खुम्चिँदै छ चन्द्रमा, यो कति खतरनाक संकेत हो ?

A+ A A-

चन्द्रमामाथि विश्वका शक्ति राष्ट्रहरूको मिसन केन्द्रित भइरहँदा चन्द्रमा भविष्यका लागि झनै खतरनाक भएको विवरण बाहिर आएको छ ।

चन्द्रमाबारे गरिएको एक नयाँ अध्ययनअनुसार चन्द्रमा संकुचित हुँदै गएको छ र भूकम्प, भूस्खलनजस्ता घटना चन्द्रमामा देखिन थालेका छन् । जुन भविष्यका चन्द्र मिसनका लागि खतरनाक हुन सक्छ । पानी हिउँका रूपमा रहेको हुन सक्ने अनुमानका कारण चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव नयाँ अन्तर्राष्ट्रिय स्पेस अभियानको केन्द्रमा छ । गत वर्ष मात्रै भारतले चन्द्रयान-३ यो क्षेत्रमा अवतरण गराएर चन्द्रमामा पुग्ने चौथो राष्ट्र बनेको थियो भने जापान यस वर्ष चन्द्रमामा पुगेको छ ।

नासाले आर्टेमिस-३ मिसनको अवतरणका लागि यो क्षेत्रलाई नै छानेको छ, जसले सन् २०२६ सम्म चन्द्रमामा फेरि एकपटक मानव लिएर जानेछ । भविष्यमा यहाँ नयाँ बेस बनाउने उसको योजना छ । तर, नासाको यो अभियानमा झट्का पैदा भएको छ । नासाकै आर्थिक सहयोगमा भएको अध्ययनको निष्कर्षले यो क्षेत्रमा खतराको घण्टी बजेको देखिएको हो । अध्ययनअनुसार चन्द्रमाको केन्द्र बिस्तारैबिस्तारै चिसो हुँदै गएको छ र खुम्चिन थालेको छ ।

यसबाट चन्द्रमाको सतहमा पनि भौगोलिक परिवर्तन देखिनेछ, जुन केही घन्टासम्म कायम रहन सक्छ । यसका साथै चन्द्रमामा भूकम्प र भूस्खलनजस्ता समस्या उत्पन्न हुनेछन् । चन्द्रमाका बाँकी भागजस्तै दक्षिणी ध्रुवमा पनि भूकम्पीय घटना हुन्छन्, जुन भविष्यमा मानवीय बेस निर्माणका लागि खतरा बन्न सक्छ ।

अध्ययनका लेखक थोमस आर वाटर्सले भने, ‘यो चिन्ता बढाउन र चन्द्र मिसनलाई हतोत्साहित गर्नका लागि होइन । तर, चन्द्रमा सोचेजस्तै शान्त स्थान नभएको जानकारी हुनु आवश्यक छ ।’ अध्ययनअनुसार पछिल्ला केही लाख वर्षमा चन्द्रमाको परिधि करिब १५० फिट कम भएको छ । भूवैज्ञानिक दृष्टिले यो संख्या निकै महत्त्वपूर्ण हो । चन्द्रमाको भित्री भाग अझै पनि तातो छ, जसले भूकम्पीय रूपमा सक्रिय बनाउँछ ।

वाटर्सले भने, ‘एक बाहिरी कोर पग्लिएको छ र चिसो हुँदै गएको छ, जसरी चिसो हुँदै गएको छ, त्यसरी नै चन्द्रमा खुम्चिँदै गएको छ । यसले चन्द्रमाको आयतनमा पनि बदलाव ल्याउनेछ । अध्ययनका प्रमुख लेखक वाटर्सले चन्द्रमाको बाहिरी कोर पग्लिँदै चिसो हुँदै गएको र दरार पैदा भएको उल्लेख गरेका छन् । चन्द्रमाको सतह कमजोर हुँदा दरार पैदा हुने उनको भनाइ छ ।

उनी भन्छन्, ‘चन्द्रमा भूवैज्ञानिक रूपमा मृत वस्तु हो, जहाँ अर्बौं वर्षदेखि केही भएको छैन ।' नासाको लुनर निकनिसेन्स आर्बिटरले विभिन्न उपकरणको सहायताले चन्द्रमाको सतहको नाप गरिरहेको छ । अध्ययनमा चन्द्रमाबाट संकलन गरिएका तथ्यांकहरूलाई समेत सामेल गरिएको थियो । टेक्सास विश्वविद्यालयका प्राध्यापक यासियो नाकामुरा चन्द्रमाको भूकम्प मानवीय मिसनका लागि समस्या हुन सक्ने बताउँछन् । यद्यपि, उनी अध्ययनमा सामेल थिएनन् ।

उनले भने, ‘सतहको १० किलोमिटर गहिराइमा भूकम्प पैदा भएको छ । हामी यति कम गहिराइमा भूकम्प के कारणले हुन्छ भन्ने थाहा छैन । तर, जुनसुकै कारण भए पनि भविष्यको चन्द्र मिसनका लागि यसले खतरा पैदा गर्न सक्छ । यसबारे थप अध्ययनका लागि त्यसबारे अत्यधिक तथ्यांक आवश्यक छ ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, माघ १९, २०८० १२:०६