पोखरा महानगरको फूल मेलाको डामाडोल : स्टलका व्यवसायी नै फूल बेच्न सडकतिर !

मेला उद्घाटनको क्रममा मेयर धनराज आचार्यलगायत । तस्वीर : पोखरा महानगरपालिकाको फेसबुक ।

A+ A A-

पोखरा काहुँखोलामा फूल खेती गर्दै आएका शंकर गुरूङ तिहारमा सधैँ सडकपेटीमा सयपत्री बेच्थे । लगातार आठ वर्षदेखि सडकपेटीमा फूल बेचेका उनी यसपटक महानगरपालिकाले तोकेको ठाउँमा फूल बेच्न आएका थिए । मेलाको अन्तिम दिन मंगलबार भेटिएका उनले तीन दिनसम्म फूल बेच्न स्टल राखेकोमा बेखुस देखिए ।

पोखरा महानगरपालिकाले सिद्धार्थ चोकमा एउटा निजी कम्प्लेक्स भाडामा लिएर स्थानीय फूलका १० वटा जति स्टल राखेको थियो । महानगरपालिकाले श्री कम्प्लेक्ससँग समझदारी गरेर रैथाने हाटबजार तथा सयपत्री फूल मेला–२०८० कार्तिक २५ देखि २८ गतेसम्म गरेको थियो । यी स्टलमा फूल बेच्न आएकाहरू निराशासहित तिहार मान्दै छन् ।

महानगरले सञ्चालन गरेको मेलाका सुनसान स्टल । तस्वीर : अनुप पौडेल/शिलापत्र

महानगरले आफैंँ मेला गर्ने अनि सडकपेटीमा फूल बेच्न खुल्ला छोडिदिँदा निशुल्क स्टलमा फूल बेच्न पुगेकाहरू मर्कामा परेका हुन् । ‘यो कुनामा ल्याएर राखिदिँदा मान्छेले त्यति चाल पाएन । पहिला फुटपाथमा व्यापार गर्थेम्,’ शंकरले सुनाए, ‘अहिले पहिलोपटक भएर होला । बाहिरै लगेर बेचेको छ, बाहिर सजिलै बिक्छ । यहाँ मान्छे नै छैन ।’

भाइटीकाको अघिल्लो दिन मंगलबार पोखराको महेन्द्रपुल, चिप्लेढुंगा बजारमा सडकपेटीमै खुलम्खुल्ला फूल व्यापार भइरहेको थियो । चिप्लेढुंगा चोकबाट एक सय मिटरअघि पर्ने मेलामा भने ग्राहक निकै कम देखिन्थे । महानगरले राम्रो पहल गरे पनि सडकपेटीमा फूल बेच्न रोक लगाएर मेलाको प्रचारप्रसारमा तदारुकता नदेखाएको शंकरको ठम्याइ छ । ‘रैथाने फूलको मेला छ भनेर महानगरले माइकिङ गर्दिएको भए पनि हुन्थ्यो,’ उनी भन्छन्, ‘मैले थाहा पाउँदादेखि त्यही सडकमा हो फूलको व्यापार हुने । त्यता माइकिङ मात्र गर्देको भए यहाँ भीड हुन्थ्यो । यहीँका कति मान्छे फूल बेच्न बाहिर गए ।’

सुनसान स्टल (बायाँ) र सडकमा फूल बेच्दै व्यापारी । तस्वीर : अनुप पौडेल/शिलापत्र

अहिलेको व्यापारले बिऊको मूल्य, खेतालोको हिसाब गर्दा लगानी उठ्न शंकरले गाह्रो देखेका छन् । फूल नबिकेर खेर जाने भएपछि आफूले निःशुल्क नै दिएको उनले सुनाए । महानगरले प्रति थुँगा ५ रूपैयाँ मूल्य तोकेको थियो । तर, मेलामा फूल नबिकेपछि किसानले घटाएर मूल्य राख्दा पनि फूल बिकेन । ५० थुँगा फूल किन्दा ५० थुँगा निशुल्क दिँदा पनि मेलामा फूल नबिकेको शंकरले सुनाए ।

स्टलका व्यापारी नै सडकतिर !

महानगरपालिकाले लगाएको मेलाका व्यवसायी व्यापार नभएपछि स्टल नै छोडेर बजारतिर हातमा माला लिएर निस्किएका थिए । पोखरा रिट्ठेपानीका इन्द्रप्रसाद शर्मा स्टलमा फूल नबिकेपछि मंगलबार पृथ्वीचोक पुगेका थिए । त्यहाँ अर्का एक जना युवक उनको सम्पर्कमा आए । उनी फर्किए ।

सबै माला किन्ने भनेपछि उनले ती युवकलाई माला जिम्मा लगाए, फोन नम्बर छोडेर फर्किए । ‘मैले उसलाई ६० वटा माला दिएर छोडेको थिएँ । उसले त्यो सकेर फेरि लिन आउँदै छु भनेर भर्खर फोन ग¥यो,’ उनले मंगलबार अपरान्ह शिलापत्रसँगको कुराकानीमा भने ।

