युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा रहेका विवेक खत्रीलाई छुटाउन के गर्दै छ सरकार ?

A+ A A-

रुसी सेनामा कार्यरत विवेक खत्रीलाई यही ३ कात्तिकमा युक्रेनी सेनाले नियन्त्रणमा लिएको घटना सार्वजनिक भयो ।उनलाई अभ्दिभ्का शहरबाट युक्रेनी सेनाले नियन्त्रणमा लिएको हो । दसैँको सम्मुखमा युक्रेनका पूर्वआन्तरिक मामिला उपमन्त्री एन्टोन हेरासचेन्कोले खत्री युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा रहेको भिडियो एक्समार्फत सार्वजनिक गरेका थिए । हेरासचेन्कोले सार्वजनिक गरेको भिडियोमा खत्रीले आर्थिक अवस्था सुदृढ गर्न रुसी सेनामा भर्ती भएको बताएका छन् ।

बर्दियाका खत्रीलाई युक्रेनी सेनाले कहिले नियन्त्रणमा लिएको हो भन्ने यकिनचाहिँ भएको छैन । तर, करिब एक महिनाअघि नै युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा परेको पारिवारिक स्रोतले उल्लेख गरेको छ । खत्रीको परिवारले भने २७ असोजमै सूचना पाएको थियो । त्यसयता खत्रीको अवस्था सार्वजनिक भएको छैन । सामाजिक सञ्जालमा खत्रीलाई युक्रेनी सेनाले यातना दिएर बयान लिँदै गरेको भिडियो पनि सार्वजनिक भएको छ । तर, उनको पछिल्लो अवस्थाबारे भने कसैलाई पनि जानकारी छैन । परिवारले पनि २७ असोजपछि विवेकको विषयमा थप सूचना पाएको छैन ।

२७ असोजमा विवेक आफैँले भिडियो कल गरेर घरपरिवारलाई राहदानीको फोटोकपी पठाइदिन आग्रह गरेका थिए । त्यतिबेला विवेकले आफू युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा रहेको बताएका थिए । शिलापत्रको सम्पर्कमा आएका विवेकका भाइ विशाल खत्रीले दिएको जानकारीअनुसार त्यसपछि विवेकबारे कुनै जानकारी आएको छैन । शिलापत्रसँग विशालले भने, ‘दाइ आफैँले कल गरेर पासपोर्टको फोटोकपी पठाइदिन भन्नुभएको थियो । आफू अहिले युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा रहेकाले जसरी भए पनि पासपोर्टको फोटोकपी पठाइदिनू भन्नुभयो । त्यसपछि कुरा भएको छैन ।’

आर्थिक अवस्था निकै कमजोर भएको परिवारका सन्तान हुन् विवेक । हुनलाई आर्थिक गर्जो टार्न काठमाडौंमा उनले आईटी कम्पनीमा काम पनि गरे । त्यसको आम्दानीले परिवार त परको कुरा, आफ्नै लागि खर्च जुटाउनसमेत सकेनन् । त्यही संकटले विवेकलाई रुससम्म पुर्‍याएको हो । विवेकलाई परिवारले ऋण गरेर रुस पढ्नका लागि पठाएको हो । काम पनि पाइने र पढाइ पनि हुने भएपछि ऋण गरेर विवेक रुस पुगे र अपेक्षित अवसर नपाएपछि रुसी सेनामा भर्ना हुन पुगेका थिए ।

विवेकका आमा र बुबा दुवै बिरामी छन् । छारेरोगले पीडित बुबा घरको गर्जो टार्न बाध्यताले भारतमा काम गर्न जान्छन् । आमा प्यारालाइसिसले थलिएकी छिन् । कमाइ गर्न रुस हिँडेको छोरो युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा रहेको खबर पाएपछि बुबा भारतबाट घर त आएका छन् तर उनीसँग विवेकलाई छुटाउने विकल्प भने छैन । परिवार नै तनावमा रहेको बेलामा सरकार भने मौनजस्तै देखिएको छ । बेरोजगारीले गर्दा विदेशिएका नागरिक अनाहकमा रुसी र युक्रेनी सेनामा आबद्ध भई युद्धमा जाने र ज्यानै गुमाउने तथा नियन्त्रणमा रहन पुग्ने अवस्था अब झनै बढ्ने देखिएको छ । तर, सरकारले उक्त विषयमा औपचारिक रूपमा रोक्ने कुनै प्रयास भने गरेको पाइएको छैन ।

घरपरिवारले अहिले विवेकलाई युक्रेनबाट नेपाल फिर्ता गरिदिन सरकार र सम्बन्धित निकायमा हारगुहार गरिरहेका छन् । विशाल खत्रीले दाजुको उद्धार गरी नेपाल ल्याइदिनका लागि आवश्यक कानुनी प्रक्रिया पूरा गर्न तयार रहेको बताएका छन् ।

परिवारले जिल्ला प्रशासन कार्यलय बर्दियामा निवेदन पनि दिइसकेका छन् । उनीहरूले आफ्नो निवेदनमाथि छिटो पहल गरिदिन हारगुहार गरिरहेका छन् ।

