रुसमा कसरी भयाे पुटिनकाे उदय ? कसरी बने राजनीतिका अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी ?

A+ A A-

युद्धमा युक्रेनी बालबालिकालाई देशनिकाला गरेको अभियोगमा द हेगस्थित अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनमाथि पक्राउ पुर्जी जारी गरेको छ । यो सन्धिलाई विश्वका १२३ राष्ट्रले अनुमोदन गरेका छन् । सन्धि अनुमोदन गरेका कुनै पनि आईसीसी मुलुकको यात्रामा पुटिन निक्लिएको देख्नेबित्तिकै गिरफ्तार गर्ने आदेश छ ।

युक्रेनमा युद्ध सुरु भएपछि पुटिन विदेश यात्रामा कम निक्लिएका छन् । झण्डै दुई वर्षको अन्तरालमा उनले रुससँग जोडिएका आठवटा देशको मात्रै भ्रमण गरेका छन् । त्यसभन्दा बाहिर यात्रा गरेको एक मात्र देश इरान हो । इरान र रुसबीच राम्रो सम्बन्ध छ । युक्रेन रुस युद्धमा इरानले रुसलाई ड्रोन तथा क्षेप्यास्त्रहरू सहयोग गर्दै आएको छ ।

पुटिन रुसभित्र निकै मजबुत छन् । उनलाई रुसमा गिरफ्तार गरेर सुपुर्दगी गर्ने सम्भावना छैन । उनी विदेश भ्रमणका क्रममा भने पक्राउ पर्न सक्छन् । दुई वर्ष भयो, पुटिन रुस छाडेर बाहिरी यात्रामा निक्लिएका थिएनन् ।

रुसले पुटिनलाई विदेशमा पक्राउ गर्नुलाई युद्धसँग जोडेर हेर्ने धम्की दिएको छ । पुटिनले विश्वनेताहरूको जमघट हुने कतिपय महत्त्वपूर्ण सम्मेलनमा समेत भाग लिएनन् । अगस्ट २०२२ मा दक्षिण अफ्रिकामा भएको ब्रिक्स शिखर सम्मेलन र सेप्टेम्बरमा भारतमा भएको जी– २० सम्मेलनमा उनी आएनन् ।

अचानक २०८० मंसिर २१ मा जोखिम मोल्दै पुटिनले फाइटर जेट विमान चढेर मध्यपूर्वका प्रभावशाली दुई देश यूएई र साउदी अरबको एकदिने भ्रमण गरे । त्यहाँ उनले यूएईका सुल्तान मोहम्मद बिन जायद अल नाहयान र साउदी राजकुमार मोहम्मद विन सल्मान अल साउदसँग भेट गरे । त्यहाँ तेलको मूल्य, हमास–इजरायल युद्धदेखि मध्यपूर्वका समस्यामाथि छलफल गरेर लगत्तै उनी रुस फर्किए ।

स्मरण रहोस्, ती दुवै देश आईसीसीमा आबद्ध छैनन् । साउदी र यूएई गएका पुटिन आगामी दिनमा अरू देश जान्छन्, जाँदैनन् ? उनलाई पक्राउ गरिन्छ, गरिँदैन ? यसबारेमा सबैलाई चासो छ ।

अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको विरुद्धमा अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालतले पक्राउ पुर्जी जारी गरेकोमा खुसी छन् । उनले अदालतको निर्णयको स्वागत गरेका छन् । रुसले भने उक्त पक्राउ पुर्जी औचित्यहीन, अपमानजनक र अस्वीकार्य रहेको प्रतिक्रिया दिएको छ ।

को हुन् पुटिन ?

पुटिनको जन्म सन् १९५२ मा रुसको सेन्ट पिटर्सबर्गमा भएको हो । उनको जन्म रुसको एक साधारण परिवारमा भएको थियो । उनको बाल्यकाल र किशोरकाल साधारण तरिकाले व्यतित भएको थियो ।

रुसमा सम्पूर्ण युवाहरूलाई अनिवार्य सैन्य तालिम लिनुपर्ने प्रावधान थियो । पुटिन पनि यो अभियानमा सामेल भए । त्यही क्रममा पुटिनले सन् १९७५ मा रुसी गुप्तचर विभागमा प्रवेश पाए । सोभियत गुप्तचर संस्था केजीबीमा उनले १६ वर्ष काम गरे । सन् १९९१ मा उक्त संस्थाबाट अवकाश लिए । केजीबी छाड्दा उनी लेफ्टिनेन्ट कर्णेलको पदमा कार्यरत थिए ।

