कहाँ रूमल्लियो नेपाली चलचित्र, के गर्दै छ चलचित्र विकास बोर्ड ?

A+ A A-

नेपाली चलचित्रको विकास, विस्तार, प्रवर्द्धन र नियमन गर्ने जिम्मासहितको सरकारी संयन्त्र छ- चलचित्र विकास बोर्ड । जुन उद्देश्यसहित १६ असार २०५७ मा बोर्डको गठन भएको थियो त्यसअनुसार नेपाली चलचित्रको विकासमा यसले काम गर्न सकेको छैन ।

चलचित्रकर्मीकै भनाइलाई आधार मान्ने हो भने यो संस्थाले राजनीतिक नियुक्ति दिलाउनेबाहेक नेपाली चलचित्रको विकासका लागि प्रशंसालायक ढंगले काम गर्ने नसकेको हो ।

चलचित्र विकास बोर्ड काम नै गर्न नसक्ने गरेर कसरी भुत्ते बनाइयो ? चलचित्र पत्रकार संघ कास्कीले आइतबार आयोजना गरेको सिनेमा संवाद विषयक बहस कार्यक्रममा बोर्डका अध्यक्ष भुवन केसी, निर्माता आकाश अधिकारी र निर्देशक दीपाश्री निरौलाले यो प्रश्नमाथि बहस गरेका छन् ।

‘सरकार र सिनेमाः हिजो, आज र भोलि’ विषयक सेसनमा निर्माता संघका पूर्वाध्यक्ष आकाशले काम गर्नुपर्ने ठाउँमा राजनीतिक नियुक्ति धेरै हाबी हुँदा काम हुन नसकेको टिप्पणी गरे । चलचित्रकर्मीले नै नेपाली सिनेमालाई अहिलेको अवस्थामा ल्याएको तर सरकारको उपस्थिति नदेखिएको उनको भनाइ छ । ‘श्री ५ को सरकारको ऐन चलिराखेको छ । इन्डिपेन्डेन्ट मेकरले अहिले फिल्मलाई यहाँसम्म ल्यायौँ । तर सरकार कहाँ छ त ?’ उनले थपे, ‘पार्टीका कारण फिल्मको विकास हुँदै हुँदैन । नयाँ ऐन कहिलेबाट लागू हुन्छ, भुवनजीले हामीलाई भनिदिनुपर्‍यो ।’

नेपालमा अहिले चलचित्रसम्बन्धी काम चलचित्र ऐन, २०२६ अनुसार हुन्छ । यतिबेला अहिले बोर्ड भएजस्तै संरचना शाही नेपाल चलचित्र संस्थान थियो जसले चलचित्रसम्बन्धी काम गर्थ्यो । त्यतिबेलै बनेको ऐनले नेपाली सिनेमा क्षेत्र चलाउनुपर्ने बाध्यता रहँदा र बोर्ड स्वायत्त नहुँदा समस्या भएको चलचित्र विकास बोर्डका अध्यक्ष भुवन केसीको जिकिर छ । ‘ब्लयाक एण्ड ह्वाइटमा हेर्थे फिल्म, अहिले कलर आइसक्यो तर ऐन अहिलेसम्म पास हुन सकेको छैन,’ उनले थपे, ‘जबसम्म चलचित्र विकास बोर्ड स्वायत्त हुँदैन, संचार मन्त्रालयको अण्डरमा जहिलेसमम रहन्छ तबसम्म चलचित्र क्षेत्रको विकास हुँदैन भन्ने ठम्याइ छ ।’

भुवन नयाँ ऐन बनाउन हालकी सूचना तथा सञ्चारमन्त्री रेखा शर्मा तयार रहेकाले नयाँ ऐन आउने बताउँछन् । उनले विकास बोर्डलाई काम गर्न मन्त्रालय नै बाधक भएको तर्क गरे । कोही व्यक्ति बोर्डलाई स्वायत्त संरचना बनाउन तयार रहन्छ भने आफू राजीनामै दिएर जाने भुवन बताउँछन् ।

निर्देशक दीपाश्री निरौला ऐन–कानुन कागजी कुरा मात्र भएको तर मुख्य विषय इच्छाशक्ति भएको बताउँछिन् । उनले केसीले १० जना अनुभवीको टोली बनाएर अघि बढ्दा राम्रो हुने सुझाव दिइन् । दीपाश्रीको यो संकेत भुवन एक्लै हिँड्न खोजेकोतर्फ इंगित थियो । ‘ऐन बनाउँदा काम गर्न सजिलो होला । तर, नेपाली चलचित्र उभो लगाउन राम्रो फिल्म बनाउनपर्‍यो,’ दीपाश्री भन्छिन्, ‘मेरो एउटा मात्र फिल्म चलेर उद्योग कता जान्छ ? १२/१५ वटा फिल्म चलोस् न ।’

