टिचिङको बेडमा भूकम्पका घाइतेः गर्भवतीलाई पेटको बच्चाको चिन्ता

A+ A A-

रूकुम पश्चिमको सानीभेरी गाउँपालिका वडा नंं १ की निरुता पुन त्रिवि शिक्षण अस्पतालको अर्थो वार्डमा रोइरहेकी थिइन् । उनी रुनुको कारण घरको सम्झना आएर हो । सँगैको बेडमा रहेकी उनकै वडाकी सुशीला बुढा रुकुमेली लवजमा सानो स्वरमा नरुनु सन्चो भएर घर जाने हो भन्दै सम्झाउँदै थिइन् । उनी भने रुँदै आमासँग फोनमा कुरा गरिरहेकी थिइन् ।

छेउमा निरुताका बुबा लक्ष्मण पुन पनि छोरीलाई नरुन भन्दै सम्झाउँदै थिए । बिस्तारै निरुताले रुन बन्द गरिन् ।

अर्थो वार्डको १०२२ नम्बरको वेडमा निरुताले रियल जुसको डब्बा समातिन् र त्यसमा लेखेको पढ्न थालिन् । शिलापत्रसँगको कुराकानीमा उनले ‘छातीमा दुख्छ, आँखा दुख्छ पूरा शरीर दुख्छ’ भनिन् । पुनः रियलको डब्बामा लेखेको पढिन्, टेबलमा राखिन् । उनलाई भूकम्प आएको पनि थाह छैन । आफूलाई कहाँ कहाँ उपचार गरायो त्यो केही थाहा पाइनन् । उनको १२ घण्टा पछि होस् आएको थियो ।

१७ कात्तिकको राति ११ बजेर ४७ मिनेटमा जाजरकोटको बारेकोट गाउँपालिका रामीडाँडालाई केन्द्रविन्दु बनाएर गएको ६.४ म्याग्निच्युटको भूकम्पमा घर भत्किँदा उनी च्यापिएकी थिइन् । उनीसँगै उनको हजुरआमा घरमा च्यापिइन् । उनीसँगै सुतेकी आन्टीलाई भाग्दा भाग्दै घरको काठले हुत्याएर बाहिर फाल्यो ।

निरुता पुनको शनिबारदेखि त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा उपचार भइरहेको छ । १२ वर्षे निरुताका बुबा लक्ष्मण, आमा र बहिनी आफ्नै घरमा सुतेका थिए । निरुता भने पल्लो घरमा हजुरआमा र आन्टीसँग सुत्न गएकी थिइन् । लक्ष्मणले भने, ‘हामी खाना खाएर हाम्रै घरमा सुत्यौँ । निरुता आन्टीसँग पल्लो घरमा सुत्न गई । भूकम्प आयो । घर हल्लाएपछि हामी बाहिर निस्कियौँ । हामी सुतेको कोठाको भित्तो बाहिर झरेछ । पल्लो घर पूरै भत्केर आन्टी र छोरी पुरिए छन् । छोरी खोज्दै गएँ । घर त पुरै भत्केको ।’

निरुता सुतेको घर पूरै भत्केर दुई जना पुरिएका थिए । निरुताकी आन्टी विमला पुनलाई घर भत्किँदा दारले हुत्याएर बाहिर फाले पनि सामान्य चोट लाग्यो । तर, निरुता र उनकी हजुरआमा गेशमती पुनको भने पुरिएको अवस्थामा उद्धार भएको लक्ष्मण बताउँछन् । उनले भने, ‘आन्टीले बोलाउनुभयो । बोलाएको ठाउँका दार हटायौँ । ढुङ्गा हटायौँ । १० मिनेट जतिमा दुबैलाई उद्धार गर्‍यौँ । आन्टीको होस् थियो । छोरीको त १२ घण्टापछि होस् आयो । मरिसकी छ सोचेको थिएँ । एचए पढेका तिलक पुनले प्राथमिक उपचार गरेर १५ मिनेटपछि सास चलेको पत्ता पायो ।’

