नेपालगञ्ज कन्क्लेभमा उद्यमशीलता र पर्यटनमाथि मन्थन

A+ A A-

नेपालगञ्ज कल्क्लेभको एक सत्रमा उद्यमशीलता, पर्यटन र रोजगारीमाथि सरोकारवालाहरूले मन्थन गरेका छन् । नेपाल उद्योग परिसंघका कार्यकारी निर्देशक दीपकराज जोशी, केएल दुगड समूहका सीईओ प्रदीप छाजेड, धनगढीका मेयर गोपाल हमालले मोडेरेटर डा. ओम मिश्रले सोधका प्रश्नमा बहस तथा चर्चा गरे । नेपालगञ्ज म्यारथनको पूर्वसन्ध्यामा शुक्रबार कन्क्लेभ आयोजना गरिएको हो ।

केएल दुगड ग्रुपका सीईओ प्रदीप छाजेडले दुगडले पश्चिम नेपाल खाद्यान्नको भण्डार भएकोले यो क्षेत्र रोजेको बताए । अहिले धारा तेल, ज्ञान चक्कीसहित धेरै ब्राण्डहरू स्थापित गर्न केएल दुगड ग्रुप सफल भएको उनले बताए । उनका अनुसार दुगड ग्रुपले धारा तेल उत्पादन गर्दा २०५० सालतिर ९० प्रतिशत स्वदेशी उत्पादन थियो । ‘अहिले चाहिँ १० प्रतिशत छ । ठ्याक्कै उल्टो भएको छ । त्यसकारण हामीले कृषि उत्पादनतिर जोड दिनु आवश्यक छ,’ उनले भने ।

कच्चा पदार्थ उत्पादन किन भइरहेको छैन ?

छाजेडले भने, ‘उद्योग नभएसम्म रोजगारी आउँदैन । किसानलाई मल र बिउ उपलब्ध गराउन सकेमा उत्पादन बढ्छ । अहिले उत्पादन प्रतिहेक्टर हुनुपर्ने जति भएको छैन । कृषिमा बजेट छुट्याए पनि सदुपयोग हुन सकेको छैन ।’ उनले अनुदान वितरण न्यायोचित हुन नसकेको बताउँदै उपयोग पनि सही तरिकाले हुन नसकेकोमा जोड दिए । ‘खेतमा काम गर्दा परिवारको खर्च चलेन भने रोजगारीमा जानुपर्छ । रोजगारीमा अन्त जाँदा जमिन बाँझो हुन्छ । मौसमका कारण मसिनो धान उत्पादन हुन सकेको छैन । मोटो धान उत्पादन बढी छ । अनि हामीले खान्छौ मसिनो धान,’ उनले खाद्यान्नमा परनिर्भरतातर्फ देश गइरहेकोमा चिन्ता व्यक्त गरे ।

एकातिर खाद्यान्न आयात बढिरहेको र अर्कोतिर चाहिएको जति उत्पादन हुन नसकेकोको बताउँदै उनले माटो र जग्गाको हेल्थकार्ड बनाउनु पर्ने अवधारणा अघि सारे । ‘उत्पादन के हुन्छ त्यसमा ध्यान दिनुपर्छ । किसानलाई आवश्यक परेको बेला ऋण दिनुपर्छ । किसान क्रेडिट कार्ड प्रयोगमा ल्याएर लोन उपलब्ध गराउँदा राम्रो हुन्छ ।’

कच्चा पदार्थको आयातको लागत पूर्वमा भन्दा पश्चिम नेपालमा बढी भएको बताउँदै उनले त्यसका कारण आयातमा लागत बढी रहेको उल्लेख गरे । आयातमा लागत घटाउन सुख्खा बन्दरगाह सञ्चालनमा आयो र रेलवेको विकास हुन सक्यो भने त्यसले धेरै ठूलो फड्को मार्ने उनले आशा व्यक्त गरे ।

