गण्डकीमा शंकर–खगराजलाई झट्का : पृथ्वीसुब्बाले कसरी मारे बाजी ?

A+ A A-

नेकपा एमाले गण्डकीको चार दिनसम्म चलेको प्रथम अधिवेशनबाट अध्यक्षमा नवराज शर्मा निर्वाचित भएका छन् । बाहिर नवराजले पार्टीको प्रदेश अध्यक्ष मात्रै जितेको देखिए पनि यो जितले पार्टीभित्रका नेता र समूहबीचको आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा ठूलो अर्थ राख्छ ।

गत १५ असोजमा सुरु भएको एमालेको अधिवेशनबाट पदाधिकारीमा शर्माले नेतृत्व गरेकै उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङ समूहको प्यानल विजयी भएको छ । प्यानलै विजयी हुनुले पृथ्वीसुब्बालाई आफूइतरका गतिविधि गर्नेविरुद्ध ठूलो सफलता हात परेको छ ।

मायानाथ अधिकारीको हार महासचिव शंकर पोखरेल र स्थायी कमिटी खगराज अधिकारीको राजनीतिक जीवनका लागि एउटा ठूलो राजनीतिक झट्का हो । मायानाथ र उनको प्यानलको हारले स्थायी कमिटी सदस्य अधिकारी, सचिव पद्मा अर्याल र स्थायी कमिटी सदस्य किरण गुरुङको पार्टीभित्रको आन्तरिक राजनीतिक भविष्य गण्डकीमा क्षयीकरणको अवस्थातिर गएको संकेत गरेको छ ।

कुनै बेला पृथ्वीसुब्बाको समूहमा रहेका पद्मा, किरण, केन्द्रीय सदस्य रामशरण बस्नेत, राजीव पहारी, गोविन्द नेपालीलगायतको साथ हुँदाहुँदै पनि मायानाथले हार व्यहोरेका छन् । यो निर्वाचन परिणामले पृथ्वीसुब्बालाई एक्लै बनाएर पोखरामा खगराज, पद्मा र किरणलाई भेटेका महासचिव शंकर पोखरेलको मायानाथलाई जिताउने योजना असफल भएको छ ।

अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको मौन र महासचिव शंकर पोखरेलको समर्थन पाएका उम्मेदवारमाथि उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा पक्षका नवराजको जित कसरी भयो त ? यसका मुख्य तीन कारण छन् :

पहिलो–पद्माको दोधार

अहिले प्रदेशमा जुन कमिटी थियो, त्यसको अध्यक्ष, उपाध्यक्ष, सचिव, उपसचिव स्थायी कमिटी सदस्य खगराज अधिकारी समूहका थिएनन् । त्यो कमिटीमा आफूनिकटको कोही नभएपछि अन्य नेतालाई प्रदेश कमिटीमा ल्याउनुपर्ने अवस्थामा खगराज थिए । अहिले खगराज समूहमा खुलेकाहरू कुनै न कुनै तरिकाले उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा र सचिव पद्मा अर्यालसँग नजिक थिए ।

खगराज समूहबाट उम्मेदवार बनेका अध्यक्षका उम्मेदवार मायानाथ, उपाध्यक्षका उम्मेदवार बाबुराम विक, सचिवका उम्मेदवार रश्मी आचार्य यसअघि पृथ्वीसुब्बा र पद्मा समूहमा थिए । पद्माको रोजाइ रश्मी थिए, जसका लागि उनी पृथ्वीसुब्बालाई छोडेर खगराजतिर मोडएकी थिइन् । तर, आफ्नो गृहजिल्ला स्याङ्जामा खगराजतिर जान नहुने आवाज बलियो भएपछि पद्मा दोधारमा परिन् । त्यसपछि पृथ्वीसुब्बाले पद्मा समूहमा रहेका स्याङ्जाका पूर्वाध्यक्ष मीनप्रसाद गुरुङ, जिल्ला अध्यक्ष सूर्यप्रसाद गैरे (पारस), पूर्वसचिव एवं गण्डकीका बहालवाला सांसद सुधीरकुमार पौडेलसहित पालिकाका अध्यक्ष पनि खगराजलाई रोज्ने पद्माको निर्णयमा सहमत भएनन् ।