निरुताको सास चलेपछि वडामा भएको प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र लगे । उता स्वास्थ्य केन्द्र पनि पूरै भत्केर माटोमा मिसिएको थियो । त्यसपछि गाउँबाट पालिकामा भएको स्वास्थ्य चौकिमा लगे । त्यहाँ पनि उनको होस् आएन । त्यहाँबाट एम्बुलेन्समा उनलाई सदमुकाम सल्ले जिल्ला अस्पताल लगियो । सल्ले अस्पतालमा उनको होस् १२ घण्टापछि आएको उनका बुबा लक्ष्मण बताउँछन् ।

उनले भने, ‘छोरीलाई सलाइनपानी चढाएको छ । औषधि पनि त्यसबाट नै दिएको थियो । तर होस् आएको थिएन । बल्ल १२ घण्टापछि होस् आयो । अब छोरी बाँच्छे लाग्यो । दिउँसो जहाजमा काठमाडौं पठायो । उपचार भइरहेको छ । दुखेको छ भन्छे । बाँची खुसी छु ।’

निरुताले अहिले भूकम्प आएको थाहा नपाएको बताउँछिन् । गाउँकै भेरीदोभान माविमा कक्षा ७ मा अध्ययन गर्छिन् । भूकम्प आएको दिन उनले घरको सामान्य काम गरिन् । आमालाई सघाइन् ।

उनले रुकुमेली लवजमा भनिन, ‘घाँस काट्न गयाँ, घर आयाँ खाना खायाँ । नुहायाँ, अन्टीको घर बसेँ । साँझ घर आयाँ खान खायाँ। फेरि अन्टीको घर गयाँ । त्यहि सुतेँ । त्यसपछि केही थाहा पाइनँ । अस्पतालमा थिएँ । त्यसपछि जहाजमा जाउ भनेर यहाँ ल्याए ।’ घरको याद आएर रोएको अब नरुने भन्दै सकी नसकि हाँसिन् ।

निरुताको वेडसँगैको बेडमा छन्, सानीभेरी गाउँपालिका १ की सुशीला बुढा । अन्दाजी २५ वर्षकी बुढा पनि घर भत्किँदा च्यापिएर घाइते भएकी छन् । बाहिर देखिने चोट घाउ नभए पनि घरको काठले च्यापिँदा ढाडमा बढी दुखाइ भएको बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘बाहिर चोट कम छ । भित्री शरीर र ढाड बढी दुखिरहेको छ । बच्चा ठीक छ त भनेको छ के हो के । भित्र चोट बढी लागेको छ । देखेको छ ।’ उनी गर्भवती छिन् ।

उनलाई आफ्नो मात्र होइन , उनको पेटमा हुर्कंदै गरेको चार महिनाको गर्भको बच्चाको बढी चिन्ता छ ।

सुशीलालाई पनि भूकम्प आएको थाहा छैन । घरपरिवारसँग खाना खाएर सुतेकी थिइन् । एकपटक भुईंमा बजारिइन् । कराइन् । पछि थाहा पाइनन् । उनलाई घरपरिवारले नै उद्धार गर्‍यो । उनी सुतेको तर्फ पूरै कोठा भत्केकाले उनी भुईंमा खसिन् । भत्केको कोठाको ढुङ्गा, काठ र माटोले पूरै पुरिन् । छिट्टै उद्धार भए पनि गाउँको स्वास्थ्य चौकी भत्केकाले उनको उपचार पनि पालिकामा भएको स्वास्थ्य चौकीमा गर्नुपर्ने थियो । तर, गाउँकै एचए पढेकाले उनलाई सामान्य उपचार गरेको उनका ससुरा शेरबहादुर पुन बताउँछन् ।

बेडको छेउमा कुरुवा बसेका सुशीलाका ससुरा शेरबहादुरले त्यो रातदेखि उपचारका लागि काठमाडौं आउँदासम्मको बेलिविस्तार लगाए । उनले भने, ‘पूरै पुरिएकी थिइन् । डराएको थिएँ । छिट्टै उद्धार गर्‍यौँ । बाँचिन् । पेटमा बच्चा छ । झन् चिन्ता भयो । गाउँका एक जना एचए भाइले जाँच गर्नुभयो । सास चलेको थियो । बाटो बन्द थियो । पछि डोजर आएर खुलायो । स्वास्थ्य चौकीबाट एम्बुलेन्स आयो । त्यसमा राखेर स्वास्थ्य चौकी लग्यौँ । भिडियो एक्सरे गर्‍यो । ठीक छ भन्यो । त्यहाँबाट ४ बजेतिर सल्ले पठायो ।’