नेपाल उद्योग परिसंघका कार्यकारी निर्देशक दीपकराज जोशीले नेपालको सन्दर्भमा प्रशस्त संभावना तर फिल्डमा उत्रिने प्रवृत्ति कम रहेको बताए । ‘नेपालमा पर्यटनकै कुरा गर्दा ठूलो संभावना छ । पर्यटन बढाउन सकिएको छैन,’ उनले थपे, पर्यटनमा विश्वको धारण के छ भने हिमाल पहाड र साहसिक क्रियाकलापका लागि मात्रै हो भन्ने छ । तर, अधिकांश सिजन पर्यटक नै हुँदैनन् ।’ उनले आफूहरूले त्यसैलाई ध्यानमा राखेर पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि अभियान चलाएको बताए । नेपाल उद्योगमैत्री वातावरण बनाउन चुकिरहेको बताउँदै उनले समृद्धिको चाहना धेरै राख्ने तर उद्योगका लागि वातावरण बनाउनतिर ध्यान नदिने प्रवृत्ति रोकिनु जरुरी रहेको बताए ।

मार्केट छ भन्दैमा तयारी भएन भने पर्यटकहरू नआउने बताएका उनको पर्यटकहरू आकर्षित गर्न नेपाल चुकिरहेको बुझाइ छ । ‘अयोध्यादेखि कैलाशसम्म जोड्ने, नेपालगञ्जलाई हबका रुपमा हेर्दा सोचाइमा मात्रै छ । कार्यान्वयन तहमा केही छैन । वन्यजन्तु क्षेत्रलाई पनि उपयोग गर्न सकिरहेका छैनौँ । बर्दियामा बाघको संख्यालाई जसरी हामीले वृद्धि गरेका छौँ त्यसलाई भजाएर पर्यटक आकर्षित गर्न सकिरहेका छैनौँ,’ उनले भने । पर्यटकले के चाहिरहेको छ भन्ने सोचेर हामीले काम गर्न नसकिरहेको उनको भनाइ छ ।

सरकारको प्राथमिकतामा उद्यमशीलता, पर्यटन, उद्योग नरहेको उल्लेख गर्दै उनले अहिलेदेखि नै लाग्यौँ भने अबको १० वर्षमा राम्रो रिजल्ट पाउन सक्ने विश्वास व्यक्त गरे । उनले भने, ‘बदलिँदो परिस्थितिलाई ध्यानमा राखेर अबको पर्यटनको रणनीति पनि बदल्नु जरुरी छ । अहिले पर्यटन अनुभव आदानप्रदानमा आधारित हुन जरुरी छ । हामीसँग भएका विविधि गन्तव्यहरूलाई ध्यानमा राखेर हेर्दा हामीले पर्यटनको हबकै रुपमा विकास गर्नु आवश्यक छ । सहरलाई नै ब्राण्डिङ गरेर पनि हामीले काम गर्न सक्छौँ ।’

धनगढी उपमहानगरपालिकाका मेयर गोपाल हमालले सबैभन्दा पहिले आफ्नो क्षेत्रको संभावनालाई पहिचान गरेर काम गर्नुपर्ने बताए । ‘हामी बस्छौँ धनगढीमा, सपना देख्छौँ, काठमाडौंको, अमेरिकाको । त्यसैले हामीले लक्ष्य आफ्नो ठाउँलाई बनाउनुपर्छ भनेर अभियान सुरु गरेका छौँ ।’

उनले सुदूरपश्चिमको पहिचान छाउपडी र देउकीकारुपमा मात्रै बाँकी देशले बुझिरहेकोमा दुःख प्रकट गरे । उनले सुदूरपश्चिमसँग जलविद्युतको संभावना, भारतको ठूलो जनसंख्यासँगको सम्बन्धका सम्भावनालाई प्रयोग गर्न सक्ने भए पनि त्यसको प्रवद्र्धन हुन नसकेको बताए । उनले सुदूरपश्चिम र कर्णाली क्षेत्रले हिनताबोध त्याग्नु आवश्यक रहेकोमा जोड दिए । ‘संभावना र क्षमतामा ध्यान दिनु आवश्यक छ । हामीले मनमा हिनता बोध बोकेर बाँचिरहेका छौँ । आत्मविश्वासका लागि मनको मैल फाल्नुपर्छ । अब हामीले सुदूरपश्चिमको नामको पछाडि सुन्दर सुदूरपश्चिमको अभियान चलाएका थियौँ,’ उनले भने ।

