झिनामसिना काममा बित्यो पर्यटनमन्त्री किराँतीको एक वर्ष, यस्ता छन्- काम, विवाद र लफडा

झिनामसिना काममा बित्यो पर्यटनमन्त्री किराँतीको एक वर्ष, यस्ता छन्- काम, विवाद र लफडा

A+ A A-

३ माघ २०७९ मा मुलुकको ४०औँ संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्‌डयनमन्त्री बनेका भोजपुरे सांसद सुदन किराँतीले पद सम्हालेको आज ठीक २ सय ७५ दिन पुग्यो ।

मिलीजुली सरकारको मन्त्री बनेको वर्षदिन पुग्न लागेको समयसम्म उनी कुनै न कुनै रूपले चर्चामै छन् । पूर्वमुख्यमन्त्री, एमालेका शेरधन राईलाई हराएर संसद हुँदै पहिलोपल्ट मन्त्रीका रूपमा सिंहदरबार छिरेका किराँतीले केही उदाहरणीय सुरुवातको प्रयास त गरे तर विवादरहित रहन सकेनन् ।

उसो त उनीसमेत सामेल सरकारले वर्ष दिनभरि गरेका अक्सर काम अचकल्टो र विवादास्पद रहे । कसुरका धेरैजसो फाइल सत्तासँग साटिए । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रीका रूपमा ४५ वर्षे किराँतीले पनि दीर्घकालीन प्रभाव पार्ने निर्णयहरू गर्न सकेका छैनन् । यद्यपि, पद जोगाउने वा आर्थिक लाल्सामा उनले अपवादबाहेक विवादास्पद र अपारदर्शी निर्णय भने गरेका छैनन् । झण्डै ११ महिनाको अवधि मन्त्री किराँतीले मसिना काम गरेरै कटाएका छन् । मन्त्री किराँतीका राम्रा र विवादित काम, निर्णय केलाएर हेरौँ :

मितव्ययिताको सन्देश

२०७९ सालमा प्रतिनिधिसभा चुनाव जितेलगत्तै उनले विजय जुलुस र भोजभतेर नगर्ने बरु यसमा हुने खर्चले जनताको फुसको घरमा जस्ता पाता लगाइदिने घोषणा गरेका थिए ।

एमालेसमर्थित तत्कालीन सरकारमा मन्त्री भएपछि पनि किराँतीले संस्कृति मन्त्रालयमा नयाँ संस्कृतिको थालनी गरे । खादा, माला नलगाउने घोषणा गर्दै उनले यसको साटो दानपेटिकामा रकम जम्मा गर्न आगन्तुकलाई आग्रह गरे । मन्त्री भएको सात दिनभित्रै ६ लाखभन्दा बढी रकम जम्मा गरी उनले एक विद्यालयलाई सहयोग गरे । यसबाहेक उनले उद्घाटन र शिलान्यासमा धेरै समय खर्च नगर्ने वाचा गरे । केही हदसम्म उनले आफूलाई जताततैको उद्घाटनमा सस्तिनबाट रोके ।

हवाई सेवा आफूमातहत नै हुने भएकाले धेरै विदेश भ्रमणमा निस्कने, हेलिकोप्टर चढ्ने पर्यटनमन्त्री नै हुने गरेको विगतले देखाउँछ । किराँतीले चाहिँ राज्यको आवश्यकताबिनाको विदेश भ्रमण, बिनाउपलब्धि हेलिकोप्टरमा सयर नगर्ने कसम खाए ।

गतजेठ १७ देखि २० गतेसम्म प्रधानमन्त्री प्रचण्ड चारदिने भारत भ्रमणमा जाँदा मन्त्री किराँती गएनन् । मन्त्रालयले उठाइरहेका विषयमा दुई देशबीच सम्झौता नहुने भएकाले आफू नगएको पछि उनले बताएका थिए ।

भ्रष्टाचारविरोधी बयान

आर्थिक मामिलामा अहिलेसम्म बेदाग मानिन्छन् सुदन किराँती । मन्त्री भएदेखि नै उनी खासगरी भ्रष्टाचार र अनियमितताविरुद्धका बयानले चर्चामा छन् । मन्त्रालय पसेलगत्तै उनले भनेका थिए, ‘सेतो सर्ट लगा’र आ’को मान्छे हुँ, कालो हातले छुने कोसिस नगर ।’

उनले मन्त्रालयमातहतका निकायमा कार्यरत कर्मचारीलाई पनि लोभलालचमा नलागी काम गर्न बारम्बार निर्देश गरे । नेपाल वायु सेवा निगम र नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका कतिपय अधिकारीलाई उनले पारदर्शी भएर काम नगरेको भन्दै मन्त्रालयमै बोलाएर थर्काएका थिए ।

