पोखरामा खोलामाथि घर–टहरादेखि मन्दिरसम्म, १६० संरचना हटाउन ३५ दिनको अल्टिमेटम

पोखरामा खोलामाथि घर–टहरादेखि मन्दिरसम्म, १६० संरचना हटाउन ३५ दिनको अल्टिमेटम

A+ A A-

पोखरा महानगरपालिका–१७ गाइघाटमा सशस्त्र प्रहरी बलको तालिम केन्द्र छ । यो तालिम केन्द्र फिर्के खोलाको मापदण्डभित्र पर्छ । सुरक्षा संयन्त्रको संरचनामात्र होइन, फिर्के खोलामाथि टहरा, व्यक्तिका घर, विद्यालयका संरचना, समाज घर, मन्दिरसम्म बनेका छन् ।

फेवातालको पानीको एउटा स्रोत फिर्के खोलामाथि बनेका संरचना हटाउने अभियानमा मेयर धनराज आचार्य जुटेका छन् । महानगरपालिकाले शुक्रबार सूचना निकालेर फिर्के खोलाको आसपास जहाँ–जहाँ स्तम्भ गाडिएको छ त्योभन्दा भित्र पर्ने संरचना ३५ दिनभित्र हटाउन समय दिएको छ ।

suchana pokhara mahanagarpalika1698505084.jpg

‘उल्लेखित मितिभित्र संरचनाहरू नहटाएमा महानगरपालिका आफैँले हटाउने र सो क्रममा लाग्ने लागतसमेत सम्बन्धित व्यक्ति वा संस्थाले सरकारी बाँकी सरह भुक्तानी गर्नुपर्ने व्यहोरा यसै सूचना साथ जानकारी गराइन्छ,’ महानगरपालिकाको सूचनामा भनिएको छ ।

महानगरपालिकाले सर्भेक्षक बासुदेव पौडेलको संयोजकत्वमा बनाएको समितिले ‘फिर्के खोलाको खोलाघर नापजाँच प्रतिवेदन–२०८०’ गत ६ असोजमा मेयर आचार्यलाई बुझाएको थियो । २०३२ सालको नापीलाई आधार मानेर अध्ययन टोलीले ३२ दिनमा २ सय ८८ घण्टा खटिएर फिर्के खोलाको अवस्था अध्ययन गरेको थियो । नापी कार्यालय, कास्कीको सहयोगमा त्यही समितिले अध्ययन गर्दा गाडेको स्तम्भ र बुझाएको प्रतिवेदनको आधारमा महानगरपालिकाले खोलामाथि बनेका संरचना हटाउने तयारी थालेको हो ।

खोलामाथि १६० संरचना

८ किलोमिटर लम्बाइको यो खोला पोखरा महानगरपालिकाको १८, २, ४, ५, ७, ८, ६ र १७ नम्बर वडाभित्र बग्छ । पोखरा–१८ अँधेरी कुनाबाट सुरू हुने खोला ८ किलोमिटर बगेपछि फेवातालमा मिसिन्छ ।

यो खोला कम्तीमा ३.३० मिटरदेखि बढीमा ४० मिटरसम्म फराकिलो रहेको अध्ययन प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । खोलाको उचाइ ४ देखि ९ मिटरसम्म गहिरो छ । नापी कार्यालयको रेकर्डअनुसार २०६० सालयता पोखरा १७ र ६ स्थित गाइघाटमा ११ रोपनी ४ आना जग्गा फेवातालमा माटो र फोहोर थुप्रिएर चौर बनेको छ ।

फिर्के खोला मिचेर १ सय ७ वटा अस्थायी र ५३ स्थायी गरेर १ सय ६० संरचना बनेका छन् । फिर्के खोलामाथि सरकारी संयन्त्रदेखि सामुदायिक भवनसम्म छन् ।

पोखरा–८ को बराल समाज घर, पुन समाज घर, कुँवर समाज घर, सोपाल समाज घर, पोखरा–४ को भयरथान महिला समूह, पोखरा–५ को राधाकृष्ण मन्दिर, पोखरा–१८ को सामुदायिक भवन फिर्के खोलामा बनेका संस्थागत अस्थायी संरचना हुन् ।

