‘भावी प्रधानसेनापति’को रस्साकस्सीले सेनाभित्र किन भइरहेछन् जन्ममिति काण्डहरू ?

‘भावी प्रधानसेनापति’को रस्साकस्सीले सेनाभित्र किन भइरहेछन् जन्ममिति काण्डहरू ?

तस्वीर स्रोतः नेपाली सेना/फेसबुक

A+ A A-

९ महिनापछि बन्ने नेपाली सेनाको प्रधानसेनापतिको रस्साकस्सीमा सैनिक अधिकारीहरूले एकअर्काविरुद्ध पोल खोलाखोल गर्न थालेका छन् । खासमा, उपरथी जन्ममिति विवादमा तानिँदा भावी प्रधानसेनापति को हुने भन्ने अन्योलको अवस्था सिर्जना भएको छ । प्रधानसेनापति प्रभुराम शर्माको तीनवर्षे पदावधि २४ भदौ २०८१ मा सकिँदै छ ।

रथीमा बढुवाको प्रक्रियामा रहेका बेला उमेर विवादमा मुछिएपछि उपरथीबाट राजीनामा दिन बाध्य भएका ताराध्वज पाण्डेको विवादपछि अर्का उपरथी अशोकराज सिग्देलको विवाद सतहमा आएको छ ।

प्रधानसेनापति शर्माको उत्तराधिकारीको दाबेदार रहेका उपरथी पाण्डेले उमेर विवादका कारण २३ कात्तिकमा जङ्गीअड्डामा राजीनामा बुझाए । पाण्डेले राजीनामा बुझाएलगत्तै भावी सेनापतिको लाइनमा रहेका अर्का उपरथी सिग्देलको पनि उमेर विवाद निकालियो । २४ भदौमा प्रधानसेनापतिबाट अवकाश पाउन लागेका प्रभुराम शर्माको उत्तराधिकारीको सन्दर्भमा उपरथीहरू विवादमा तानिन थालेपछि जंगीअड्डाको भूमिकामाथि नै प्रश्न उठाउन थालिएको छ ।

जसरी पाण्डेको नागरिकता र शैक्षिक प्रमाणपत्रको जन्ममिति फरक परेको भन्दै विवाद निकालियो, त्यसरी नै सिग्देलको नागरिकता र शैक्षिक प्रमाणपत्रमा उमेर फरक परेको दाबी गरिएको छ । र, सिग्देलको उमेर विवादका लागि छानबिनका लागि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी परेको छ । ४ मंसिरमा दर्ता भएको उजुरीमा सिग्देलको जन्ममिति २०२१ माघ १९ गते भए पनि २०२३ माघ १९ गतेको जन्ममिति राखेर जागिर लम्ब्याएको उल्लेख छ । र, उजुरीमा सिग्देलकै कारण रिक्त रहेको रथी पदमा बढुवा हुन नसकेको दाबी गरिएको छ । सेनाका बलाधिकृत रथी सरोजप्रताप राणा १२ कात्तिक २०८० मा अवकाश भएपछि रथीको दरबन्दी रिक्त भएको हो । त्यस्तै, अर्का रथी सीताराम खड्का ३ पुस २०८० मा उमेर हदका कारण अनिवार्य अवकाशमा जाँदै छन् ।

हुन त, सेनाको २५ बेसिक समूहका पाण्डेले जंगी अड्डामा पेस गरेको नागरिकताको प्रमाणपत्र र शैक्षिक प्रमाणपत्रमा जन्ममिति फरक देखिएको थियो । उनको एसएलसीको प्रमाणपत्रमा २०२१ माघ १२ जन्ममिति उल्लेख छ । तर, उनले बुझाएको नागरिकताको प्रमाणपत्रमा भने जन्ममिति २३ मंसिर २०२३ उल्लेख रहेको दाबी गरिएको थियो ।

पाण्डेपछि वरीयतामा अगाडि रहेका उपरथी सिग्देलले पनि जंगी अड्डामा फरक जन्ममितिको कागजपत्र पेस गरेको आरोप लगाइएको छ । सिग्देलको शैक्षिक प्रमाणपत्रमा जन्ममिति २०२१ माघ १९ रहेको छ भने उनले जंगी अड्डामा बुझाएको नागरिकताको प्रमाणपत्रमा जन्ममिति २०२३ माघ १९ रहेको दाबी गरिएको छ ।

