युवा, उद्यम र रोजगारबारे के भन्छन् अनुभवीहरू ?

A+ A A-

नेपालगञ्ज कन्क्लेभको ‘स्वदेशमै सम्भव छ : युवा, उद्यम र रोजगार’ शिर्षकको सत्रमा उद्यमशीलत, नवप्रवर्तन र रोजगारीका सन्दर्भमा मन्थन भएको छ । युवा उद्यमीहरू भायानेटका सीईओ सेवा पाठक, प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनाका डा जित चन्द, डल्फिन ग्रुपका डाइरेक्टर तीर्थ थापा, युवा उद्यमी मञ्चका अध्यक्ष सहारा जोशी वक्ताकारुपमा रहेका थिए । नेपालगञ्ज मेडिकल कलेजका निर्देशक डा नितेश कनोडियाले सहजीकरण गरेको कार्यक्रममा उद्यमीहरूले आफ्ना अनुभव र सिकाइहरू आदानप्रदान गरेका थिए ।

युवा उद्यमी तीर्थ थापाले युवालाई राज्यले कुनै सपोर्ट नगरेको बताए । व्यवहारिक जीवनमा जोडिएको उद्यमशीलताका विषयमा नसिकाइने गरेको उनको गुनासो छ । उनले भने, ‘युवालाई कृषि र पर्यटनमा लगाउन सकिन्छ । पारिवारिक र सरकारले गर्नुपर्ने जति काम गरेको छैन । सरकारबाट अभिभावकत्व पाउन सकेको छैन ।’

युवालाई विदेश पलायन रोक्न सरकारले युवालाई यहीँ बस्न सक्ने वातावरण बनाउनुपर्ने उनले बताए । काम गर्ने र उद्यम गर्ने सहज वातावरण बनाइदिनुपर्ने उनको भनाइ छ । उनले चिन्ता व्यक्त गर्दै भने, ‘५० लाख तिरेर गैरकानुनी बाटोबाट विदेश जान तयार छन् । तर, त्यही पैसा लगाएर यहाँ उद्यम गर्ने सोच युवामा देखिँदैन । यस्तो हुनुमा सरकार नै दोषी हो भन्ने लाग्छ ।’

नेपालमै परिवारसँग बसेर काम गर्ने वातावरण सरकारले बनाउन उनले आग्रह गरे । उनले भने, ‘हामीसँग खेत छ । त्यो बाँझो छ । युवा दुबईमा छ । छोरालाई खेतमा जोत्न लाज लाग्छ । बुवा बुढा भइसकेका छन् । छोरालाई ट्याक्टर किन्ने पैसा छैन । यो कुरा राज्यले बुझ्न जरुरी छ । खाना र लाउन पुग्ने गरी आम्दानी हुने वातावरण बनेमा युवा विदेश जानबाट रोकिन सक्छ ।’

सरकारले निजी क्षेत्रलाई हातेमालो गर्दै लैजानु पर्ने उनले बताए । नेपालमा बसेर काम गर्ने र कर तिर्ने वातावरण बनाउनुपर्ने उनको आग्रह छ । राज्यको अनुदान समूह लक्षित वा पार्टी कार्यकर्तालाई बाँड्ने गरी भइरहेको उनको बुझाइ छ । ‘त्यसै पैसा पाइन्छ भने काम किन गर्ने भन्ने प्रवृत्ति देखिन्छ । राज्य र व्यापार गर्ने मान्छेका बीचमा दूरी धेरै छ । व्यापारीलाई फोन आउँदा डर मान्नुपर्ने अवस्था छ । व्यापारीलाई फुल्न दिनुपर्छ । फुलेपछि राज्यलाई फाइदा हुन्छ भन्ने नै छैन ।’

भायानेटका सीईओ सेवा पाठकले आफू व्यवसायमा लागेको लागेको १५ वर्ष भएको बताउँदै त्यतिबेला र अहिलेको व्यवसायिक वातारण धेरै परिवर्तन आएको उल्लेख गरिन् । ‘पहिला परिवारमा कोही पनि नलागेका व्यक्तिलाई व्यवसायमा लाग्न झन गाह्रो थियो । अहिले त्यो सहज छ । हामी रिस्क नलिने प्रवृत्ति थियो । अहिलेको जेनेरेसन चुनौती मोल्न तयार छ । उनीहरूलाई वातावरण बनाइदिनुपर्ने छ । युथमा निकै जोश र जागर देख्छुु म,’ उनले भनिन् ।

