त्री तथा नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका सांसद रञ्जिता श्रेष्ठले १ दशमलव १ प्रतिशत मत पाएका छन् । केहीले उल्लेखितमध्ये कोही पनि आसलाग्दो नदेखेको प्रतिक्रिया पनि दिएका छन् ।

सर्वेक्षण विधि

सर्वेक्षणका प्रश्नावली र प्रस्तावित उत्तर शिलापत्र न्युज रुममा लामो छलफलपछि तयार पारिएका हुन् । त्यसमा अनुसन्धानमा संलग्न समाजशास्त्रीहरूसँग पनि परामर्श गरिएको थियो ।

शिलापत्रडटकममार्फत गुगल फर्म उत्तरदाताका लागि १२ दिन (८–२० माघ) खुला गरिएको थियो । सर्वेक्षणमा अर्थ, राजनीति र समाजकेन्द्रित कुल १६ वटा प्रश्न समावेश छन् । यीमध्ये १५ वटा प्रस्तावित उत्तरसहितका बहुवैकल्पिक प्रश्न थिए भने एउटाचाहिँ आफ्नो मत राख्न खुला प्रश्न सोधिएको थियो । जवाफ एउटा इमेलबाट एकपल्ट मात्रै दिन पाइने गरी र्‍यान्डम स्याम्पलिङ लिइएकोमा २५६४ जनाले फारम भरेका थिए ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, माघ २२, २०८० २०:५६