जलवायु परिवर्तनको कहालीलाग्दो असर, सारा संसार बिरामी परिरहेछ

जलवायु परिवर्तनकाे असरले हिमालमा पारेकाे असर देखाउने एक तस्वीर

A+ A A-

अत्याधिक गर्मीका कारण मान्छेमा तनाव बढ्नु, जंगलमा हुने आगलागीको धुवाँबाट फोक्सोको क्षति पुग्नु, विश्व तापक्रम बढ्दै जाँदा चिसो भनिएका क्षेत्रमा पनि लामखुट्टे देखा पर्नु यी जलवायु परिवर्तनले जनस्वास्थ्यमा असर पार्ने केही माध्यमहरू हुन् । हाल दुबईमा संयुक्त राष्ट्रसंघको वार्षिक जलवायु शिखर सम्मेलन कोप–२८ जारी छ । यस शिखर सम्मेलनमा पहिलोपटक जलवायु परिवर्तनले जनस्वास्थ्यमा पार्ने असरबारे पनि छलफल हुनेछ ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन डब्लूएचओको प्रक्षेपणअनुसार सन् २०३० देखि विश्वव्यापी रूपमा कुपोषण, मलेरिया, पखाला र गर्मीबाट हुने तनावले बर्सेनि दुई लाख ५० हजार मानिसले ज्यान गुमाउनेछन् । ग्लोबल हेल्थ ननप्रोफिट मलेरिया नोमोरका सीईओ मार्टीन एडलन्ड यस विषयमा भन्छन्,‘चरम मौसमका घटनाहरू चरम स्वास्थ्य जटिलता बनिरहेका छन् ।’

विश्वभर बढ्दै रोगहरू

जलवायु परिवर्तनका कारण तापक्रम बढ्दै जाँदा साथै बेमौसमी भारी वर्षाका कारण डेंगी, मलेरिया, वेस्ट नाइल र जिका लगायतका भाइरसहरू बोक्ने लामखुट्टेहरू विश्वका सबै स्थानमा देखा पर्दैछन् । डब्लूएचओको तथ्यांकले डेंगीका घटनाहरूमा उल्लेख्य वृद्धि भएको देखाएको छ । तथ्यांकअनुसार विश्वका लगभग आधा जनसंख्या डेंगीको जोखिममा छ किनभने हरेक वर्ष दसदेखि ४० करोड मानिसमा डेंगी देखिने गरेको छ । सन् २०१९ यता हरकेवर्ष डेंगीका बिरामी थप ५० लाखले बढ्दै गइरहेका छन् ।

ब्राजिलमा यसपटक डेंगीको संक्रमण ह्वात्तै ७३ प्रतिशतले बढेको पाइएको छ । बंगलादेशमा पनि डेंगीको संक्रमण प्रकोपको रूपमा फैलियो । जलवायु परिवर्तनकै कारण लामखुट्टेबाट सर्ने अर्को रोग मलेरिया पनि विश्वभर अप्रत्याशित रूपमा बढिरहेको छ । डब्लूएचओका अनुसार हरेक वर्ष २४ करोड मानिसमा मलेरियाको संक्रमण हुनेगर्छ । सन् २०२२ देखि भने मलेरियाका संक्रमित हरेकवर्ष ५० लाखले बढिरहेका छन् ।

जलवायु परिवर्तनका कारण विश्वका कयौं क्षेत्रहरू लामखुट्टेको प्रजननका लागि उपयुक्त स्थान बनिरहेका छन् । उदाहरणका लागि गत वर्ष पाकिस्तानमा आएको बाढीले त्यस देशमा मलेरियाका घटनाहरूमा ४०० प्रतिशत वृद्धि भएको देखिएको छ ।

मलेरिया अफ्रिकाको उच्च भू–भागमा पनि फैलिएको छ, त्यस क्षेत्र पहिले लामखुट्टेका लागि चिसो र अनुपयुक्त मानिन्थे । वैज्ञानिकहरूले मलेरियासँग लड्न दुईवटा नयाँ खोपहरू बनाइरहेका छन्, ती खोपहरू आगामी वर्षबाट उपलब्ध हुनेछ जसले यस रोगसँग लड्ने आशा प्रदान गर्नेछन् ।