झिनामसिना काममै धेरै समय

बितेका १० महिनामा मन्त्री किराँतीले ठूलो नीतिगत सुधार केही गर्न सकेनन् । यो समय उनले झिनामसिना काम गरेरै बिताए । जनमासमा तुरुन्तै देखिने खालका काम उनले गर्न खोजेको देखिन्छ । यसलाई कतिपयले ‘लोकरिझ्याइँ’ पनि भन्ने गरेका छन् ।

यद्यपि, मन्त्री किराँतीले थालेकामध्ये कतिपय कामका सन्देश महत्त्वपूर्ण छन् । उनले मन्दिर तथा सम्पदाहरूको सरसफाइ र रेखदेखमा जोड दिए । पशुपति मन्दिर सरसफाइमा उनले अभियान नै चलाए । यसको परिणाम राम्रो देखियो । अन्य मठमन्दिर र सम्पदालाई पर्यटकमाझ सफा, सुन्दर बनाउने उनको प्रयासको धेरैले तारिफ गरे ।

खासगरी घरेलु उडानमा यात्रुको समयलाई असाध्यै बेवास्ता गर्ने गरिएको छ । यसमा कडाइ गर्दै उनले नेपाली समयको बदनाम नगर्न तालुकदार निकायका कर्मचारीलाई निर्देशन दिएका थिए । कुन जहाज कतिबेला उडे, कहाँ रोकिए, के कारणले रोकिए भन्ने विषयमा दैनिक रिपोर्ट हेरेर मात्र आफू मन्त्रालयबाट घर जाने भन्दै जहाजहरूको दैनिक रिपोर्ट पेस गर्न उनले भनेका थिए । यद्यपि उनको यो निर्णयको आंशिक प्रभाव केही हप्ता मात्रै देखियो । विमानस्थल सरसफाइ र आधारभूत सेवामा केही सुधारका काम उनले गरे । मन्त्री किराँतीले नेपाल एयरलायन्सको टिकट वालेटमार्फत नै बुक गर्न सकिने सुविधा थप गराएका थिए । आफूमातहतका निकायलाई चुस्त पार्ने उनको पहललाई पनि धेरैले सकारात्मक रूपमा लिएको देखियो ।

मन्त्री किराँतीको दाबीअनुसार, अर्बौं ऋणमा डुबेको निगमलाई फाइदामा ल्याएर यसै वर्षदेखि निगमले कर्जा भुक्तानी गर्न थालेको छ । सारमा पशुपति सरसफाइ, विमानस्थल सुधार र मन्त्रालयमा सुशासनका पक्षमा उनले केही सकारात्मक कदम चालेको देखिन्छ ।

विवाद र लफडा

कोभिड, त्यसपछि आर्थिक मन्दीको चपेटासँगै थला परेको पर्यटन क्षेत्रलाई लयमा फर्काउनु, नेपालको हवाई क्षेत्रमा सुधार र स्तरोन्नति, वायु सेवा निगममा थुपरिएको आर्थिक भार घटाउनु, युराेपियन युनियन (ईयू) ले लगाएको प्रतिबन्ध फुकुवालगायत जिम्मेवारी उनको काँधमा थियो । तर, यसमा उनी पूर्णतः सफल हुन सकेका छैनन् । ईयूले नेपाललाई कालो सूचीमा राख्ने निर्णयलाई यस वर्ष पनि निरन्तरता दियो । अझै १२ वटा बुँदामा काम नगरी नहटाउने स्पष्ट सन्देश पठाएको छ ।

‘अन्तर्राष्ट्रिय’ भनिएका पोखरा र भैरहवा विमानस्थललाई पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न मन्त्री किराँतीले मूर्त काम गर्न सकेका छैनन् । दुवै विमानस्थललाई पीपीपी मोडेलबाट आमसार्वजनिक टेण्डरमा लैजाने तयारी गरिरहेको उनको जिकिर छ ।

उनले नाफामा लगेको भनिएको वायु सेवा निगमको ऋण ५० अर्ब रुपैयाँ नाघिसकेको छ । यसको कारण उनको कार्यकाल नै चाहिँ होइन । तर, ऋणमा भासिएको निगमलाई थप तीनवटा जहाज किन्ने निर्णय गराएर थप धराशायी पार्न भूमिका खेलेको आरोप उनलाई लागेको छ । निगमसित अहिले दुईवटा वाइड बडी, दुईवटा न्यारो बडी र दुईवटा ट्वीन अटर विमान छन् । भएकै ६ वटा विमान राम्रोसँग चलाउन नसकिरहेका बेला फेरि दुईवटा विमान थप्ने निर्णय उनका विवादित निर्णयहरूमध्ये एक हो ।