इन्द्रले दुई रोपनी खेतमा अनुमानित एक हजार किलोसम्म फूल फलाएका छन् । तर, आफूले २५ प्रतिशत पनि बजारमा बिक्री गर्न नसकेको उनले सुनाए । ‘२–३ सय किलोभन्दा बेच्न सकिएन,’ इन्द्रले थपे, ‘बाँकी फूल खेतमै छ । टिप्नभन्दा भनेर बारीमै छ । एकादशी, बिहे–ब्रतबन्धमा कट्ला । तिहारमा माग धेरै भेटिएन ।’

महानगरले किसानलाई एकैठाउँमा ल्याएकोमा उनी खुसी सुनिन्थे । कमजोरी भए पनि यसलाई आउँदो वर्षदेखि सुधार गर्नुपर्ने उनले बताए । इन्द्रले बजारका उपभोक्ताको फूलबारेको मनस्थिति पनि हामीलाई सुनाए । उनकाअनुसार एकथरी सकेसम्म पोखराकै फूल खोज्ने र एकथरी घरको दैलोमा जस्तो आउँछ त्यस्तै किन्ने ग्राहक बजारमा छन् ।
नाफा पार्नै धौधौ

पोखरा–२८ कालिकाका सोबितबहादुर अधिकारीले यसपटक तीन सय किलो सयपत्री फुलाएका थिए । तर, मंगलबारसम्म उनले डेढ सय किलोमात्र बेच्न सके । लागत उठे पनि फूल बेचेर नाफा कमाउन नसकेको उनले सुनाए ।

महानगरपालिकाले मेला लगाएपछि सडकमा पनि फूल बेच्न दिन नहुने भनाइ अन्य किसानजस्तै सोबितको छ । ‘बाहिर व्यापार भएको छ । यहाँ फिटिक्कै भएको छैन,’ उनले महानगरलाई सुझाए, ‘महानगरले यहाँ स्टल राखिसकेपछि बाहिरको फूल हटाउनुपथ्र्यो । अर्को वर्षबाट यो सुधार्नुपर्छ ।’ पोखरा बाहिरबाट फूल आउँदा पनि आफूहरूको फूल नबिकेको उनको गुनासो छ ।

मेलास्थल नजिकै सडकपेटी र गाडीमा फूल–माला बेचिँदै । तस्वीर : अनुप पौडेल/शिलापत्र

‘माग कम, फूल बढी हुँदा समस्या’

महानगरपालिकाले किसानसँग सल्लाह गरेर प्रति माला दुई सय र प्रति किलो ४ सय रूपैयाँ मूल्य निर्धारण गरेको थियो । महानगरले ५ वटा किसान बजार र एउटा सहकारी संस्थामा पनि स्थानीय फूल बिक्रीको वातावरण मिलाएको थियो ।

महानगरपालिकाले स्थानीय फूल बिक्री गर्न पहल भने गरेको हो । तर, बजारमा मागभन्दा फूलको उत्पादन र आपूर्ति बढी हुँदा फूल बिक्री नभएको अनुभव किसानले गरेको महानगरपालिकाको भनाइ छ । ‘हामीले अहिले मेला गरेको ठाउँ निकै व्यवस्थित बजार हो,’ महानगरको आर्थिक विकास महाशाखा प्रमुख मनहर कडरियाले भने, ‘बाहिर अरू पालिकाको फूल पनि पोखरा नै आउने, यहाँको फूल पनि धेरै हुने भएकाले माग र आपूर्तिको सन्तुलन नमिलेको हो । फूल धेरै भयो, माग कम भयो ।’

चाडबाडको बेलामा फूल बेच्न दिइएन भन्ने प्रश्न उठ्ने भएपछि सडक व्यापारीलाई निरुत्साहित गर्न नसकिएको कडरियाले बताए । तर, आउँदो वर्षदेखि यसमा ध्यान दिइने उनको भनाइ छ ।

मेलामा स्टल राखेका स्थानीय फूल किसानलाई प्रोत्साहित गर्ने योजना महानगरको रहेको उनले बताए । ६ हजार ५ सय माला बिक्री नभएको हिसाबसहित महानगरपालिकाले किसानलाई प्रति माला २० रूपैयाँ दिँदैछ । यसो हुँदा मेलामा स्टल राखेका किसानले कुल एक लाख ३० हजार रूपैयाँ महानगरबाट प्रोत्साहनबापत पाउने छन् ।

महानगरपालिकाले श्री कम्प्लेक्सका सटर भाडामा लिएबापत कति रकम लेनदेन गर्ने भन्ने तोकेको छैन । तिहारपछि निश्चित सटर महानगरले भाडामा लिइदिने सहमति कम्प्लेक्स सञ्चालकसँग भएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक २८, २०८० २१:०६