जिल्ला प्रशासन कार्यालयले पनि सामाजिक सञ्जालमा भिडियो हेरेपछि उक्त व्यक्तिको खोजी गरेको र उनको घरपरिवारसँग सम्पर्क भएको बर्दियाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी नारायणप्रसाद रिसालले बताए । शिलापत्रसँग उनले भने, ‘हामीले पहिला उक्त नाम थर गरेको व्यक्ति यो जिल्लाको हो कि होइन भनेर खोजबिन गर्‍यौँ । उनको घरपरिवारसँग सम्पर्क भयो । भिडियोमा युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणढमा परेका भनिएका व्यक्तिले पनि उक्त कुरा सत्य हो भन्नुभयो । उहाँहरूले सकुशल रिहाइका लागि पहल गर्न सरकारसँग आग्रह गर्दै निवेदन दिनुभएको छ ।’

उनको रिहाइका लागि जिल्ला प्रशासन कार्यालय बर्दियाले गृह मन्त्रालयमा पत्र पठाएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी रिसालले बताए । उनले भने, ‘हामीले उनका बारेमा जानकारी र परिवारको निवेदनपछि सबै जानकारीसहित उद्धारका लागि पहल गरिदिन गृह मन्त्रालयमा आग्रह गरेका छौँ ।’

बर्दियाबाट गृह मन्त्रालयमा जानकारीसहितको पत्र आएपछि गृहले पनि अध्ययन गरी परराष्ट्र मन्त्रालयलाई जानकारी गराएको छ । गृहका अधिकारीहरूका अनुसार दसैँपछि सबै कुरा बुझ्न र रिहाइको प्रक्रिया अगाडि बढाउन परराष्ट्र मन्त्रालयमा जानकारी गराएको गृह मन्त्रालयका सहसचिव तथा प्रवक्ता नारायणप्रसाद भट्टराईले बताए । शिलापत्रसँग उनले भने, ‘विवेक खत्री युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा परेको भन्ने जानकारी पाएपछि गृह मन्त्रालयबाट पत्र परराष्ट्र मन्त्रालयमा पठाएका छौँ । दसैँलगत्तै हामीले परराष्ट्र मन्त्रालयलाई पत्र लेखेर यसबारेमा जानकारी गराएका छौँ ।’

परराष्ट्र मन्त्रालयले भने अझै औपचारिक पहल गरिसकेको छैन । दसैँलगत्तैको संयुक्त राष्ट्र संघका महासचिव एन्टिनियो गुटेरेसको भ्रमणमा व्यस्त रहेकाले परराष्ट्रले खत्रीको विषयमा अध्ययन गर्न पाएको छैन । यद्यपि, उसले नोटिसमा भने राखेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयकी प्रवक्ता सेवा लम्सालले नेपाली नागरिकलाई रिहाइ गर्न कुनै कसर बाँकी नराख्ने बताइन् । शिलापत्रसँगको कुराकानीमा लम्सालले भनेकी छिन्, ‘परराष्ट्र मन्त्रालयले आधिकारिक जानकारी पाएपछि विवेक खत्रीको रिहाइका लागि कूटनीतिक प्रक्रिया अगाडि बढाउँछौँ ।’

सुरक्षाविज्ञ विनोज बस्यान्त युक्रेनी सेनाको नियन्त्रणमा रहेका खत्रीको रिहाइका लागि कूटनीतिक प्रयास ढिला भएको बताउँछन् । शिलापत्रसँग कुरा गर्दै उनले सरकारले तत्काल युक्रेनसँग कूटनीतिक संवाद गरी खत्रीको बचाउ र देश फिर्ताका लागि पहल गर्नुपर्ने उल्लेख गरे । उनले भने, ‘सरकारले तत्काल कूटनीतिक प्रयास गरी खत्रीलाई बचाएर फिर्ता ल्याउनुपर्छ । अहिले उनको अवस्था के छ भन्ने परिवारलाई जानकारी गराउनुपर्छ । यो राष्ट्रको न्यूनतम जिम्मेवारी हो । अहिले सरकार पूरै अनुत्तरदायी भएको छ ।’

बस्न्यात अहिले विवेकलगायत धेरै नेपाली युवाहरू रुसी र युक्रेनी सेनामा भर्ती भइरहेको र यसबारेमा सरकारले विशेष अनुसन्धान गर्नुपर्ने बताउँछन् । बेरोजगार युवाहरूलाई रसिया लैजाने काम कसले कसरी गरिरहेको छ ? त्यसको स्रोत पहिचान गरी कारबाही गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

बस्न्यातले भने, ‘सरकारले हामी कतै पनि संलग्न छैनौँ भन्ने तर युवाहरू सेनामा भर्ती भएर युद्धमा जाने जुन अवस्था छ, त्यस विषयमा सरकारले अनुसन्धान गरेर युवाहरूलाई रुस र युक्रेनमा सेनामा भर्ती हुन पठाउने गिरोहलाई कारबाही गर्नुपर्छ ।’

सरकारको जानकारीबिना नै रुसमा रहेका नेपाली युवाहरू विभिन्न समयमा रुसी सेनामा भर्ना भइरहेको बताइन्छ । कैयौँ युवाहरू सामाजिक सञ्जालमा रुसी सेनामा काम गरिरहेका तस्वीरहरू पोस्ट गरिरहेका देखिन्छन् । रुस युक्रेन युद्ध २०२२ फेब्रुअरी २४ तारिखबाट सुरु भएको थियो । युद्ध सुरु भएको लामो समय भइसकेको छ । पछिल्लो समय रुसले अन्य देशका युवाहरूलाई पनि सेनामा भर्ती गरिरहेको छ । त्यही कारण काम गर्न र अध्ययन गर्न गएका नेपाली युवाहरू पनि सेनामा भर्ती हुँदै आएका छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, कात्तिक १६, २०८० १३:०९