अन्ततः मायानाथलाई सर्वसम्मत बनाउने प्रयास असफल भएपछि र आफ्ना भनिएकाले खगराजसँग हात मिलाउन इन्कार गरेपछि उनी मतदानको अघिल्लो दिन काठमाडौं हिँडिन् ।

पद्माको यही दोधारमा पृथ्वीसुब्बाले राजनीतिक खेल खेलिदिए । पद्मा समूहका भनिएका मीनप्रसादलाई उपाध्यक्ष उम्मेदवार बनाउने प्रस्ताव गरे । स्याङ्जामा राम्रो पकड रहेका उनलाई नवराज प्यानलबाट उपाध्यक्ष बनाए ।

स्याङ्जामा पूर्वप्रतिनिधिसभा सदस्य खगराजका अति निकटतम नेता नारायण मरासिनी र सचिव अर्यालको ‘काँटेका टक्कर’ छ । कुनै बेला खगराज समूहसँगै प्रतिस्पर्धा गरेको र अहिले उनैसँग हात मिलाउन नहुने भन्ने आफू पक्षको ग्राउण्डबाट आवाज बलियो भएपछि पद्मा दोधारमा परिन् । भूमिगत भएर राजनीति गरेका मायानाथ र माले पृष्ठभूमिका रश्मीलाई उनले छोड्न सकिनन् । पद्माले खगराज प्यानललाई मौन समर्थन गरिन् । त्यो थाहा पाएपछि पद्माको समूहमा लाग्ने धेरै भएनन् र धेरै जना पृथ्वीसुब्बातिर खुलिदिए ।

फलतः स्याङ्जाका १ सय १३ मतदाता पद्माभन्दा पृथ्वीसुब्बातिर लागे । पद्मा आफ्नो पक्षमा रहेको भनेर आफूहरूको पक्षमा ८० प्रतिशत मत रहेको दाबी गरेको खगराज पक्षको हिसाबमा गडबड भयो । चुनावी नतिजाले त्यो हिसाब उल्टो रहेको प्रमाणित गरिदियो ।

पृथ्वीसुब्बा समूहको प्यानल नै आउँदा अब स्याङ्जाभित्रै पद्मालाई राजनीतिक गतिविधिमा असहज हुने देखिन्छ । पृथ्वीसुब्बा इतरका गतिविधिमा संलग्न भएसँगै यसअघि उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको साथबाट मन्त्री र पार्टी सचिव बनेकी पद्मा अप्ठेरो अवस्थामा परेकी छन् ।

दोस्रो – उम्मेदवार छनोटको खेल

खगराज समूहका उम्मेदवार मायानाथ चुनाव हार्नुको अर्को गल्ती हो, उम्मेदवारको नाम छिट्टै सार्वजनिक गर्नु । असोज १७ गते बिहान ९ बजेसम्म उम्मेदवारी दर्ताको समय थियो । खगराज समूहले असोज १६ गते साँझ ६ बजे नाम पक्का गर्‍यो । त्यसपछि त्यसलाई गोप्य राख्न सकेको भए चुनावी परिस्थिति अर्कै बन्थ्यो । हालै पृथ्वीसुब्बालाई छोडेर खगराज क्याम्प रोजेका एक जना नेता आफैँले फोन गरेर पत्रकारलाई पदाधिकारीको नाम चुहाएका थिए ।