पाँच जनाको परिवार छ सुशीलाको । उनका ससुराले आलु लगाउन बारी जोते । सुशीला आधा दिन घरमा बसिन् । दिउँसोतिर घरका मानिस लसुन लगाउन बारीमा थिए । उनी पनि बारीमा लसुन लगाउन गइन् । साँझ उनकी सासुले गाईगोरुलाई घाँसपात हालिन् । सुशीलाले खाना पकाइन् । अरुलाई खुवाइन्, आफूले खाइन् । दिनभरि काम गरेर थाकेकी उनी खाना खाएर सुतेको बताउँछिन्। उनले भनिन्, ‘खाना खाएर सुतेकी थिएँ । भुईंमा खसेपछि ब्युँझिएछु । उठ्न सकिनँ । माटो र दारले पुरिएकी रहेछु । घरपरिवारलाई केही भएको रहेनछ । ढुङ्गा, माटो, दार पन्छ्याएर मलाई निकाले ।’

डाक्टरले अहिले पेटको बच्चाको अवस्था पनि सामान्य रहेको तर फेरि पनि भिडियो एक्सरे गर्नुपर्ने बताएको शेरबहादुर बताउँछन् ।

शेरबहादुरले बुहारीको उद्धार गरेर अस्पताल पठाए । आफू भने केही समय अरुको उद्धारमा लागे । भतिजा, बुहारीको उद्धार गरे । बिहानीपछि बुहारीलाई गाह्रो भएको सुनेपछि गाउँबाट अरुको मोटरसाइकलमा सल्ले गए । त्यो समयमा होहल्ला, रुवाबासी थियो । तर, आफ्नो घरका मानिस घाइते भएकाले अरुको उद्धारमा जान नसकेको उनले बताए । मृतकका घरमा जान नसकेकाले नराम्रो लागेको उनले बताए ।

त्यही वार्डको अर्को बेडमा छिन् त्यही पालिका ४ नम्बर वडाकी ५५ वर्षीया महिमी वली । उनलाई पनि शनिबार रुकुम पश्चिमबाट जहाजमा काठमाडौं उपचारका लागि ल्याइएको हो ।

उनको आँखा र शरीरमा चोट लागेको छ । उनलाई त भूकम्प आएको पनि थाहा छैन । प्राथमिक उपचार कहाँ भयो त्यो पनि थाहा छैन । भूकम्प आउँदा उनको घरमा दुई जना बुढाबुढी थिए । १२ वर्षे छोरा लाल वली छिमेकीको घरमा सुतेको थियो । छोरालाई केही भएन । महिमी र उनका बुढा छोटेलाल वलीलाई भने चोट लाग्यो ।

वलीको कुरुवा आएकी नातेदार लीला बीसी उद्धार गर्दाको समय सम्झँदै भन्छिन्, ‘भूकम्प आयो । श्रीमान्‌ले थाहा पाएछन् । उठाएर बाहिर आयौँ । बाहिर आउँदा उहाँको श्रीमान्‌ले डाको (बोलाएको) लाएको सुन्यौँ । उहाँको घर हेर्दा पूरै भत्केको । उज्यालो बाल्यौँ । उहाँको टाउको देखियो । त्यहीँनेर गएर दार, ढुङ्गा, माटो हटायौँ । उहाँले नै आफ्नो बुढी यहीँनेर पुरिएकी छ भन्नुभयो । उहाँलाई पहिला निकाल्यौँ । बाँच्नुभयो ।’

वली परिवारले ४ बाख्रा, एक हल गोरु, गाई पालेका छन् । उनको हेरचाह गर्नु, घाँसपानी खुवाउनु दैनिकी हो । त्यो दिन पनि त्यहीँ काम गरे । खेतबारीको काम गरे । राति खाना खाएर बुढाबुढी सुते । १२ वर्षे छोरा छिमेकी बीसीको घरमा सुत्न गए । वलीका छोरा र विसीका छोरा मिल्ने छिमेकी र मिल्ने साथी हुन् ।

