अति राजनीतीकरणले अस्तव्यस्त त्रिविलाई चाहिएको उपकुलपति कस्तो ?

A+ A A-

चारवर्षे कार्यकाल पूरा गरी त्रिभुवन विश्वविद्यालयका उपकुलपतिबाट प्राध्यापक धर्मकान्त बाँस्कोटा गत १६ कात्तिकबाट बिदा भए । उनी बिदा भएसँगै त्रिविमा नयाँ उपकुलपति नियुक्त गर्ने बाटो खुलेको छ । जाँदाजाँदै बाँस्कोटाले त्रिविमा स्वार्थ समूहको १ वर्षभन्दा बढी तालाबन्दीले सोचेअनुसार काम गर्न नसकेको टिप्पणी गरेका छन् ।

त्रिविले अब नयाँ कुलपति पाउन तीन महिना लाग्नेछ । त्यतिञ्जेलका लागि सरकारले शिक्षाध्यक्ष प्रा. शिवलाल भुसाललाई निमित्त उपकुलपतिमा नियुक्त गरेको छ । देशकै सबैभन्दा पुरानो र ठूलो विश्वविद्यालयमा उपकुलपति नियुक्ति सधैँ विवादमा पर्ने गरेको छ । सरकारले आफूनिकट व्यक्तिलाई उपकुलपति नियुक्ति गर्दा विश्वविद्यालय सधैँ पक्ष र विपक्षमा विभाजित हुने गरेको छ, जसका कारण विश्वविद्यालय राम्रोसँग चल्न सकेको छैन ।

चरम राजनीतीकरणबाट मुक्त गरी विश्वविद्यालयलाई विशुद्ध ज्ञानको थलो बनाउन कस्तो उपकुलपति नियुक्ति गर्ने ? अब नियुक्ति हुने उपकुलपति कस्तो हुनुपर्ला ? बहस सुरु भएको छ ।

प्रधानमन्त्री कुलपति हुने व्यवस्था हटाउनुपर्छ

निवर्तमान उपकुलपति बाँस्कोटाले जाँदाजाँदै त्रिवि सुधार गर्न नयाँ बहस पनि छेडेर गएका छन् । बाँस्कोटाले विश्वविद्यालय सुधारका लागि प्रधानमन्त्री कुलपति हुने व्यवस्था हटाउनुपर्ने प्रस्ताव पनि अगाडि सारेका छन् । ‘प्रधानमन्त्री नै कुलपति हुने प्रावधान हटाई विश्वविद्यालयमा स्थापित भइसकेको ट्रस्टको प्रावधानको व्यवस्था गरी विशेषज्ञता हासिल गरिसकेको शैक्षिक व्यक्तित्वलाई खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट कुलपति नियुक्त गर्ने प्रावधानको विकास गर्नुपर्छ,’ बाँस्कोटाले भनेका थिए ।

बाँस्कोटाको तर्कसँग पूर्वउपकुलपति कमलकृष्ण जोशी सहमत छन् । प्रधानमन्त्री कुलपति र शिक्षामन्त्री सहकुलपति हुने प्रावधान हटाउन ऐन संशोधनको खाँचो औँल्याउँछन् जोशी । ‘सर्च कमिटीले राजनीतिक अस्थाका आधारमा छनोट गर्ने गरेको पाइन्छ । सर्च कमिटीको अध्यक्ष शिक्षामन्त्री भएसम्म राम्रो भीसी पाउन मुस्किल छ,’ उनले भने, ‘विश्वविद्यालय खत्तम भएको छ । विद्यार्थी यहाँ पढ्न रुचाइरहेका छैनन् ।’

ट्रस्टले कुलपति बनाउनुपर्छ

विश्वविद्यालय ट्रस्टले चलाउनुपर्ने र ट्रस्टले नै कुलपति बनाउनुपर्ने राय उनको छ । ‘विश्वविद्यालय ट्रस्टले चलाउनुपर्छ । कुलपति प्रधानमन्त्री र सहकुलपति शिक्षामन्त्री हुने प्रावधान हटाउनुपर्छ । यसका लागि ऐन संशोधन हुनुपर्छ । ट्रस्टलाई अधिकारसम्पन्न बनाएर प्राज्ञिक व्यक्तिलाई कुलपति बनाउनुपर्छ,’ जोशीले भने । विश्वविद्यालयको नेतृत्व गर्ने व्यक्ति बाहिरबाट आर्थिक सहयोग जुटाउने, प्राविधिक र एकेडेमिकमा काम गर्न सक्ने हुनुपर्ने उनको सुझाव छ ।

प्रस्ट खाका भएको हुनुपर्छ

लथालिङ्ग भएको त्रिविलाई अब सुधार गर्न कस्तो उपकुलपति बनाउने भन्ने प्रश्न उठिरहेको छ । ‘विशाल त्रिविको नेतृत्व गर्ने व्यक्तिमा चुस्त व्यवस्थापन गर्ने प्रस्ट खाका भएको हुनुपर्छ । त्रिवि प्राज्ञिकहरूको समाज हो । यस्तो धरोहर हाँक्न सक्ने व्यक्तिलाई उपकुलपति बनाउनुपर्छ,’ त्रिविका पूर्वउपकुलपति केदारभक्त माथेमाले भने ।

मन्त्रालय चलाएजस्तो त्रिवि चलाउन नमिल्ने तर्क गर्छन् उनी । ‘बिन्तीपत्र चढाएर फलानो र तिलानो पार्टीको भनेर उपकुलपति बनाउन हुँदैन,’ उनले भने । लथालिङ्ग भएको त्रिविलाई सुधार गर्न ठूला क्याम्पसलाई स्वायत्तता दिनुपर्ने मत उनको छ । ‘त्रिचन्द्र, पद्यमकन्या, सरस्वती, पृथ्वीनारायणजस्ता ठूला क्याम्पसलाई स्वायत्तता दिनुपर्छ,’ उनले भने ।

दलीय स्वार्थ र पैसा भएको व्यक्ति उपकुलपति कहिलेसम्म ?

विश्वविद्यालय प्राज्ञिक थलो हो तर दलको र पैसाको लेनदेनमा उपकुलपति बनाउने गरेको टिप्प्णी शिक्षाविद्हरूको छ । ‘आउने दलको मानिस हो । पैसाको लेनदेन पनि हुने रहेछ । दलको र पैसा भएको मानिसबाहेक अरूलाई बनाउन सोच्दैनन्,’ शिक्षाविद् डा. विद्यानाथ कोइरालाले भने । दलकै मानिस ल्याउने हो भने पनि उच्च शिक्षामा काम गर्न सक्ने व्यक्ति हुनुपर्ने मत उनको छ । ‘दलको मानिस उपकुलपति बनायो भने पनि उच्च शिक्षामा काम गर्न सक्ने हुनुपर्छ,’ उनले भने ।

सम्बन्धित समाचार