उनले आफू केही वर्षपहिले टुरिज्म बोर्डमा जाँडा सुदूरपश्चिमको एउटा पनि फाटो नदेखेको तितो अनुभव सुनाउँदै त्यसपछि अब सुदुरपश्चिमलाई हामी आफैँ चिनाउँछौँ भनेर चार हजार फोटोग्राफी गराएको बताए । ‘हामी कसैको दयाले होइन आफ्नै प्रयासमा अघि बढ्नुपर्छ भनेर डेस्टिनेसन सुदूरपश्चिम अभियान पनि चलाएका हौँ,’ उनले भने ।

धनगढी उपमहानगरपालिकाले ठूलो काम होइन, ससाना जनताको काम गरिरहेको दाबी गर्दै उनले भ्रष्टाचारी नगरपालिकालाई कल्याणकारी नगरपालिका बनाउन सफल भएको दाबी गरे । उनले भने, ‘गर्भवती महिलाका लागि एम्बुलेन्स चलाएका छौं । महाप्रस्थानमा पनि विभेद देखिएकाले अहिले नगरपालिकाले मृतकलाई सलामी दिने र घाटसम्म पुर्‍याउन गाडी दिएको, पाँच हजार खर्च दिने गरेका छौं । जिल्लाभरिका अपांगता भएका व्यक्तिलाई खोजेर ह्वीलचियर दिने गरेका छौं । चुनाव जितेपछि राजा हुने प्रवत्ति छ । यसलाई हामीले परिवर्तन गर्दैछौं ।’

धनगढी पर्यटकहरूको प्रवेशद्वार रहेको बताउँदै उनले सुदूरपश्चिमका बाँकी जिल्लाहरूको आर्थिक केन्द्र धनगढी भएकोले बाँकी जिल्लामा आर्थिक समृद्धि भयो भने त्यसको सिधा फाइदा धनगढीलाई हुन्छ भन्ने सोचेर काम गरिरहेको बताए । आफूहरूकोे प्राथमिकतामा उद्यमशीलता र पर्यटन रहेको बताउँदै उनले खैरो छाला देखेपछि मात्रै पर्यटक मान्ने मानसिकता त्याग्न जरुरी रहेको बताए । ‘हामीले भारतीय पर्यटकलाई सम्मान गर्न जरुरी छ । सात ठाउँमा चेक गरेर हैरानी दिनु आवश्यक छैन । यसले हाम्रो सबभन्दा नजिकका ठूलो संख्याका पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न चुकिरहेका छौँ । हामीले वातावरण बनायौँ र सामूहिक पर्यत्न गर्याैँ भने लाभ यहाँका आम मानिसहरूले लिन पाउँछन् ।’

भारतसमेतको मानसखण्डलाई जोड्नका लागि देहरादुन विश्वविद्यालय र सुदुरपश्चिम विश्वविद्याललाई सँगै जोडेर विमर्श गर्ने पर्यत्न गरिररहेको उनले उल्लेख गरे । कैलाली र कञ्चनपुरका मेयरहरूको फोरम बनाएर र बास्केट फण्ड बनाएर समस्या, संभावना र आइडिया शेयरिङका काम गर्न खोजिरहेको उनले बताए । ‘यसलाई फैलाई बाँकेसम्म पुर्याउन प्रयास गरौँ न,’ उनले भने, ‘सँगै बसेर हाम्रा समस्या र संभावनाका विषयमा काम गर्न सुरु गरौँ । यसका साथै नागरिकस्तरमा पनि यसको जागरण ल्याउन पनि काम गरौँ ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर ८, २०८० १७:२७