नेपाल-खनाल शक्तिसंघर्षले ताेकिएकाे समयमा महाधिवेशन नहुने निश्चित, भेला गर्ने तयारी

नेपाल-खनाल शक्तिसंघर्षले ताेकिएकाे समयमा महाधिवेशन नहुने निश्चित, भेला गर्ने तयारी

A+ A A-

नेकपा एकीकृत समाजवादीमा शक्तिसंघर्षका कारण महाधिवेशन नै तोकेको मितिमा नहुने भएको छ । २०७९ साल माघमा बसेको केन्द्रीय कमिटी बैठकले २०८० साल फागुनमा पार्टीको महाधिवेशन गर्ने निर्णय गरेको थियो । तर, आज बसेको सचिवालय बैठकले महाधिवेशनको मिति सार्ने सहमति गरेको उपमहासचिव तथा पार्टी प्रवक्ता जगन्नाथ खतिवडाले बताए । उनले भने, ‘जाजरकोट केन्द्रविन्दु भएर गएको भूकम्प, माघमा हुने राष्ट्रियसभाको निर्वाचन र पार्टीको आन्तरिक तयारी नपुग्दा मिति सार्ने सहमति भएको छ । भोलि यसको निर्णय हुन्छ ।’

महाधिवेशनको मिति सर्ने भएपछि यहीबीचमा भेला गर्ने कि भनेर पनि बैठकमा छलफल भएको खतिवडाले बताए । उनले भने, ‘नियमित बैठक बस्नैपर्ने हुन्छ । यहीबीचमा राष्ट्रिय भेला पनि हुन सक्छ । तलबाट कार्यकर्ताहरूले पनि अलि समय मागेका छन् । यही समयमा बैठकको सट्टा भेला गर्न पनि सकिन्छ ।’

गत भदौमा बसेको केन्द्रीय कमिटीको बैठकले माघमा महाधिवेशन गर्ने भन्दै मिति र स्थान नै तोकेको थियो । माघ १४ गतेदेखि १८ गतेसम्म काठमाडौंमा महाधिवेशन गर्ने तय भएको थियो । तर, जतिजति महाधिवेशनकाे मिति नजिक आयो, त्यति नै नेकपा एसमा महाधिवेशन गर्ने तयारी नपुगेको भन्दै महाधिवेशन सर्ने निश्चित भएको छ ।

आन्तरिक संघर्षका कारण माघमा हुने भनिएको महाधिवेशनको मिति सार्नेलगायतका निर्णयका लागि सचिवालय बैठक बसेको प्रवक्ता जगन्नाथ खतिवडाले बताए ।

नेकपा एकीकृत समाजवादीले असोज १४ देखि २८ गतेसम्म मेची–महाकाली ‘समाजवादी जागरण अभियान’ सञ्चालन गर्‍यो । यो अभियानले गर्दा महाधिवेशनको तयारी नपुगेकाले पार्टी महाधिवेशनको मिति सार्ने तयारी भएको पोलिटब्युरो सदस्य दिलकुमारी पन्तले बताइन् । उनले भनिन्, ‘पार्टीले महाधिवेशन गर्ने मिति र स्थान तोकेको थियो । तर, यहीबीचमा मेची-महाकाली अभियान भयो । माघमा नै राष्ट्रियसभाको निर्वाचन छ । जाजरकोटमा केन्द्रबिन्दु बनाएर गएको भूकम्पका कारण पार्टीका नेताहरू त्यहाँ खट्नुभएको छ । संगठन बनाउने भनिएको थियो । भनेजस्तो संगठन बनाउन समय पुगेन । अहिले राष्ट्रिय भेला गरेर महाधिवेशन सार्ने सल्लाह कार्यकर्ताबाट नै आएको छ ।’

व्यवस्थापन र विवादले थिलथिलो

नेकपा एकीकृत समाजवादीभित्र विवाद मात्र होइन, नेताहरूको व्यवस्थापनमा पनि त्यति नै चुनौती छ । पार्टीमा माधवकुमार नेपाल अध्यक्ष छन् भने अर्का नेता झलनाथ खनाल सम्मानित नेता । तर, महाधिवेशनबाट दुवै नेताहरू अध्यक्ष हुन चाहन्छन्, जसका कारण महाधिवेशन सर्नेदेखि पार्टीमा आफ्नो पकड बलियो बनाउने प्रतिस्पर्धासम्म चलिरहेको छ । महाधिवेशनबाट ७३ वर्ष पुगेका खनाल र ७० वर्ष पुग्नै लागेका नेपाल अध्यक्षमा पुन: दोहोरिन चाहन्छन् ।

