भूकम्पको पीडा भुल्न त्रिपालभित्र नाच्दैगाउँदै पढ्छन् बालबालिका

A+ A A-

रुकुम पश्चिमको आठविसकोट नगरपालिका-१४ को ज्यामिरेकोटमा सोमबार दिउँसो टेन्टभित्र बालबालिका रमाइलो गरिरहेका थिए । गोल घेरामा बसेका उनीहरूले ‘माया पानको पात, माया तिम्लाई सम्झिन्छु दिनको रात मर्स्याङ्दी सललल....’ जस्ता बोलको गीत गाइरहेका थिए । बीचमा एक जना बालिका छमछम नाचिरहेकी थिइन् ।

त्यसरी नाचिरहेकी बालिका हुन्, पाँच वर्षीया योजना मल्ल । उनीसँगै ६० जनाको संख्यामा रहेका बालबालिका निर्वाध रूपमा एकसाथ गीत गाइरहेका थिए, ताली बजाएर रमाइरहेका थिए । गीतको तालमा रमाइरहेका उनीहरूलाई कसैको प्रवाह थिएन ।

झट्ट हेर्दा लाग्थ्यो, त्यहाँ उनीहरू कुनै विवाह वा पूजामा नाचगान गर्दै मस्त रमाइरहेका छन् । तर, वास्तविकता भने त्यस्तो थिएन । १७ कात्तिकको मध्यरात जाजरकोट केन्द्रविन्दु भएर गएको भूकम्पले घरसँगै विद्यालय गुमाएर टेन्टमा पढ्न बसेका थिए उनीहरू ।

उनीहरूलाई सामाजिक क्षेत्रमा काम गर्दै आएको बालमैत्री स्नेह केन्द्रकी मनोसामाजिक सहजकर्ता सरिता खड्काले भूकम्पले बालबालिकामा पर्न सक्ने मनोसामाजिक समस्याबाट जोगाउन खेल्दै, खेलाउँदै र पढाउँदै थिइन् । उनीहरू आठविसकोट नगरपालिका-१४ मा रहेको जनविकास माध्यमिक विद्यालय ज्यामिरकोटमा अध्ययन विद्यार्थी हुन् । तिहारलगायतका चाडपर्वलाई लक्षित गरेर २५ कात्तिकबाट बन्द रहेका विद्यालय सोमबारबाट सुचारु भएका छन् ।

१५४ जनाको ज्यान लिने गरी गएको भूकम्पका कारण जाजरकोट र रुकुम पश्चिमका धेरै विद्यालय भवन भत्किएका छन् । कतिपय विद्यालयका विद्यार्थी र शिक्षकको मृत्यु भएको छ । अहिले पनि भूकम्पको पराकम्प गइरहेका छन् । भूकम्पको त्रासका बाबजुद विद्यार्थी सोमबारदेखि पुनः विद्यालय आएका छन् । विद्यार्थीलाई कतै खुला चौरमा राखेर पढाउन थालिएको छ भने कतिपय ठाउँमा त्रिपाल, टेन्ट तथा अन्य अस्थायी संरचनामा राखेर पढाउन थालिएको छ ।

१७ कात्तिकको मध्यरातको मस्त निन्द्रामा परिवारसँगै सुतेका ती बालबालिकाले आफू सुतेको घर गुमाए, केहीले आफन्त गुमाए । विद्यालयका कक्षा कोठा भत्किएका छन् । लेख्ने कापी, कलम र पढ्ने किताब पुरिएका छन् । केही साथीहरू सदाका लागि गुमेका छन् ।

त्यो हृदयविदारक तस्वीर देखेका उनीहरूका मनमा भूकम्प गएको दुई साता बित्दासमेत त्रास अझै बाँकी छ । जता हेर्‍यो भत्केका घर छन्, कठ्याग्रिँदो चिसोमा पालको बासले उनीहरूको मन अझै तातो हुन सकेको छैन । जाजरकोटको बारेकोट गाउँपालिका–१, रामीडाँडालाई केन्द्रविन्दु बनाएर गएको ६ दशमलव ४ रेक्टर स्केलको भूकम्पले जाजरकोट र छिमेकी जिल्ला रुकुम पश्चिममा ठूलो मानवीय क्षति भएको थियो । अर्बौंको भौतिक क्षति हुँदा घरसँगै हजारौँ नागरिकका मनमा चिरा परेका छन् । भूकम्पले बस्ने बास उडाएपछि अहिले नागरिकहरू टेन्ट, त्रिपालमा चिसो रात बिताउन बाध्य छन् ।

बालबालिकालाई मनोसामाजिक प्राथमिक उपचार आवश्यक हुन्छ: मनोविद्‌ रावत

प्राकृतिक वा मानवीय गतिविधिबाट सिर्जना हुने विभिन्न खाले विपद्पछि बालबालिकामा गम्भीर खालका मानसिक समस्या देखा पर्न सक्ने भएकाले यो समयमा उनीहरूको विशेष स्याहार गर्नुपर्ने प्रदेश अस्पताल सुर्खेतका मनोविद् पूर्णबहादुर रावत बताउँछन् ।

यस्ता घटनाले बालबालिकाको मनोविज्ञानमा लामो समयसम्म असर पर्ने भएकाले तनाव, कडा खालको चिन्ता र डिप्रेसनको सिकार भएर आत्महत्याको जोखिम निम्त्याउन सक्ने भन्दै उनले बालबालिकालाई समयमै मनोसामाजिक प्राथमिक उपाचार आवश्यक पर्ने बताए ।

भूकम्पको त्रासले गर्दा बालबालिका विद्यालय जान नमान्ने, एक्लै बस्न डराउने, बारम्बार झस्किने, बिना कारण बेहोस हुने, खाना खान नमान्ने, निन्द्रामा गडबडी हुने, निरास हुने लगायतका मानसिक समस्या देखा पर्न सक्ने हुनाले उनीहरूको मनोविज्ञान बुझेर मात्र अगाडि बढ्नु पर्ने उनी बताउँछन् ।

‘भूकम्पले गर्दा केही बालबालिकाले अभिभावक गुमाएका छन्, कसैले आफन्त गुमाएका छन् । यसले उनीहरूको मनोविज्ञानमा असर परेको हुन्छ । यस्तो बेला कक्षा कोठामा राखेर पढाउनुभन्दा पनि उनीहरूलाई खुला ठाउँमा राखेर विभिन्न खेल खेलाउने, समूहमा घुलमिल हुन सिकाउने, उनीहरूका कुरा सुन्ने तथा विभिन्न सिर्जनात्मक काममा लगाउँदा सिकाइमा प्रभावकारी हुन्छ,' मनोविद् रावतले भने ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर ५, २०८० १६:०८