२०७६ सालमा तत्कालीन प्रधानसेनापति पूर्णचन्द्र थापाका पालामा अशोकराज सिग्देल, पाण्डेलगायत सैनिक अधिकृतहरूको शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्र र नागरिकतामा जन्ममिति फरक–फरक परेपछि छानबिन गरिएको थियो । छानबिन समितिले सिग्देल, पाण्डेसहितलाई सफाइ दिएको थियो । छानबिन समितिमा हालका सेनापति शर्मा पनि थिए ।

उपरथीविरुद्ध अख्तियारमा उजुरी पर्दा सेनाले भने त्यसबारे थाहा नभएको बताएको छ । सेनाका सूचना अधिकारी कृष्णप्रसाद भण्डारी सेनाले आफ्नो काम गरिरहेको र सैनिक अधिकारीका बारेमा अख्तियारमा परेको उजुरीबारेमा जानकारी नभएको बताए । उच्च अधिकारीहरूको उमेर विवाद बढ्न थालेपछि सेनाले के गर्दै छ भन्ने प्रश्नमा भण्डारीले भने, ‘सेनाले आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गरिहेको छ । प्रश्न कहाँ-कहाँ उठ्यो ? कसको के छ ? त्यो सबै जानकारी हुँदैन । सेनाभित्र भएका कुराहरू मात्र जानकारी हुने हो ।’

पाण्डे प्रकरणले उघारेको पर्दा

उपरथी ताराध्वज पाण्डे आफ्नै उमेर विवादका कारण बर्हिगमनमा गए । पाण्डेको बर्हिगमनसँगै रथीका अर्का दाबेदार अशोकराज सिग्देलमाथि पाण्डेकै प्रकरण दोहोरिएको छ । अर्थात्, सिग्देलमाथि उमेर विवाद निस्केपछि सिग्देलको वरीयतामा रहेका निर्मलकुमार थापामाथि पनि प्रश्न उठाउन थालिएको छ । अर्थात्, पाण्डे प्रकरणपछि सेनाभित्र सुषुप्त रूपमा यी उमेर विवादले प्रवेश पाएको देखिन्छ । त्यति मात्र होइन, सेनाभित्र अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगको चासो र सक्रियता पनि बढ्ने संकेत देखिन थालेको छ ।

त्यसैले, पाण्डे प्रकरणले मूलतः आयोगको चासो वृद्धि हुनुका साथै अन्य पेसामा जस्तै सेनाभित्र पनि आन्तरिकभन्दा बढ्ता बाह्य प्रभाव हावी हुने स्थिति सिर्जना गर्दै छ । नेपाली सेनाको इतिहाससम्बन्धी विभिन्न पुस्तक लेखेका अवकाशप्राप्त सैनिक अधिकारी मोहन थापाको विश्लेषणमा सैनिक बढुवामा दल, मिडिया, अख्तियार, बिचौलिया, कूटनीतिक निकायहरू हावी हुन थालेका छन् । उनले भनेका छन्, ‘रिक्त रथी पदमा बढुवाका लागि सार्वजनिक सूचना जारी भइसकेर पनि प्रधानसेनापतिबाट, विभागीय निकाय रक्षा मन्त्रालय तथा मन्त्री वा रक्षामन्त्री र प्रधानमन्त्रीसँग यथोचित समन्वय र उहाँहरूलाई आफ्नो मातहतका अधिकारीका समस्त विषयबारे विश्वस्त बनाउन नसक्दा, दल, मिडिया, अख्तियार, बिचौलिया, कूटनीतिक निकाय, सबैलाई सैनिक बढुवामा खुल्ला प्रवेश गराएर प्रक्रिया नै गिजोलियो ।’

उनले थप भनेका छन्, ‘सम्भावित प्रधानसेनापतिका दावेदारले राजीनामा जान बाध्य हुने अवस्था सिर्जना हुनुमा, वर्तमान प्रधानसेनापतिमा, नेतृत्व क्षमतामा कमजोरी, परिपक्वताको अभाव र संगठनप्रतिको निष्ठामाथि प्रश्न उठेको छ र आगामी दिनमा समेत प्रश्न उठिरहनेछ ।’