सोभियत गुप्तचरको रूपमा उनी धेरै देश गए । धेरै ठाउँमा घुम्ने र बस्ने अवसर पाए । उनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण बसाइ सायद जर्मनीको रह्यो । जतिबेला उनी सोभियत गुप्तचर थिए । जर्मनीको पूर्वी भागमा सोभियत रुसको प्रभाव थियो । पश्चिममा अमेरिकी प्रभाव थियो । जर्मनी दुई राष्ट्रमा विभाजित थियो । पूर्वी र पश्चिमी जर्मनीको रूपमा । दुवै देशको सीमामा पर्खाल उठाइएको थियो । ‘बर्लिनको पर्खाल’ले दुई देशलाई एकआपसमा छुट्याएको थियो ।

सोभियत गुप्तचरका रूपमा पुटिनले पूर्वी जर्मनीमा झण्डै पाँच वर्ष बिताए । पुटिन जर्मन भाषा मज्जाले लेखपढ गर्न सक्ने भए । पुटिन जर्मनीमै रहँदा सोभियत सत्तामा संकटका बादल मडारिँदै थिए ।

पुटिनका लागि ती दिन निकै गम्भीर र कठिन थिए । आधा विश्वमा शासन र हैकम चलाएको सोभियत संघ विघटनको सँघारमा थियो । जर्मनीमा प्रदर्शनकारीले बर्लिनको पर्खाल भत्काइदिएका थिए । प्रदर्शनकारीले पूर्वी जर्मनीमा रहेको केजीबीको कार्यालय घेराउ गरेका थिए ।

पुटिनले केजीबीको मुख्यालय मस्कोसँग सहयोग मागे । सोभियत सत्तामा थिए मिखाइल गोर्भाचोभ । मस्कोका आफ्नै झमेला थिए । जर्मनीको केजीबी कार्यालयभन्दा मस्कोको सत्ता नै जोखिममा थियो सायद । सहयोग नपाएपछि पुटिनले कार्यालयमा रहेका महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट प्रदर्शनकारीको हात लाग्नु पहिल्यै नष्ट गरिदिए । बर्लिनको पर्खाल ढलेसँगै जर्मनीमा सोभियतको प्रभाव पनि घट्न पुग्यो ।

विश्वभरका राजनीतिकर्मीले, दार्शनिकले, अर्थशास्त्रीले रुस अब उठ्दैन भनेकै हुन् । अब अमेरिकालाई कसैले पनि चुनौती दिन सक्दैन भनेकै हुन् । तर रुस फेरि सङ्ग्लियो, तङ्ग्रियो । यी सब कुरा पुटिनको नेतृत्वमा सम्भव भएको छ ।

सोभियत संघ टुक्रिएर पन्ध्रवटा स्वतन्त्र राज्य बने । त्यसमध्ये प्रभाव र भूगोलका आधारमा सबैभन्दा ठूलो देशको रूपमा रुस कायम रह्यो । रुसी सत्तामा उनै गोर्भाचोभ थिए । गोर्भाचोभपछि सत्तामा बोरिस यल्तसिन आए । जर्मनी छाडेपछि पुटिन रुस फर्किए । पुटिन सेन्टपिटर्सबर्ग शहरका डेपुटी मेयर बने । एउटा मेयरका रूपमा पुटिनले सेन्टपिटर्सबर्गमा भ्रष्टाचार र अव्यवस्था अन्त्यका लागि अहम् भूमिका निभाएका थिए । उनको काम गर्ने शैलीको खुलेर तारिफ भएको थियो ।

