कति सम्भव छ काठमाडौं महानगरभित्र सुर्तीजन्य पदार्थको बिक्री र प्रयोगमा रोक लगाउन ?

कति सम्भव छ काठमाडौं महानगरभित्र सुर्तीजन्य पदार्थको बिक्री र प्रयोगमा रोक लगाउन ?

A+ A A-

१२ मंसिरमा काठमाडौं महानगरपालिकाको स्वास्थ्य विभागले सुर्तीजन्य पदार्थका विषयमा सार्वजनिक सूचना जारी गर्‍यो । महानगरपालिकाको सूचनामा अबको १५ दिनपछि अर्थात् २७ मंसिरदेखि महानगरपालिकाभित्र सुर्तीजन्य पदार्थको बिक्री, भण्डारण तथा प्रयोगलाई पूर्ण रूपमा निषेध गरिने उल्लेख छ ।

उसो त सुर्तीजन्य पर्दाथ (नियन्त्रण र नियमन गर्ने) ऐन, २०६८ को दफा ४ मा कसैले पनि सार्वजनिक स्थलमा धूम्रपान तथा सुर्ती सेवन गर्न नपाउने व्यवस्था छ । तर, यसको पालना भने गरेको पाइँदैन ।

यद्यपि, २७ मंसिरदेखि भने सेवनका निमित्त बनाइएका वा उत्पादन गरिएका (चुरोट, बिँडी, सिंगार, तमाखु, सुल्फा, कक्कड, प्लाष्टिकमा प्याक गरिएका कच्चा सुर्ती, खैनी, गुट्खा, पानपराग वा यस्तै प्रकृतिका मुखमा राखेर रस लिने) सुर्तीजन्य पदार्थको भण्डारण, बिक्री र प्रयोगमा रोक लगाउन कसैले बिक्री गरेको देखे नगर प्रहरीले सामान जफत गर्ने महानगरले जनाएको छ ।

सुर्तीजन्य पदार्थ बिक्री वितरण गर्ने व्यवसायीलाई कानुन अनुसार अधिकतम सजाय दिइने महानगरपालिकाको स्वास्थ्य विभागका महाशाखा प्रमुख सजिना महर्जन बताउँछिन् । ‘अहिले हामीले १५ दिनको समय दिएका छौँ । र, यो पछि सार्वजनिक स्थलमा सेवन गरेको वा बिक्री वितरण गरेको पाइएमा जरिवानासहित सिल नै गर्ने निर्णय गरिएको छ,’ उनले भनिन् ।

महानगरले जनस्वास्थ्यलाई ख्याल राख्दै पालिकाको जनस्वास्थ्य ऐन-२०८० ले गरेका व्यवस्था अनुसार यस्तो निर्णय गरिएको महर्जन बताइन् । ‘स्वास्थ्य सेवा विभागको रिपोर्ट हर्ने हो भने नसर्ने रोगका बिरामीको संख्या बढ्दै गएको छ ।र, नसर्ने रोगको प्रमुख कारण धूम्रपान तथा सुर्तीजन्य पद्धार्थको प्रयोग रहेछ’, उनले भनिन्, ‘नसर्ने रोग रोकथामका लागि नै हामीले यस्तो निर्णय गरेका हौँ । र, यसले सबै कुराको ‘रिस्क फ्याक्टर’लाई कम गर्नेछ ।’

महर्जनले महानगर स्वास्थ्य शहर निर्माणको अभियानमा रहेकाले जनस्वास्थ्य र वातावरणमा हानी पुर्‍याउने सुर्तीजन्य वस्तुको भण्डारण, बिक्री र प्रयोगमा रोक लगाउने निर्णयमा सबैले सहयोग गर्नु्पर्ने बताइन् । ‘सबैको सहयोग भयो भने यो सम्भव छ । स्वास्थ्य नागरिक लागि स्वस्थ शहरका लागि यो आवश्यक छ’, उनले भनिन् ।

तर, यसको बिक्री वितरणमा रोक लगाउन त्यति सहज भने नहुने वरिष्ठ छाती रोग विशषेज्ञ डा. दीर्घसिंह बम बताउँछन् । ‘सुर्तीजन्य पदार्थको बिक्री, भण्डारण तथा प्रयोगलाई पूर्ण रूपमा निषेध गर्न सहज त्यति छैन । यो समाजसँग जोडिएको कुरा हो । सामाजिक कुरामा परिर्वतन ल्याउन गाह्रो हुन्छ । तर, निषेध हुनैपर्छ । यो राम्रो कुरा पनि हो,' उनले भने ।

डा. बमका अनुसार यसबाट हुन सक्ने स्वास्थ्यसम्बन्धी खतराका विषयमा नागरिकहरू अन्जान छन् । 'सुर्तीज्य पदार्थको प्रयोग सिधै मानिसको स्वास्थ्यसँग जोडिएको छ । र, यो निषेध गर्न प्रत्येक व्यक्ति लाग्नुपर्छ,' उनले भने, 'यसको प्रयोग नगर्दा शरीर र दिमाग दुवै स्वस्थ रहन्छ । अनि यसबाट हुन सक्ने क्यान्सर, ब्रान्काइटिसलगायत विभिन्न रोग र एलर्जी हुनबाट जागिइन्छ,’ उनले भने ।

सार्वजनिक स्थलमा निषेध

सार्वजनिक स्थानमा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन गर्न कानुनी रूपमा प्रतिबन्ध छ । तर, यो नियम पनि पूर्ण रूपमा पालना हुन सकेको छैन । र, काठमाडौं महानगरपालिकाले पनि केही समयअघि सार्वजनिक स्थलमा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन गर्न नपाउने व्यवस्था गरेको थियो । तर, पनि त्यो कार्यान्वयन हुन सकेन ।

सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन नगर्ने व्यक्ति सेवन गर्ने व्यक्तिसँग जोडिएको अवस्थामा उक्त व्यक्तिलाई पनि उत्तिकै जोखिम हुने चिकित्सकहरू बताउँछन् । अधिकांश मुलुकमा सार्वजनिक स्थलमा सुर्तीजन्थ पदार्थको सेवन गर्न पाइँदैन । सेवन गर्ने व्यक्तिका लागि सीमित क्षेत्र भने छुट्याइएको हुन्छ । तोकिएको ठाउँमा बाहेक अन्य क्षेत्रमा सेवन गरे जरिवाना तिराउने व्यवस्था छ ।

अहिले काठमाडौं महानगरपालिकाले सुरु गर्न लागेको यो अभियान चुनौतीपूर्ण भए पनि सह्रानीय भएको विज्ञहरू बताउँछन् । डा. बमका अनुसार यो अभियान चानचुने अभियान होइन तर सबै लागेमा सम्भव छ । 'यसका लागि स्थानीय सरकारले मात्र नभएर संघीय सरकारले अझै ठोस कदम चाल्न आवश्यक छ,' उनले भने ।

डा. बम सरकारले सुर्तीजन्य पदार्थ उत्पादन हुने उद्योग नै बन्द गर्नुपर्ने बताउँछन् । 'सरकारले सुर्तीजन्य पदार्थ उत्पादन गर्ने उद्योग नै बन्द गर्नुपर्छ । त्यो नसके कर बढाउनुपर्छ’, उनले भने, ‘यो एकैपटक हुने कुरा होइन, नियम लागू गर्न सके विस्तारै कम हुँदै जान्छ ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर १३, २०८० १८:१९