ल्हारकालको नियुक्ति

हुनलाई, विवादित पात्र ल्हारकाल लामा प्रधानमन्त्री प्रचण्डकै निगाहमा लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष बनाइएका हुन् । तर, यसको प्रस्ताव पर्यटनमन्त्रीबाटै गराइएको थियो । त्यसैले विवादित भनिएको निर्णयको प्रतिरक्षा गर्न मन्त्री किराँतीलाई निकै सकस परेको थियो । माओवादी केन्द्रका केन्द्रीय सदस्यसमेत रहेका लामा दोहोरो नागरिकतादेखि तिब्बतीलाई नेपाली बनाएको प्रकरणसम्मले विवादित व्यक्ति हुन् । यद्यपि उनको विगतले देखाउँछ, लामा जुनकुनै पार्टीलाई प्रभावित पार्ने दख्खल राख्छन् । लामा कांग्रेस, एमालेहुँदै माओवादी बनेका थिए । ल्हारकालको नियुक्तिबारे स्पष्टीकरण दिँदै मन्त्री किराँतीले भनेका थिए, ‘राज्यले कसुर आरोप प्रमाणित नगरेकाले उहाँलाई नियुक्त गरिएको हो । म पनि उहाँको व्यक्तित्वबाट प्रभावित भएकै हुँ ।’

यद्यपि, लुम्बिनी विकास कोषको उपाध्यक्षमा ल्हारकाल लामालाई नियुक्त गर्ने मन्त्री किराँतीको निर्णय निर्विवाद होइन ।त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ग्राउन्ड ह्यान्डलिङको विषयमा नागरिक उड्डयन प्राधिकरण र नेपाल वायुसेवा निगमबीच विवाद साम्य पार्न पनि उनले ठोस कदम चाल्न सकेका छैनन् ।

मन्त्री भएको चार महिनापछि मन्त्री किराँती र प्राधिकरणका महानिर्देशक प्रदीप अधिकारीबीचको विवाद सतहमा आयो । प्राधिकरणलाई टुक्र्याउने मन्त्री र रोक्ने अधिकारीको प्रयासले उग्र रूप लिँदै गयो । प्राधिकरण पारदर्शी ढंगले चलेकोमा मन्त्री किराँतीलाई शंका थियो । विवाद बढ्दै जाँदा मन्त्रीले अधिकारीलाई स्पष्टीकरण सोधे । तर, प्रधानमन्त्रीकै स्तरबाट अधिकारीलाई नचलाउन सन्देश पाएपछि भने मन्त्री किराँती निरीह देखिए ।

विवादित बयान

मन्त्री किराँती आफ्नै बोली र सामाजिक सञ्जालमा दिएका अभिव्यक्तिका कारण पनि विवादमा परे । कहिले स्वार्थ समूहले देश चलाइरहेको ठोकुवा त कहिले आफूलाई सिधै घूस प्रस्ताव आएको दाबी गरे ।

नेपाल वायुसेवा निगमको वार्षिक समीक्षा बैठकलाई सम्बोधन गर्दै उनले मन्त्रीहरूले नै विभागीय प्रमुख, कार्यकारी निर्देशकलगायत नियुक्तिमा रकम असुल्ने गरेको आरोप लगाए । उनले भनेका थिए, ‘नागरिक उड्डयनको तालुकदार मन्त्रीले लाख होइन, करोडमा पैसा उठाएपछि मातहतका कर्मचारीले व्यावसायिक कार्ययोजना होइन, पैसा असुल्ने कार्ययोजना बनाउँछन् ।’

यसैगरी, १४ जेठमा काठमाडौंको जमलमा भएको एउटा कार्यक्रममा मन्त्री किराँतीले वायु सेवा निगमको जीएम फेर्न आफूलाई एक व्यापारीले ३ करोडको प्रस्ताव गरेको खुलासा गरे । उनले भनेका थिए, ‘वायु सेवा निगमको जीएम फेरौँ, तपाईंलाई टोकन मनी १ करोड, काम गरेको ७ दिनमा १ करोड र अर्को महिनामा १ गरी ३ करोड दिन्छु ।’

यसबारे उनले फेसबुकमा पनि लेखे । तर, उनले न सिधै घूस दिन आउनेलाई कानुनी कारबाही गराउन सके, न विगतमा कुन मन्त्रीले कति खाए भनेर खुलाए नै । धेरैले उनको यस्तो दाबीलाई ‘स्टन्ट’बाजीकै एक रूपमा व्याख्या गरे । कतिपयले भन्थे, चर्को अभिव्यक्तिकै कारण प्रधानमन्त्रीसँग उनको सम्बन्ध चिसिने अवस्थामा पुगेको थियो ।

पर्यटनमन्त्री किराँती पशुपतिको अचल सम्पत्तिका रूपमा रहेको कागेश्वरी मनहरा नगरपालिकामा पर्ने जग्गाका कारण पनि विवादमा तानिए । अतिक्रमित भाग छाडेर बाँकी हालसाविक गर्न खोजिएको भन्दै कतिपयले उनको नियतमाथि प्रश्न उठाएका थिए ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, पुस १, २०८० १८:२०