राजधानी मस्कोमा भने पूरै भद्रगोलको अवस्था थियो । रुसी सत्ताको पश्चिमाहरूले भद्दा मजाक उडाइरहेका थिए । रुसका लागि एउटा इमानदार र कठोर शासकको जरुरी थियो । रुसी जनता भने रुसलाई भ्रष्टाचार र अव्यवस्थाको दलदलबाट उकास्न सक्ने नेतृत्वको खोजीमा थिए । पुटिनको चर्चा मस्कोसम्म थियो । रुसी राष्ट्रपति बोरिस यल्तसिनका ज्वाइँले पुटिनको परिचय आफ्ना ससुरा राष्ट्रपति यल्तसिनसँग गराइदिए । यही परिचय नै पुटिनको राजनीतिक जीवनको ‘टर्निङ प्वाइन्ट’ बन्यो । उनलाई भ्रष्टाचार कम गर्ने मिसनका लागि सन् १९९९ मा यल्तसिनले रुसको प्रधानमन्त्री पदमा नियुक्त गरे ।

भ्लादिमिर पुटिन महत्त्वाकांक्षी थिए । रुसमा राष्ट्रपतिको पद प्रधानमन्त्रीको पदभन्दा बढी महत्त्व राख्थ्यो । पुटिन प्रधानमन्त्री पदमा मात्रै सीमित रहन चाहँदैनथे । आफूलाई राष्ट्रपति पदको आकांक्षीको रूपमा उनले आफैँलाई मानसिक रूपमा तयार गरे । बोरिस यल्तसिनको स्वास्थ्य बिग्रँदो अवस्थामा थियो । कमजोर स्वास्थ्य अवस्थाकै कारण यल्तसिनले राष्ट्रपतिको पदबाट राजीनामा दिए । उनको ठाउँमा पुटिन राष्ट्रपति बनाइए ।

पुटिनको राजनीतिक यात्रा

रुसजस्तो संसारकै सबैभन्दा ठूलो देशमा पुटिन लामो समयदेखि सत्तामा छन् । रुसमा उनको प्रतिस्पर्धी नै छैनन् भन्दा सायद फरक पर्दैन ।

पुटिनको रुसी राजनीतिमा प्रवेश प्रधानमन्त्रीको रूपमा सन् १९९९ मा भएको हो । सन् २००० को चुनावमा उनले राष्ट्रपतिको चुनावमा भाग लिए र चुनाव जिते । उनी सन् २००० देखि २००८ सम्म दुई कार्यकाल राष्ट्रपति भए । रुसमा एक व्यक्ति दुई कार्यकालभन्दा बढी राष्ट्रपति बन्न नपाउने संवैधानिक व्यवस्था थियो । सन् २००८ देखि २०१२ सम्म उनी रुसको प्रधानमन्त्री बने । यस अवधिमा पुटिनले आफ्ना विश्वासपात्र डिमित्री मेडभेडेभलाई रुसको राष्ट्रपति बनाए । उनले रुसको संविधानमा एक व्यक्ति दुई कार्यकालभन्दा बढी राष्ट्रपति बन्न नपाउने कानुनी व्यवस्थालाई संशोधन गराए । सन् २०१२ को राष्ट्रपति चुनावमा फेरि भाग लिए । त्यसपछि उनी लगातार रुसको राष्ट्रपति पदमा रहँदै आएका छन् । सन् २०२० को रुसी संविधानमा भएको संशोधनअनुसार राष्ट्रपति पदको पदावधिसमेत ४ वर्षबाट बढाएर ६ वर्ष गरिएको छ ।

सन् २०२४ मार्च १५ देखि १७ सम्म रुसमा राष्ट्रपति पदका लागि निर्वाचन हुँदै छ । पुटिनले उक्त निर्वाचनमा समेत राष्ट्रपति पदमा उम्मेदवारी दिने घोषणा गरिसकेका छन् । पुटिनले चुनाव जितेमा उनी सन् २०३० सम्म राष्ट्रपतिको पदमा बहाल रहनेछन् । त्यसपछि पनि उनले चाहेमा थप एक पदावधि उम्मेदवार बन्न सक्नेछन् । सरसर्ती हेर्दा पुटिन सन् २०३६ सम्म रुसको राष्ट्रपति बन्ने रोडम्यापमा छन् ।

पुटिन रुसका सबैभन्दा शक्तिशाली र प्रभावशाली राजनीतिक व्यक्तित्व मानिन्छन् । यस्तोसम्म भनिन्छ कि उनी रुसी सरकारका एकल निर्णयकर्ता हुन् । पुटिन रुसका लागि एक मात्र निर्णायक नेतृत्व हुन् ।