हैजा र झाडापखाला

जलवायु परिवर्तनले निम्त्याएको आँधी र बाढीले अन्य संक्रामक पानीजन्य रोगहरू पनि विश्वमा फैलिरहेको छ ।हैजाविरुद्ध दशकौँको प्रगतिपछि पनि यतिबेला दूषित खाना र पानीबाट फैलने आन्द्राको संक्रमणका घटनाहरू फेरि बढ्दै गएका छन् । हैजा उन्मूलन भइसकेका देशहरूमा पनि यो रोग देखा परेको अवस्था छ । उपचार नभएको खण्डमा हैजाले केहीघण्टा मै मान्छेको ज्यान लिनसक्छ ।

सन् २०२२ मा ४४ देशहरूमा हैजा रोग देखा पर्‍याे । सन् २०२१ माभन्दा त्यसवर्ष २५ प्रतिशत बढीले हैजाका बिरामी थपिएको डब्लूएचओको भनाइ छ । वैज्ञानिकहरूका अनुसार चक्रवात, बाढी र खडेरीका कारण सफा पानीको पहुँचमा कटौती हुँदा जिवाणु र किटाणुहरू फस्टाउँदा हैजाका बिरामी बढ्दै गएका हुन् । डब्लूएचओका अनुसार हालका प्रकोपहरू धेरै घातक देखिएका छन् ।

वैज्ञानिकहरूका अनुसार झाडापखालाले पनि जलवायु परिवर्तनबाट बढावा पाएको छ । अनुसन्धानअनुसार बढ्दो अनिश्चित वर्षाले सुख्खा र ओसिलो दुवै अवस्था लामो समयसम्म निम्त्याएको छ, जसले झाडापखालालाई बढावा दिएको छ । डब्लूएचओका अनुसार पाँच वर्ष मुनिका बालबालिकामा पखाला निमोनियापछि सबैभन्दा घातक रोग हो जसले बर्सेनि पाँच लाखभन्दा बढी मानिसको ज्यान लिइरहेको छ ।

अत्यधिक गर्मी र धुवाँयुक्त आकाश

जलवायु परिवर्तनको सबैभन्दा स्पष्ट स्वास्थ्य प्रभावहरू मध्येमा हिट स्ट्रेस अर्थात् गर्मीले निम्त्याउने तनाव पनि एक हो । यसले आगामी केही दशकहरूमा तापक्रम बढ्दै जाँदा करोडौँ मानिसहरूलाई असर गर्ने अनुमान छ । पूर्वऔद्योगिक समयको तापक्रमको तुलनामा विश्वको तापक्रम १ दशमलब १ डिग्री सेल्सियसले बढिसकेको अवस्था छ । ल्यान्सेट मेडिकल जर्नलका अनुसार सन् २०२२ मा मानिसहरूले खतरनाक रूपमा उच्च तापक्रम मानिएका ८६ दिनको अनुभव गरे । यदि विश्व तापमान पूर्वऔद्योगिक स्तरभन्दा २ डिग्री सेल्सियसले बढ्यो भने गर्मीका कारण हुने मृत्यु हालको भन्दा चार गुणाले बढ्नेछ ।

नेचर मेडिसिन जर्नलमा गत जुलाईमा प्रकाशित प्रतिवेदनअनुसार सन् २०२२ मा गर्मीका कारण युरोपमा करिब ६१ हजार मानिसको मृत्यु भएको थियो । विश्वको तापक्रम बढ्दा अत्यधिक गर्मीले जङ्गलहरू सुक्खा भएका छन् जसले विश्वभरका जंगलमा आगलागीका घटना बढ्न थालेका छन् । जंगलमा हुने आगलागी ठूलो भागमा फैलिसकेको छ ।

सन् २०१० को दशकमा दुई अर्बभन्दा बढी मानिसहरूले हरेक वर्ष कम्तीमा एक दिन आगोको धुँवाबाट निस्कने अस्वस्थ वायु प्रदूषणको सामना गर्नु परेको थियो । नेचर जर्नलको सेप्टेम्बरको अध्ययन अनुसार अघिल्लो दशकको तुलनामा अहिले ६ दशमलब ८ प्रतिशत बढी मानिसले अस्वस्थ वायु प्रदूषणको सामना गरिरहेका छन् । अमेरिकी थोरासिक सोसाइटीका अनुसार संयुक्त राज्य अमेरिकामा बर्सेनि ४ हजारदेखि २८ हजार मानिसको मृत्युमा जंगलमा लाग्ने डढेलोको प्रदूषण कारक बन्ने गरेको छ ।

(रोयटर्समा प्रकाशित सामग्रीको शिलापत्रका सविन राईले भावानुवाद गरेका हुन् )

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर १९, २०८० ०९:३४