ऋण मिनाहाको आसमा आएकाहरूको ज्ञानेन्द्रप्रति नजर

A+ A A-

आफ्ना समर्थकबीच गाडीमा चढेर दुर्गा प्रसाईंले छोटो भाषण गरे । तर उनको भाषणलगत्तै बल्खुको स्थिति तनावग्रस्त बन्यो । उनले भनेका थिए, 'अब हामी शहर पस्ने हो । साथीहरू सबै जना शहर जाने हो ।'

उनले शहर जाऊँ भन्दै भाषण टुङ्ग्याए । उनका लागि भाषण गर्न बल्खुबाट कलंकी जाने मूल सडकमा सानो गाडीमा नै मञ्च बनाइएको थियो । त्यही गाडीमाथिबाट भाषण गरेका प्रसाईंले शहर पस्न आफ्ना समर्थकलाई उर्दी जारी गरे ।

भाषण टुङ्गिएपछि उनका समर्थक पनि हुटिङ गर्दै बल्खु चोकतर्फ आए । एक समूह बिहानदेखि नै बल्खु चोकमै थियो । बल्खु चोकबाट कालीमाटीतर्फ आउन खोजेका उनका समर्थकहरूको एक गाडीलाई प्रहरीले चोकमै रोकेको थियो । जब माथिबाट शहर पस्न भन्दै आन्दोलनकारी चोकमा पुगे, चोकमा भएका आन्दोलनकारीले हुटिङ गरिहाले । जब कि प्रसाईंको भाषण नसकिँदासम्म शान्ति नै थियो । जब प्रसाईंले शहर पस्न भने, त्यसपछि कलंकीतर्फको सडकमा भएका आन्दोलनकारी बल्खु चोकमा जम्मा भएर प्रहरीसँग जोर जबर्जस्ती गर्न थाले । तीन/चार हजार मानिसहरूको समूह कालीमाटीतर्फ आउन खोजेपछि प्रहरीले उनीहरूलाई बल्खु चोकमा नै बस्न आग्रह गर्‍यो । तर, आन्दोलनकारीले प्रहरीको कुरा सुन्ने कुरै थिएन ।

आन्दोलनकारी उग्र हुँदै गए र प्रहरीले लगाएको काँडेतार नै फाल्न सुरु गरे । प्रहरी एकछिन बल्खु चोक खाली गरेर कालीमाटीतर्फ आयो । आन्दोलनकारीले आफूले जितेको ठाने र उनीहरूको पछिपछि ढुङ्गामुडा गरे । बल्खु चोकबाट कालीमाटीतर्फ सय/दुई सय मिटरजति आएपछि प्रहरीले उनीहरूलाई बल्खु चोकतर्फ नै फर्कायो । प्रहरीमाथि निरन्तर ढुङ्गामुडा भएपछि पानीको फोहरा, अश्रुग्यास र लाठीचार्ज पनि भयो ।

बिहानबाट शान्त भएको आन्दोलन प्रसाईंको शहर पस्ने चाहनाले झडपमा परिणत भयो ।

१० जनाभन्दा बढी घाइते

आन्दोलनकारी उग्र बनेपछि झडप भएको थियो । झडपमा आन्दोलनकारीले ढुङ्गामुडा प्रहार गरेका थिए । आन्दोलनकारीले उग्र रूप लिएपछि प्रहरीले लाठीचार्ज, पानीको फोहरा र अश्रु ग्यास हानेको थियो । अश्रु ग्यास हानेपछि आन्दोलनकारीहरू तितरबितर भएका थिए । लाठीचार्जबाट १० जनाभन्दा बढी आन्दोलनकारी र केही प्रहरी घाइते भए ।

घाइतेको बल्खुस्थित बयोधा अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ । झडपमा परी चट्टान थापा (टाउकोमा चोट), कमल शाही, लोकराज जोशी (बैतडी), शम्भु थापा, प्रकाश थापा, प्रभु शर्मा, विश्व हमाल, उर्मिला तामाङ, विक्रम क्षत्री र भरतप्रसाद पाठक (धादिङ) घाइते भएका छन् । पाठकलाई सबैभन्दा बढी चोट लागेको छ । प्रहरीको हातमा चोट लागेको छ ।

बिहानदेखि नै बल्खुमा शान्ति सुरक्षाका लागि प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी तैनाथ थिए । शान्त रहेको बल्खु एकाएक अशान्त बनेको थियो ।

आ–आफ्नै स्वार्थ समूह

प्रसाईं भाषण गरिरहेको समयमा एक हुल मानिस लिएर सांसद ज्ञानबहादुर शाही पनि प्रसाईंको मञ्चमा उक्ले । प्रसाईंले आफूले भाषण गर्न छोडेर शाहीलाई पालो दिए ।

शाहीले आफ्नो स्वार्थमा भाषण गरे । प्रसाईंको आन्दोलनमा लघुवित्तका ऋणी, सहकारीपीडित, बैंकका ऋणी र राजा, हिन्दु राष्ट्रको माग राख्नेहरू सहभागी थिए । तर, शाहीले त्यस बारेमा खासै चासो राखेनन् । उनले राजा ल्याउनुपर्ने र गणतन्त्र फाल्नुपर्ने भाषण गरे । उनी व्यवस्थामा केन्द्रित भए । उनी यो व्यवस्थाको विकल्पमा राजा ल्याउनुपर्ने जोडदार माग सडकबाट राखेर अलप भए ।

जबकि उनको पार्टी राप्रपाले आधिकारिक रूपमा यो आन्दोलनलाई समर्थन गरेको घोषणा गरेको छैन । तर, सस्तो चर्चामा रमाउने शाहीले भने चार/पाँच हजारको मासबीच भाषण गर्ने मौका पाए ।