पुटिन उमेरले ७२ वर्षमा हिँड्दै छन् । हाउभाउ हेर्दा उनी त्यस्ता देखिँदैनन् । उनी जुडो खेलका ब्ल्याक बेल्ट हुन् । हेर्दा हट्टाकट्टा र जवान देखिन्छन् । मिडियामा कहिले सिकार खेलिरहेका, कहिले साइबेरियाको चिसोमा तालमा नुहाउँदै गरेका, घोडा दौडाइरहेका, आइस हक्की खेलिरहेका, मोटर ड्राइभिङ गर्दै रहेका, लडाकु विमान उडाएका, पन्डुब्बी चलाइरहेका, कतै कुकुरसँग त कतै बाघसँग, कतै भालुसँग रमाइरहेका उनका तस्वीर तथा भिडियोहरू बेलाबखत सार्वजनिक हुन्छन् ।

उनले गुडाउन नजानेको र चलाउन नजानेको कुनै साधन छैन भनिन्छ । उनी अचुक निशानेवाजसमेत हुन् । ५ फिट ७ इन्च उचाइका पुटिन महँगो घडी लगाउँछन् । फेसनप्रति निकै सचेत देखिन्छन् । उनी कुकुरका सोखिन छन् । आफ्ना कुरा पत्रकार सम्मेलन गरेर सार्वजनिक गर्ने उनको शैली छ । उनी अर्थाेडक्स इसाई हुन् । रुसमा उनको शक्तिशाली शासकको छवि बनेको छ । उनी अक्सर कार्यक्रमहरूमा अठारौँ शताब्दीका रुसी शासक पिटर द महान्‌को चर्चा गरिरहन्छन् । र, आफूलाई पिटरसँग तुलना गर्न हिचकिचाउँदैनन् पनि ।

रुसमा उनको सत्तालाई चुनौती दिन सक्ने कमसेकम अहिलेसम्म कोही देखिएको छैन । उनलाई हल्लाउनु त धेरै परको कुरा, रुसमा उनका प्रतिस्पर्धी नै छैनन् भन्दा हुन्छ । उनको कोही प्रतिद्वन्द्वी छैन । रुसमा उनले जे चाह्यो, त्यही हुन्छ । उनले जे निर्णय गर्छन्, त्यही लागू हुन्छ ।

सोभियत शक्ति बुझेका पुटिन

जतिबेला पुटिन जन्मिएका थिए, त्यतिबेला सोभियत संघ विश्वशक्तिको रूपमा अमेरिकालाई हर मोर्चामा परास्त गरिरहेको थियो । अमेरिकालाई चुनौती दिइरहेको, कतिपय अवस्थामा समानान्तर र कतिपय मामिलामा अमेरिकाभन्दा शक्तिशाली त्यही सोभियत सत्ता सन् १९९० मा सजिलै ढल्यो । गोर्भाचोभले देशमा उदारता ल्याउँछु भनेर प्रयास गर्दैरहँदा सोभियत राज्यहरूबीच स्वतन्त्रताको प्यास यसरी बढ्यो कि संसारकै सबैभन्दा ठूलो सत्ता सोभियत संघ पन्ध्र टुक्रामा विभक्त भयो । सोभियत संघलाई सम्हाल्ने नेतृत्वको अभाव खट्कियो ।

एक समय थियो, सोभियत संघले जल, जमिन र अन्तरिक्षमा समेत अमेरिकालाई दबाबमा राखेको थियो । सोभियत संघ मिसनमा हिँडेको एउटा त्यस्तो शक्ति थियो, जसदेखि आफ्नो प्रतिस्पर्धी भएर पनि अमेरिका थरथर डराउँथ्यो । अमेरिकाको त्यो मनोविज्ञान सोभियत गुप्तचरको रूपमा पुटिनले मज्जाले बुझेका थिए । सोभियत संघको विशालता, सोभियत शक्ति, सोभियत गौरवगाथा र सोभियतको महानता आफ्नै आँखाले प्रत्यक्ष देखेका पुटिनले टुक्राटुक्रामा विभक्त सोभियत राज्यहरूमा अमेरिकाले खेलेका राजनीतिक कुटिल खेलहरूलाई कसरी पचाए होलान् ! अनुमान गर्न सकिन्छ ।