पोखरा–८ को लिटल स्टेप स्कूलले त आफ्नो पर्खाल नै फिर्केको मापदण्डमा बनाएको छ । पोखरा–५ फेवा मार्गमा लायन्स क्लबको भवन नै फिर्केको मापदण्डमा पर्छ । त्यसमा टहरादेखि ढलान घरसम्म खोलाकै छेउमा ठडिएका छन् । फिर्के खोलाको प्राविधिक नापजाँचपछि गत साउनदेखि असोजसम्म पश्चिमतर्फ ३ सय ३ र पूर्वतर्फ २ सय ८५ गरेर ५ सय ८८ वटा सीमा स्तम्भ गाडिएका छन् ।

फिर्केमाथि घर–टहरमा मात्र बनेका छैनन्, यो डम्पिङ साइट नै बनेको छ । अध्ययन समितिले फिर्के खोला डम्पिङ साइट बनेको र अस्तित्व नै मेटिन सक्ने भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेको छ । ‘खोला फोहोर फ्याँक्ने डम्पिङ बन्दै गैरहेकाले तत्काल यसको संरक्षण र विकास लक्षित परियोजना सञ्चालन नगर्ने हो भने कालान्तरमा यसको अस्तित्व नै समाप्त हुने सम्भावना रहेको,’ अध्ययन समितिले बुझाएको प्रतिवेदनमा भनिएको छ ।

खोला आसपासमा निर्माण कार्य रोक्न, नियमित सरसफाइ गर्न, खोला आसपास साइकल र पैदल मार्ग बनाउन समितिले महानगरपालिकालाई सुझाव दिएको छ ।

फिर्के खोला बगेर फेवातालसम्म पुग्छ । यसरी तालको पानीको एउटा स्रोत बनेको फिर्के दुर्गन्धित हुँदा तालमा पाइने जलचरलाई नै असर परेको छ ।

‘फिर्के तथा बुलौदी खोला हुँदै फेवातालसम्म पुगेका प्लाष्टिकजन्य फोहोर तथा सिसा र विषाक्त रसायनका कारण प्राणी जीवन संकटमा पर्नुका साथै मानव जिवनमासमेत घातक प्रकृतिका जटिल रोगहरुको जोखिम बढ्ने वातावरणीय प्रदूषण भैरहेको छ,’ प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

२०७४ सालमा गरिएको एउटा अध्ययनले फिर्के खोलाको १० मिटर मापदण्डभित्र १ सय ९२ संरचना बनेको देखाएको थियो । तर, फिर्केको मापदण्ड यकिन छैन ।

फिर्के खोलाको मापदण्डको विषय पोखरामा चुनावताका निकै चर्किन्छ । २०७६ सालमा तत्कालीन पर्यटनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीको निधन भएपछि कास्की–२ मा उपनिर्वाचन भएको थियो । त्यतिबेला स्वतन्त्र उम्मेद्वार सुनिल कोइरालाको मागअनुसार नेकपा एमाले र त्यही पार्टीबाट चुनाव जितेका तत्कालीन मेयर मानबहादुर जिसीले मापदण्ड पाँचबाट एक मिटरमा झार्ने सहमति गरेका थिए । चुनावपछि त्यो कार्यान्वयनमा त गएन तर फिर्केमाथि कतिसम्म राजनीति हुन्छ भन्ने यो गतिलो उदाहरण भने हो ।

अहिले महानगरपालिका फिर्के खोलाको मापदण्ड ५ मिटर तोक्ने पक्षमा छ । मेयर धनराज आचार्यले यसको संकेत गत असारमा भएको आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को नीति तथा कार्यक्रमको छलफलमा दिएका थिए । उनले धेरैले फिर्केको मापदण्डबारे प्रश्न उठाएको भन्दै अहिलेलाई १० मिटर नै भएको तर ५ मिटर बनाउन प्रस्ताव आएको सुनाएका थिए । खोलाको क्षेत्रफलभित्र बनेका संरचना हटाएपछि मापदण्ड तोक्ने महानगरपालिकाको तयारी छ ।

तर, खोलामाथि बनेका १ सय ६० संरचना हटाउन महानगरपालिका कति सफल हुन्छ त्यसको परिणाम ३५ दिनपछि आउने छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, कात्तिक ११, २०८० २०:४५