नेपाल आफू अध्यक्षमा दोहोरिन चाहेको बुझेका खनालले भदौको केन्द्रीय कमिटी बैठमा नै फरक मतसहितको दस्तावेज पेस गरेका थिए । अहिले पनि खनाल आफू अध्यक्ष हुने चाहनासहित पार्टीमा छुट्टै समूह सञ्चालन गरिरहेका छन् । जुन उद्देश्यअनुसार पार्टी विभाजन भएको थियो, त्यसअनुसार पार्टी चल्न नसकेको भन्दै धेरै नेता/कार्यकर्ता नेकपा एमालेमा फर्केका छन् भने फर्किने क्रम अहिले पनि जारी छ । तर, नेकपा एसमा भने दुई लाइन संघर्षको नाममा नेतृत्व तहमा नै लडाइँ भइरहेको एक केन्द्रीय सदस्यले बताए ।

ती केन्द्रीय सदस्यले भने, ‘नेताहरू अझै पनि आफैँ नेतृत्वमा रहन चाहन्छन् । त्यसका लागि पुन: मिलेर भए पनि दोस्रो पुस्ताका नेतालाई नेतृत्वमा आउनबाट रोक्न सक्छन् । विधानअनुसार ७० वर्षे उमेर हद लाग्नुपर्ने हो । तर, यही हटाउन दुवै नेता मिल्छन् होला ।’

अपानिबाट विवाद छताछुल्ल

गत २०८० साल भदौ २८ मा अन्तरपार्टी निर्देशन (अपानि) जारी गरेपछि नेकपा एसभित्रको विवाद बाहिर छताछुल्ल भएको छ । नेकपा एसभित्रको दुई गुटको विवाद बाहिर आएको थियो अपानिमार्फत । अध्यक्ष नेपाल र सम्मानित नेता खनालका अलगअलग गुट छन् । बहुमतमा अध्यक्ष नेपाल भए पनि खनालको पनि गुट सशक्त नै मानिन्छ ।

पार्टी कमिटीको बैठक बसेर निर्णय एक भएको र अपानि जारी हुँदा अर्कै आएको भन्दै खनाल गुटले विरोध गरेका थिए । अध्यक्ष नेपालले पार्टीमा नेताहरूको जिम्मेवारी प्रतिशोधपूर्ण तरिकाले हेरफेर गरेको आरोप खनाल गुटका नेताहरूले लगाएका थिए ।

अध्यक्ष नेपालले गरेको कार्यविभाजन माघमा हुने महाधिवेशनकेन्द्रित रहेको भन्दै खनाल गुटकाले विरोध गरेपछि अपानि नै फिर्ता भएको थियो ।

नेकपा एसमा जिम्मेवारी हेरफेर गर्दा काम गरिरहेकालाई हटाइयो । इन्चार्जबाट सहइन्चार्ज बनाइयो । कसैलाई बढी जिम्मेवारी दिइयो । कसैको जिम्मेवारी कटौती गरियो भन्दै असन्तुष्टि बढेको थियो । यसरी जिम्मेवारी हेरफेर हुनुमा महाधिवेशन कारण थियो ।

गुटगत मानसिकता

अखिलबाट बिदा भएका सुदेश पराजुलीलाई नेकपा एसको केन्द्रीय सदस्यमा मनोनीत गरियो । तर, युवा संघको महासचिवबाट बिदा भएका दीपक जीएमलाई अहिलेसम्म केन्द्रीय सदस्यमा मनोनीत गरिएकाे छैन । पराजुली नेपाल पक्षका हुन् भने जीएम खनालनिकट मानिन्छन् ।

यस्ता धेरै उदाहरण छन् गुटगत कारण पद र जिम्मेवारी पाउने र नपाउनेबीचका । तर, पार्टीभित्र अहिले महाधिवेशन सार्नका लागि दुवै गुट एक ठाउँमा उभिएका छन् । नेकपा एसमा गुटगत लडाइँ भित्रभित्र तीव्र रूपमा चलिरहेको नेताहरू स्वीकार्छन् । नेकपा विभाजन गरेर नेकपा एस बनाएको अहिलेसम्म औचित्य पुष्टि गर्न नसके पनि नेताहरू गुट बनाउनमा रमाएको भन्दै धेरै नेताहरूले पार्टी छोडेर एमालेमा प्रवेश गरेका छन् ।

जबज बोक्न र कार्यकर्ता पलायन रोक्न नसकेको आरोप

एमाले विभाजन गरी पार्टी गठन गरेको दुई वर्ष पुगिसक्दा पनि अध्यक्ष नेपालले पार्टीलाई सही तरिकाले सञ्चालन गर्न नसकेको, कार्यकर्तामा निराशा र पलायन रोक्न नसकेको आरोप खनाललगायतले लगाउँदै आएका छन् ।