पुटिन एउटा कडी समाएर नेतृत्वको नजिक पुगे । त्यही कडीले उनलाई सत्तामा पुर्‍यायो । उनले चेचेन विद्रोह दबाए । क्रिमियालाई रुसमा गाभे । लेबनानमा आक्रमण गरे । सिरियामा हस्तक्षेप गरे । अमेरिकी चुनावमा हस्तक्षेप गरेर ट्रम्पलाई चुनाव जिताएको आरोप त अमेरिका आफैँले अहिलेसम्म लगाउँदै आएको छ ।

नेतृत्व कमजोर भएपछि कसरी एउटा देश कुन हदसम्म निरीह बन्दोरहेछ भन्ने उदाहरण पुटिनले प्रत्यक्ष आफ्नै आँखाले देख्न पाए । रुसलाई फेरि उठाउन उनी दिलैदेखि समर्पित भए । रुसलाई एक–दुई कार्यकाल नेतृत्व दिएर मात्रै पुग्दैनथ्यो । उनले सत्तामा पकड बनाइराख्न अनेक दाउपेच प्रयोग गरे । आफ्ना विरोधीलाई जरैदेखि समाप्त पारे । संचारमाध्यमलाई आफ्नो काबुमा राखे । जनताको मन जित्न छिमेकी देशमा कतै आक्रमण गरे, कतै राजनीतिक हस्तक्षेप गरे । अन्ततः सोभियत युगमा सिकेको गुप्तचरी ज्ञानको मद्दतले उनले आफूलाई रुसकै शक्तिशाली शासकका रूपमा स्थापित गरिछाडे ।

उनको नेतृत्वमा रुस सङ्ग्लिन एक दशक लाग्यो । विश्वभरका राजनीतिकर्मीले, दार्शनिकले, अर्थशास्त्रीले रुस अब उठ्दैन भनेकै हुन् । रुसको प्रतिस्पर्धा टुङ्गियो । अब अमेरिकालाई कसैले पनि चुनौती दिन सक्दैन भनेकै हुन् । तर रुस फेरि सङ्ग्लियो, तङ्ग्रियो । रुस आफ्नो पुरानो विरासत याद दिलाउने गरी फेरि उठेको छ । यति छिटो रुस उठ्छ, यति छिटो चीन शक्तिमा आउँछ, रुस र चीन एकैठाउँमा उभिन्छन् र उनीहरूले एसियाको शक्ति सन्तुलनलाई बदलिदिनेछन् भनेर कसैले सोचेकै थिएन । यी सब कुरा पुटिनको नेतृत्वमा सम्भव भएको छ ।

कूटनीतिका अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी

इजरायल–हमास युद्धलाई सुरुदेखि नै पुटिनले मध्यपूर्वमा अमेरिकी नीतिको असफलताको रूपमा अर्थ्याएका छन् । उनको बुझाइमा मध्यपूर्वमा अमेरिका कमजोर बन्दै गएको प्रमाण हो यो । मध्यपूर्वका साउदी र यूएई दुवै देशमा अमेरिकाको सैन्य अड्डा छ । यसका बाबजुद पुटिनले फाइटर विमान लिएर यूएई र साउदी अरबको भ्रमण गरेका छन् । रुसलाई अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिमा चाहेर पनि कसैले एक्ल्याउन सक्दैन भन्ने सन्देश दिनु पुटिनको उद्देश्य देखिन्छ । त्यसैले त उनले अमेरिकालाई ठाडो चुनौती दिएका छन्– यदि रुस नरहने हो भने विश्व रहिरहनुको कुनै अर्थ छैन ।

मध्यपूर्वका प्रायः सबै देशसँग रुसको राम्रो र सौहार्द सम्बन्ध छ । इजरायल र हमास दुवैसँग रुसको सम्बन्ध छ । चीन र रुसको सम्बन्ध पछिल्लो समय निकै आत्मीय बनेको छ । उनीहरूको मित्रताले स्थायित्व पाएको छ । इरान र साउदीलाई सम्बन्ध सुधार्न चीनले मद्दत गरेको छ । साउदी र इरानको रुस र चीन दुवै देशसँग सम्बन्ध सुमधुर छ ।