अधिकारीले आफू भारतका ओटीटी प्लेटफर्ममा नेपाली फिल्म प्रदर्शन गर्ने प्रयासमा रहेको सुनाए । ग्रामीण भेगमा सिनेमा सुटिङ गर्न जाने, चलचित्र क्षेत्रमा लगानी गर्ने वातावरण बनाउन उनले भुवनलाई सुझाव दिए । ‘अब ४ अर्ब नेपाली फिल्मको लागि बजेट ल्याउनुपर्छ भनी भुवन दाइलाई भनेको छु । गाउँको पर्यटन विकासका लागि आउने र जाने वातावरण गरिदिओस् । सिंगो विकास बोर्ड चुकेकै हो,’ उनले भने ।

अनि फिल्ममा कमजोरी के ?

नेपालका सिनेमा हलमा चल्ने नेपाली फिल्म कमैले नाफा कमाउने गरेका छन् । केही चलेका कलाकार र केही फिल्मका सिक्वेलबाहेक अधिकांश फिल्मलाई लगानी उठाउनै धौधौ छ ।

नेपाली फिल्म हेर्न हलमा किन दर्शक कम पुग्छन् ? चलचित्र लक्ष्य, बधशाला, दासढुंगालगायत निर्देशन गरेका मनोज पण्डितले ‘नेपाली सिनेमाको स्वादः हिजो, आज र भोलि’ सेसनमा आफ्नो अनुभवसहित प्रश्नको जवाफ दिए ।

निर्देशक मनोज निर्माता, निर्देशकले चाहेअनुसारको चलचित्र बनाइँदा नेपाली फिल्मले दर्शकलाई तान्न नसकेको देख्छन् । हलमा नचलेको दक्षिण भारतीय फिल्म ‘टुवेल्थ फेल’ भारतीय र नेपाली दर्शकमाझ निकै लोकप्रियता कमाएको छ । त्यो फिल्मको जस्तै कथा र पात्रले दर्शकलाई तान्न सक्ने र सन्देश दिने त्यस्तै प्रकृतिको चलचित्र नेपाली सिने क्षेत्रले बनाउन सक्नुपर्ने मनोज बताउँछन् ।

विद्रोही माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि नेपाली सिनेमाले बौद्धिकतामा फड्को मारे पनि विस्तारै स्वाद हराएको मनोजको भनाइ छ । गहन विषयवस्तु र सन्देशमूलक कथा छोडेर नेपाली सिनेमा प्रेमको विषयमा बिलिन भएको उनको टिप्पणी छ । उनले अहिलेको नेपाली सिनेमालाई बिरामीले अस्पतालमा खाने खानाको स्वादजस्तो भएको संज्ञा दिए । ‘नेपाली अधिंकाश फिल्मले चाहेको कुरा भनेको महिलाले पुरुष चाह्यो, पुरुषले महिला चाह्यो । पात्रले चाहेको कुरा, धनी वा गरिबको छोराछोरीमात्र हो,’ मनोज भन्छन्, ‘नेपाली फिल्म आइ लब युभन्दा माथि उठेन । त्यसभन्दा माथि उठेर आइ एम ह्युमन भन्ने कहिले आउँछ ?’

मनोजको नजरमा नेपाली फिल्म बिग्रनुको अर्को कारण निर्माता, निर्देशक र लेखकको आपसी इगो हो । पात्र छनोटलाई ध्यान दिने, समाजका कथा देखाउने र कथाले मागेको पात्र छानेमा नेपाली फिल्म सजिलै चल्ने उनको बुझाइ छ ।

मनोजले नेपाली चलचित्र दर्शकको रोजाइमा नपर्नुको कारण बताइरहँदा अभिनेत्री गौरी मल्ल दर्शकदीर्घामा थिइन् । उनले मनोजलाई सोधिन्, ‘अरूको चलचित्रलाई राम्रो बनाउने, समीक्षा गर्ने मान्छेकै चलचित्र किन चल्दैन ?’

मनोजले विगतको चलचित्रमा निर्माता, निर्देशक र लेखकबीच समस्या भएको र समाजले खोजेको कथा दिन नसकेको स्वीकारे । आफू नयाँ चलचित्रको तयारीमा रहेको र त्यसले राम्रो प्रभाव छोड्ने मनोजको दाबी छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, माघ ७, २०८० १९:५३