थापाले अर्को गम्भीर प्रश्न पनि उठाएका छन् । उनले गत जेठको एक घटनालाई उद्धरण गर्दै सेनाभित्र बढ्दो बाह्य प्रभावको विषयमा उल्लेख गरेका छन् । जेठ अन्तिम साता होटल सोल्टीमा, सयुक्त राष्ट्रसंघका उपमहासचिवको भ्रमणको अवसरमा नेपाली सेनाको शान्ति सेना सञ्चालन निर्देशनालयले रात्रिभोजको आयोजना गरेको थियो । त्यस दिनको भोजमा उपरथी ताराध्वज पाण्डे र नेपालस्थित भारतीय दूतावासमा कार्यरत सैनिक सहचारी कर्णेल अमित शर्माबीच नोकझोँक चलेको थियो । अवकाशप्राप्त सैनिक अधिकारी थापाले सार्वजनिक रूपमा लेखेका छन्, ‘उपरथी ताराध्वज पाण्डेको बोली र शैलीसँग नेपालस्थित भारतीय दूतावासमा कार्यरत सैनिक सहचारी कर्णेल अमित शर्मा बेखुस थिए । नेपाली सेनाको नेतृत्वमा पुग्न दक्षिण (भारत) खुस हुनुपर्ने तथ्यमा करिब नेपालका सबै सचेत नागरिक सहमत छन् ।’

हुन पनि पाण्डेको बढुवा विवाद त्यतिबेला भइदियो जतिबेला उनी रथीको बढुवासँगै प्रधानसेनापतिको लाइनमा उभिन्थे । पाण्डेले सच्याएको नागरिकताबाट नै सहायक सेनानीको नियुक्तिदेखि उपरथीसम्मका आठपटक पदोन्नति भइसकेका थिए । अर्थात, नवौँ खुट्किलामा पाण्डेमाथि ब्रेक लागेको हो । थापाले लेखेका छन्, ‘पाण्डेको विवादमा अख्तियार, रक्षा मन्त्रालय, प्रधानमन्त्री, प्रधानसेनापति तथा जंगी अडडाको बढुवा समिति सहमत हुनुमा दक्षिणको बेखुसी नजोडिएको होला भनी पत्याउनै सकिन्न । यो दक्षिण खुस बनाउन पाण्डे असफल भएकै हुन् । तसर्थ पनि उनी राजीनामा दिन बाध्य भए ।’

पाण्डेको बहिर्गमनको सबैभन्दा सकारात्मक पक्ष भनेको सुषुप्त रहेको नेपाली सेनाका अधिकारीहरूको उमेर विवाद छताछुल्ल भएको छ । विगतमा उच्च सैनिक अधिकारीहरूले नक्कली शैक्षिक प्रमाणपत्र र नागरिकता प्रयोग गर्छन् भन्ने अनुमान थियो । पाण्डे प्रकरणले पुष्टि गरिदिएको छ । त्यसैले अहिले सैनिक अधिकारीलहरूले चर्चा गर्न थालेका छन्, जंगी अड्डा इतिहासमै आफ्नै देशभित्र, युद्ध मोर्चामा हैन, कागजी मोर्चामा प्रतिरक्षात्मक बनेको छ ।

प्रचण्ड–प्रभुरामको साँठगाँठ

अहिले प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र प्रधानसेनापति प्रभुराम शर्माबीच अनौपचारिक केही सहमति रहेको चर्चा भइरहेको छ । शिलापत्रको सम्पर्कमा आएका केही सैनिक अधिकारीहरूको भनाइ पत्याउने हो भने प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र शर्माबीच सिग्देललाई बढुवा गरी प्रधानसेनापतिको लाइनमा राख्ने, त्यसपछि समायोजनामा आएका यामबहादुर अधिकारीलाई उपरथीमा बढुवा गर्ने सहमति छ । त्यसो गर्दा अधिकारी प्रधानसेनापतिको दाबेदारको रूपमा रहनेछन् । यति गरिदिएपछि प्रधानमन्त्री प्रचण्डले शर्मालाई अस्ट्रेलियाका लागि भावी राजदूतको आश्वासन दिएको चर्चा जंगीअड्डामा भइरहेको सैनिक स्रोतको दाबी छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर ६, २०८० १४:४८