मध्यपूर्वका देशहरूमा देखिने गरी ध्रुवीकरण भइरहेको छ र अमेरिका मध्यपूर्वमा रक्षात्मक अवस्थामा पुगेको छ । पश्चिमा राष्ट्रहरू पुटिनलाई अटेरी शासक मान्दछन् । पश्चिमी राष्ट्रले जति नाकाबन्दी गरे पनि, जति प्रतिबन्ध लगाए पनि पुटिनको अनुहारमा कतै कहीँ पनि हतासा भाव देखिँदैन । पुटिन अलिकति पनि विचलित देखिँदैनन् । पुटिन कुन मनसायले युद्ध लड्दै छन्, स्वयम् पश्चिमाहरू बुझ्न सकिरहेका छैनन् । अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिमा पुटिनले अब कुन गोटी चाल्छन् भन्ने बुझ्न अमेरिकालाई गाह्रो भएको छ ।

ढिलोचाँडो युक्रेन–रुस युद्ध टुङ्गिएला । रुसले युक्रेनसँग युद्ध रोक्न केही सर्त तेर्स्याएको छ । युक्रेन तटस्थ बस्नुपर्ने रुसको माग छ । नेटोको सदस्य बन्ने सोच युक्रेनले सधैँलाई त्याग्नुपर्छ । युक्रेन नि:शस्त्रीकरण प्रक्रियामा जानुपर्छ । युक्रेनमा रुसी भाषालाई संरक्षण र वैधानिकता दिनुपर्छ ।

अमेरिकाले पुटिनलाई रुसको नयाँ जार बन्ने बाटोमा अघि बढेको आरोप लगाउँदै गर्दा विश्व राजनीतिको सबैभन्दा प्रभावशाली व्यक्तित्वको रूपमा कतै पुटिनको उदय त भइरहेको छैन ?

पुटिनले जसरी रुसको गुमेको साखलाई फर्काए । चीनसँगको सम्बन्ध मजबुत बनाए । मध्यपूर्वमा रुसको साख पहिलेकै स्थितिमा फर्काए । विश्व राजनीतिमा कूटनीतिक हस्तक्षेप गर्न र अमेरिकालाई ठाडो चुनौती दिन सक्ने हैसियतमा फेरि रुसलाई सक्षम बनाए । यो सब हेर्दा पुटिन अमेरिकाले भनेझैँ रुसमा नयाँ जारको रूपमा उदाइरहेको कुरालाई अनुचित मान्न सकिँदैन ।

राजनीतिक र शक्ति सन्तुलनका हिसाबले पुटिनले रुसलाई स्थिरता दिएका छन् ।

पुटिनका छवि एउटा शासकभन्दा माथि उठेर अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिका जटिलताहरू फुकाउने पात्रका रूपमा चुलिँदै गएको स्पष्ट देख्न सकिन्छ ।

रुस–युक्रेन युद्ध

सन् २०२२ फेब्रुअरी २४ मा रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेको थियो । ४ करोड ४० लाख जनसंख्या रहेको युक्रेन जो कुनै बेला सोभियत संघको एक हिस्सा थियो । सन् २०१४ मा रुसले युक्रेनको अधीनस्थ क्राइमियामा आक्रमण गरेर क्राइमियाको भूभाग रुसमा मिलाएको थियो ।

पूर्वसोभियत राज्यहरूमा पश्चिमाहरूको बढ्दो दिलचस्पी र उनीहरूलाई नेटो सदस्य बनाउने अमेरिकी खेलबाट रुस क्रुद्ध थियो । यसैको परिणाम थियो रुस–युक्रेन युद्ध ।

सन् २०२१ को अन्त्यदेखि नै रुसले युक्रेनी सीमानजिक रुसी सेना तैनाथ गरेको थियो । सन् २०२२ मा रुसले जल, स्थल र आकाश तीनै ठाउँबाट युक्रेनमा आक्रमण गर्‍यो । रुसी सेना क्राइमिया र बेलारुसबाट युक्रेनी भूभागमा छिरेका थिए । युक्रेनमा पश्चिमा राष्ट्रहरूको अवाञ्छित चासो र सरोकारबाट आफूलाई असुरक्षित महसुस भएको भन्दै रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेको थियो ।

रुस–युक्रेन युद्ध दुई वर्षदेखि जारी छ । युक्रेनका कैयौँ शहर र बस्ती पूर्ण रूपमा ध्वस्त बनेका छन् । आणविक भट्टी, विद्युत्‌गृह र नदीमा बनाइएका बाँधहरू ध्वस्त पारिएका छन् । स्कुल, कलेज, अस्पताल, मार्केट ध्वस्त छन् । युक्रेनको उत्पादन र व्यापार सञ्जाल खलबलिएको छ । सीधा भन्दा युक्रेन बर्बाद भएको छ । करोडौँ मानिस सबथोक गुमाएर शरणार्थी बनेका छन् ।