छोरा बीसीको घर गएकाले चोटकपटक नलागेको वली बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘काल पुगेको रहेनछ , बाँच्यौँ । बुढाको टाउको नपुरिएको रहेछ । मलाई बचाउँन भन्नुभएछ । गाउँले आए, बचाए, माथि ठाउँ रहनेछ ।’

महिमी वलीको उद्धार गर्दा उनको होस थिएन । उनका श्रीमान् छोटेलालको भने होस थियो । महिमीको आँखामा चोट लागेको छ । पूरै पुरिएकाले शरीरमा चोटपटक छ । उनलाई पनि सल्ले अस्पतालमा प्राथमिक उपचार गरेर डाक्टरले काठमाडौं रिफर गरेको कुरुवा बीसीले बताइन् ।

वलीका एक छोरा मलेसिया छन् । विवाह भएकी छोरी भारतको हरिद्वार छिन् । बुहारी अलि टाढा अर्को घरमा बस्ने भएकाले उनको घर नभत्केकाले उनलाई केही नभएको बीसीले बताइन् ।

शनिबारसम्म अर्धहोसमा रहेकी वली आज भने होस आएर विस्तारै कुराकानी गर्ने भएकी छिन् । आज उनले अलिकति जाउलो पनि खाएको बिसीले बताइन् ।

अर्थो वार्डको क्याबिनमा छ गोपाल बुढाथोकीको तीन जनाको परिवार । २२ वर्षे गोपाल, २० वर्षे विमला र १ वर्षे छोरा रिषव बुढाथोकी । उनीहरू तीनै जना भूकम्पमा परेर घाइते भएका छन् । सबैभन्दा बढी चोट विमलालाई लागेको छ । उनको टाउकोमा पट्टी लगाएको छ । मुख सुनिएको छ । यो परिवार पनि सानीभेरी ४ को हो ।

१ वर्षे बालकको दायाँ हातमा सलाइन चढाएको छ । हात खुम्चाउने चलाउने भएकाले हत्केला खुम्च्याउन नमिल्ने गरी पट्टी बाँधी दिएका छन् डाक्टरले । तर पनि स्लाइन पानी निकालेपछि उसले सुईको ढक्कन खोलेर फाल्ने गरेको गोपाल बताउँछन् ।

भूकम्प आउँदा थाह पाए छन् गोपालले । आफू उठे, श्रीमतीलाई उठाए । छोरो बोकेर मोबाइल बालेर ढोका खोले । त्यतिबेलासम्म घर भत्किन सुरु भइसकेको थियो । घर भत्केर उनकी श्रीमती विमला घाइते भइहालिन् । जसोतसो तीनै जना बाहिर पुगे । श्रीमतीसँगै काखको छोरा र आफूलाई पनि चोट लाग्यो । उनले आफ्नो चोट सहे । गाउँमा जसो तसो प्राथमिक उपचार गराएर राति नै एम्बुलेन्समा सल्ले लगेर टाँका लगाएको गोपाल बताउँछन् ।

उनले भने, ‘भूकम्पको एक झट्काले घर भत्क्यो । हामी बाँच्यौँ, कसरी बाँच्यौ, कसरी बाहिर निस्कियौँ, केही होस छैन । आफैँलाई अहिले अच्चम लागेको छ । बाँच्नुरहेछ ।’

अस्पतालले उनी तीनै जनालाई तीन बेड दिएको छ । तर, सानो छोरा न बेडमा सुत्छ, न बस्छ । उसलाई आमा चाहिन्छ । आमाछोरा बोक्ने खेलाउने अवस्थामा छैनिन् । टाउकोमा चोट छ ।

गोपाल भन्छन्, ‘उसको आमालाई चोट बढी लागेको छ । छोरा र मलाई कम छ । दार झरेर मलाई पनि चोट लागेको छ । अब म सहेको छु । छोरा खेलाउनुपर्छ । उसको हेरविचार गर्नुपर्छ । उसलाई चोट बढी लागेको छ ।’

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक १९, २०८० २२:५७