आफूले दस वर्षमा धेरै युवासँग काम गर्ने अवसर पाएको बताउँदै उनले नेपालमा भन्दा बढी पैसा पाउने भएकाले युवा विदेशिने गरेको बुझाइ व्यक्त गरिन् ।‘नेपालमा काम गर्ने वातावरण पनि राम्रो छैन । पेट पाल्न गाह्रो भएको बेला घर खेत राख्दा पनि सहज लोन पाउने अवस्था छैन । विदेशको मात्रै राम्रो देख्ने गरिन्छ । धेरैले यहीँ पनि राम्रो गरेका छन्,’ उनले थपिन् ।

अहिलेको युग डिजिटिलाइजेसनको भएको बताउँदै पाठकले टेक्नोलोजीले विगतमा कामदारले गर्ने काम गरिरहेकोले त्यो चुनौतीलाई ध्यानमा राखेर राज्यका नीतिहरू बन्नुपर्ने बताइन् । उनले एआईको प्रयागले निम्त्याउने चुनौती र अवसरप्रति अहिलेको युवा पुस्ता सचेत रहनु आवश्यक रहेकोमा जोड दिइन् ।

युवा उद्यमी मञ्चका अध्यक्ष सहारा जोशीले पनि अहिलेको युवाहरूमा जोश जागर उच्च रहेकोमा सही थपिन् । उनले भनिन्, ‘नेपालमै केही गरौँ भन्ने हुटहुटी छ । युवाले अवसर खोजिरहेका छन् । अवसर दिनुपर्ने छ ।’ उनले युवा पलायन डर लाग्दो रहेको बताउँदै युवाहरूलाई नेपालमा रोक्न जरुरी रहेको बताइन् । ‘उनीहरूलाई नेपालमा बसाउने वातावरण बनाउनुपर्छ । रोजगार र उद्यमी बनाउनुपर्छ । युवालाई नेपालमा भविष्य छ भन्ने देखाउनुपर्छ । शिक्षा र अनुसन्धानमा युवालाई लगाउनुपर्छ,’ उनले भनिन् ।

उनले वित्तीय र आर्थिक शिक्षा अति नै जरुरी रहेको बताउँदै भनिन्, ‘नाफा कसरी कमाइन्छ भन्ने जानकारी हुनु पर्‍यो । भविष्यको आर्थिक योजना बनाउन पनि सिकाउनुपर्छ ।’

प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजनाका डा जीत चन्दले नेपालको युवा नीति उत्कृष्ट रहेको बताए । तर त्यसलाई कार्यान्वयनमा ल्याउन नसक्दा युवाहरूमा चरम असन्तुष्टि रहेको उनको भनाइ छ । उनले भने, ‘युवाहरूमा खर्च गरिने बजेट नै कम छ । त्यसैकारण प्लस २ पास भएका युवालाई रोक्न नेपालमा चुनौती देखिएको छ ।’

नेपालमा ४० प्रतिशत युवाहरू रहेको बताउँदै उनले युवाको ब्रेन ड्रेन डरलाग्दो रुपमा रहेको बताए । ‘हाम्रो युथमा दिमागमा पैसा मात्रै जोडिएको छ । विदेशमा गएर राती दुई बजे शौचालय सफा गर्न तयार छौं । तर, देशमा गोबर सफा गर्न तयार छैनौ,’ उनले भने ।

उनले राज्यको संयन्त्र र सामाजिक मनोविज्ञान नै विदेश जान दुरुत्साहित गर्ने खालको रहेको बताए । उनले भने, ‘विदेश जानका लागि लोन प्रक्रिया सजिलो छ । हामीकहाँ लक्षित गरेर बजेट आउँछ । विदेशमा त्यस्तो हुँदैन । उनीहरूसँग सिस्टम छ । त्यसमा रहेर उनीहरूले काम गर्छन् । बजारको ग्यारेन्टी गर्छ । नेपालमा त्यो छैन ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर ८, २०८० १८:२५