हिजो पश्चिमाहरू रुससँग भिड्नका लागि एउटा पात्रको खोजीमा थिए । युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेनोस्कीलाई उनीहरूले मोहरा बनाए । उनीहरूले युक्रेनमा पैसा र हतियारको खोलो बगाए । उनीहरूले रुस कमजोर छ, रुसले लामो समय युद्ध थेग्न सक्दैन भन्ने अनुमान लगाएका थिए । युद्ध लम्बिँदै जाँदा पश्चिमा राष्ट्रहरूको अनुमानविपरीत रुस युद्धमा हावी हुँदै गयो ।

अमेरिकाको आडमा युक्रेन लडेको हो भन्ने रुसलाई थाहा नहुने कुरै थिएन । एउटा ठूलो शक्तिसँग अरूले उचालिदिएकै भरमा निहुँ खोज्दाको परिणाम कति भयावह हुँदो रहेछ भन्ने पाठ युक्रेनबाट सिक्न सकिन्छ । अमेरिका तथा पश्चिमा देशले हिजोका दिनमा युक्रेनलाई रसियासँग लड्न जबर्जस्ती घिस्याएका हुन् । उनीहरूलाई युद्ध सुरु गर्नु थियो । युद्ध सुरु भएपछि उनीहरूका हतियार बिक्थे ।

उनीहरूले युक्रेनमा जति हतियार बेच्नु थियो बेचिसके । अब युक्रेन युद्धमा अमेरिका तथा पश्चिमा देशको रुचि कम भएको छ ।

युक्रेन लडाइँ जारी रहेकै बेला मध्यपूर्वमा नयाँ लडाइँ छेडिएको छ । उनीहरूका लागि युक्रेन–रुस लडाइँभन्दा आकर्षक इजरायल–हमास युद्ध बनेको छ । इजरायली युद्धमा जति आकर्षण छ, त्यो आकर्षण अब युक्रेन–रुस युद्धमा छैन । युक्रेनलाई उनीहरूकै हालतमा छाडिदिएर अमेरिका तथा पश्चिमा राष्ट्रहरू मध्यपूर्वतिर कुदेका छन् । हुँदाहुँदा अमेरिकी संसदले समेत युक्रेनलाई दिने सहयोग प्रस्ताव अस्वीकृत गरेको छ । युक्रेन यतिबेला सबैतिरबाट परित्यक्त भएको छ ।

ढिलोचाँडो युक्रेन–रुस युद्ध टुङ्गिएला । रुसले युक्रेनसँग युद्ध रोक्न केही सर्त तेर्स्याएको छ । युक्रेन तटस्थ बस्नुपर्ने रुसको माग छ । नेटोको सदस्य बन्ने सोच युक्रेनले सधैँलाई त्याग्नुपर्छ । युक्रेन नि:शस्त्रीकरण प्रक्रियामा जानुपर्छ । युक्रेनमा रुसी भाषालाई संरक्षण र वैधानिकता दिनुपर्छ । रुसले कब्जा जमाएको क्राइमियालाई रुसी भूमिको रूपमा युक्रेनले वैधानिकता दिनुपर्छ ।

रुसले युक्रेनको आधा भूभागमा कब्जा जमाएको छ । कुनै पनि बेला रुसले युक्रेनमा युद्ध जितेको घोषणा गर्न सक्छ । रुसले युक्रेन युद्ध जित्नुको मतलब हो– पुटिन रुसमा राष्ट्रवादी नेताका रूपमा अझ लोकप्रिय हुनु ।

युद्ध सकिएपछि रुसले युक्रेनमा आफ्नो समर्थक सरकार बनाऊला । तर, युद्धले निम्त्याएको विनाश, मारिएका नागरिक र क्षति भएका भौतिक संरचनाहरूको मूल्यको कुनै भरपाइ हुने छैन । र, त्यो क्षति हुनुमा अमेरिकाको कति हात छ भन्ने कुराको खोजी पनि अवश्य हुनेछ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर २७, २०८० ०८:४७