खनालले एमालेसँग सैद्धान्तिक र नीतिगत रूपमा भिन्न देखिन नसक्दा पार्टीमा निराशा पैदा भएको र त्यसकै कारण पलायन हुने क्रम बढेको भन्दै भदौको केन्द्रीय कमिटी बैठकमा फरक दस्तावेज पेस गरेका थिए ।

नेकपा एसमा प्रधान राजनीतिक अन्तरविरोधबारे पनि विवाद छ । खनालले अहिलेसम्म प्रधान शत्रु वा प्रतिद्वन्द्वीको निर्धारण गर्नुपर्ने, मुख्य कार्यनीतिक लक्ष्य र नारा प्रस्ट पार्नुपर्ने तथा संघर्षको मुख्य रूप तोक्नुपर्नेमा माग गर्दै आएका छन् । प्रधान शत्रु नतोकेर दक्षिणपन्थी शक्तिलाई मित्रशक्ति मानेर जाँदा नेकपा एस कांग्रेस र माओवादी केन्द्रको पिछलग्गुजस्तो बनेको खनालको आरोप छ ।

माओवादीको नेतृत्वमा कांग्रेससहितको सरकारमा सामेल हुने र कसैलाई दक्षिण पन्थी भन्दै आलोचना गर्ने, कसैलाई केही भनेर आलोचना गर्नु ठीक हुँदा पनि खनालले पार्टीमा अनावश्यक रूपमा दुस्मन खोज्दै हिँड्नु गलत भएको खनालनिकट एक नेता बताउँछन् । ती नेताले भने, ‘आफू पनि केही गर्न नसक्ने, अरुले गरेको पनि आलोचना मात्र गर्ने जेएन कमरेडको बानीले पार्टीमा समस्या आएको छ । उहाँ राष्ट्रपति हुन खोज्नुभयो । त्यो हुँदा पनि गठबन्धनबाट नै हुनुपर्थ्याे । गाली गठबन्धन दललाई गर्ने, पद पनि त्यही माग्ने प्रवृत्ति गलत हो ।’

अध्यक्ष नेपालले गठबन्धन भएकाले अब कांग्रेसलाई मुख्य शत्रु भन्न नहुने तर्क राख्दै आएका छन् । कांग्रेसका भोटले आफूहरूले जित्ने र आफूहरूको भोटले कांग्रेसले जित्ने हुँदा शत्रु भन्नु उपयुक्त नहुने नेपालको तर्क छ । जुन विषयमा नेकपा एसमा विवाद जारी छ ।

असार ४ गते चार दलको समाजवादी मोर्चा घोषणा हुँदा पनि खनालले मुख्य शत्रु को हो भनी प्रश्न गरेका थिए । उनले त त्यो दिन मोर्चा घोषणासभामा नजाने बताएका थिए । तर, अन्तिममा घोषणासभामा सम्बोधन नै गरेका थिए ।

अहिलेसम्म वरिष्ठ नेता मुकुन्द न्यौपाने, उपाध्यक्ष केदार न्यौपाने र सचिव भागवत विश्वासीसहित धेरै नेताहरू र १५–१६ जिल्ला अध्यक्ष एमालेमा फर्किसकेका छन् ।

तेस्रो गुटको उदय

नेकपा एस गठन भएको छोटै समयमा पार्टीमा दुई गुट सक्रिय भएका थिए । अब तेस्रो गुट पनि सक्रिय भएको बताइन्छ । यही महाधिवेशनलाई लक्षित गरेर दोस्रो पुस्ता र तेस्रो पुस्ताका नेताहरूले अलग्गै गुट बनाएर गतिविधि सुरु गरेको एक केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् । ती सदस्यले भने, ‘उहाँ दुई जनाले पार्टीमा अझै अध्यक्ष हुने चाहना राखेपछि दोस्रो र तेस्रो पुस्ताका नेताहरूले अब पार्टी पुरानै तरिकाले चल्दैन भनेर नयाँ बहस सुरु गरेका छौँ । यो पुस्ताले यो महाधिवेशनबाट नै नेतृत्व परिवर्तन गर्ने गरी अभ्यास सुरु गरेको छ ।’

यदि महाधिवेशनबाट उमेर हद लागू गर्न सकेमा नेपाल र खनाल अध्यक्ष हुन पाउने छैनन् । त्यसपछि अध्यक्षमा दोस्रो तहका नेता आउने गरी पनि बहस भएको नेताहरूले बताएका छन् ।

महाधिवेशन तोकेको समयमा नहुने भएपछि नेताहरू पुन: चलखेलमा लाग्ने र पार्टी पुन: फरक तरिकाले जान सक्ने बुझाइ नेताहरूको छ । अहिलेको अवस्था महाधिवेशन गर्ने नभएकाले राष्ट्रिय भेला गरेर अलिपछि महाधिवेशन गर्ने तयारी छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर १८, २०८० १९:२८