शाही त सांसद हुन् । केही सर्वसाधारण र युवाहरूले पनि राजा ल्याउने भनेकाले प्रसाईंलाई समर्थन गर्न आएको बताए । रातो टिसर्टमा आरटीएफ (रोयल टाइगर्स फोर्स) लेखेका युवाहरू पनि आन्दोलनमा सहभागी थिए । प्रसाईंले हिन्दु राज्य र राजा ल्याउने माग राखेकाले समर्थन गर्दै आन्दोलनमा आएको मुनिन्द्रराज भण्डारीले बताए ।

उनले भने, ‘यहाँ धेरै ऋण लागेकाहरू पनि छन् । उनीहरू ब्याज मिनाहा हुन्छ भनेर आएका हुन् । हामी आरटीएफ, राजा ल्याउनुपर्छ भनेर आन्दोलनलाई सपोर्ट गर्न आएका हौँ । यो व्यवस्थाले जनतालाई लुट्यो । यसलाई उल्ट्याउनेसँग हाम्रो सहमति हुन्छ । त्यो जसले भने पनि समर्थन गर्छौं ।’

सिन्धुलीका भोजराज बुढाथोकी आन्दोलनमा आउनुको कारण ऋण हो । उनले सिन्धुलीको कृषि विकास बैंकबाट ३२ लाख ऋण लिएका छन् । उनी ब्याज कम हुने भनेकाले आन्दोलनमा आएको बताउँछन् । उनले भने, ‘जग्गा धितो राखेर ऋण लिएको हुँ । ९ प्रतिशतमा ऋण लिएको अहिले १८ प्रतिशत पुगेको छ । तिर्नलाई भाका दिनु भन्दा बैंकले भाका नै दिँदैन । यो आन्दोलनले ब्याज कम गर्ने भनेको छ । भाका लिएर ऋण तिर्ने हो । तर, अहिले नै तिर्न सकिँदैन । ब्याज कम हुनुपर्छ ।’

नेपालगन्जबाट आन्दोलनमा आएका बाबुलाल ठाकुरका दुःख पनि बुढाथोकीकै जस्ता छन् । ठाकुरका साहु बैंक, लघुवित्त नभएर व्यक्ति छन् । सुरेशकुमार उमालसँग ६ लाख र विजेन्द्रसँग ३ लाख ऋण लिएका छन् उनले । ठाकुरसँग भएको १२ धुर जग्गाको लालपुर्जा विजेन्द्रसँग र ६ धुर जग्गाको लालपुर्जा सुरेशसँग रहेको र अदालतमा मुद्दा हालेकाले आन्दोलनमा आएको बताए ।

उनले भने, ‘६ लाख ऋण भएकाको ३ लाख र ३ लाख ऋण भएका साहुलाई १ लाख तिरिसकेको छु । तर, मेरोविरुद्ध अदालतमा मुद्दा हालेको छ– कि ऋण चुक्ता गराई पाऊँ, कि जग्गा नामसारी गराई पाऊँ भनेर । दुर्गा प्रसाईंले ब्याज मिनाहा हुने भनेकाले आन्दोलनमा आएको हुँ । ऋण तिर्छु भनिरहेको छु । तर, साहुले जग्गा नै खान खोजे ।’

धनुषाका वीरेन्द्र महतोले राजतन्त्र ल्याउन र हिन्दु राज्य घोषणा गराउन आन्दोलनमा आएको बताए । उनले भने, ‘देश, धर्म र नागरिकलाई बचाउन आन्दोलनमा आएको हुँ । नेताहरूले भ्रष्टाचार गरेर देश सके । राजा भए यति धेरै भ्रष्टाचार हुँदैनथ्यो । संघीयताले खर्च धेरै भयो । यो खारेज हुनुपर्छ ।’

के राजा आएपछि सबै समस्या समाधान हुन्छ त भन्ने शिलापत्रको प्रश्नमा उनले भने, 'हुन्छ । राजा र प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्रीको व्यवस्था हुनुपर्छ ।'

शिलापत्रले ऋणका बारेमा सोध्दा उनले एनएमबी बैंकबाट ६० लाख ऋण लिएर व्यापार गरिरहेको जवाफ दिए । उनले भने, ‘६० लाख ऋण छ । निर्माण व्यवसाय गरिरहेको छु । म ऋण तिर्छु तर २० लाखभन्दा तलको ऋण मिनाहा हुनुपर्छ । ९ प्रतिशतमा लिएको ऋणको ब्याज १८ प्रतिशत भएकाले अन्याय भएको छ । यसको अन्त्य हुनुपर्छ ।’

बाराका असर्फीलाल साह जहाज चढेर आन्दोलनमा आएका छन् । उनी राजा र हिन्दु धर्मका लागि आन्दोलनमा आएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘राजा भए सबैको राम्रो हुन्छ । नेताहरूले देश बिगारे । अब राजा ल्याउने हो ।’

इमाडोल बस्दै आएकी अछामकी विनिता रावल पनि नेताले देश बिगारेको, भ्रष्टाचार गरेकाले अब राजा ल्याउनुपर्ने भन्दै आन्दोलनमा आएको बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘गणतन्त्र ल्याउनुपर्ने भन्दै सडकमा आइयो । अब फेरि राजा ल्याउनुपर्ने भन्दै सडकमा आएकी छु । नेताहरूले एमसीसी ल्याए । अब अमेरिकाका ब्यारेक बन्दै छन् । त्यही भएर राजा ल्याउनुपर्छ । कर्मचारी व्यवस्थापन हुनुपर्छ । कर्मचारीको मनोमानी छ । यसमा सुधार ल्याउन पनि राजा चाहिन्छ ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, मंसिर ७, २०८० १९:०५