मायानाथ नेतृत्वको प्यानलको नाम चुहिएपछि बल्ल पृथ्वीसुब्बा समूहले आफूले उठाउने तयारी गरेको उम्मेदवारको सूचीमा फेरबदल गरेको थियो । राति ८ बजेदेखि पृथ्वीसुब्बा, पोलिटब्युरो सदस्य जगत विश्वकर्मा, केन्द्रीय सदस्य जमिन्द्रमान घलेलगायतको टिम लेकसाइडस्थित एउटा होटलमा बैठकमा जुट्यो । खगराज प्यानलको बैठक बस्नुअघिसम्म अध्यक्षमा नवराज शर्मा, उपाध्यक्षमा मोहन रेग्मी, सचिवमा धनञ्जय दवाडी, उपसचिवमा हुमबहादुर गुरुङ र उपसचिव महिलामा मञ्जु अधिकारीलाई उठाउने विषयमा पृथ्वीसुब्बा समूहको अघिल्लो बैठकमै छलफल भएको थियो ।

जब, खगराज समूहको नाम सार्वजनिक भयो, त्यसपछि जातीय र भूगोलको मत तान्ने गरी उम्मेदवारको लिस्ट तयार पार्न नेताहरू बसे । उपसचिव वा सदस्य उठ्ने मानसिकतामा रहेका मीनप्रसाद गुरुङलाई पृथ्वीसुब्बाले उपाध्यक्ष लड्न र स्याङ्जाबाट पद्मा अर्यालले सहयोग नगरे पनि आफूहरूको पक्षमा माहौल बनाउन भने । उनले त्यसमा कुनै समस्या नरहेको र स्याङ्जामा आफू धेरै नेता एक ठाउँ रहेको सन्देशपछि मीनप्रसादको उपाध्यक्ष टिकट पक्का भयो ।

स्याङ्जाबाट प्रतिनिधि आएकालाई गत प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा निर्वाचनमा पद्मा अर्यालले मीनप्रसादलाई टिकट दिने आश्वासन दिएर धोका दिएकोमा प्रतिनिधि जानकार थिए । त्यसैले मीनप्रसादलाई उम्मेदवार बनाएर ल्याउँदा र उनले रोजेको प्यानललाई मत आउने पृथ्वीसुब्बा समूहको विश्वास थियो ।

‘उहाँ टिकट नपाएपछि बेलायत गएर बस्नुभयो । पार्टीको भूमिकामा फर्किन्छु भन्ने इच्छा थियो,’ पृथ्वीसुब्बानिकट एक नेताले भने, ‘स्याङ्जामा नारायण मरासिनी र पद्मा अर्यालको प्रतिस्पर्धा सधैँ हो । पद्मा कमरेड खगराज र नारायण कमरेडसँग मिल्न तयार हुनुभयो । पद्मा कमरेडको पछाडि हुनुभएकाहरू जान मान्नुभएन ।’

स्याङ्जामा पपुलर मीनप्रसाद पदाधिकारीमा सर्वाधिक मत (५३४) ल्याएर निर्वाचित भए । स्याङ्जामा सचिव पद्माभन्दा पनि मीनको पकड जम्दा प्यानल नै आउने अवस्था बनेको पृथ्वीसुब्बानिकट स्रोत बताउँछ । मीनलाई उपाध्यक्ष छोडेका स्याङ्जाकै मोहन रेग्मीलाई पृथ्वीसुब्बाले जुनसुकै हालतमा केन्द्रीय कमिटीमा व्यवस्थापन गर्ने वचन दिएका छन् । त्यसपछि मोहनले पनि कुनै अड्चनबिनै मीनलाई सघाउन तयार भएर प्रस्तावक बसेका हुन् ।

सचिवमा हुम गुरुङको नाम कसरी काटियो त ? यसको साइनो खगराज समूहका उपाध्यक्ष उम्मेदवार बाबुराम विकसँग जोडिन्छ । चुनावमा भूगोल र जातीय मतले ठूलो काम गर्छ भन्नेमा पटकपटक चुनाव लडेका पृथ्वीसुब्बा, जगत, जमिन्द्रमान जानकार थिए । अर्को समूहले उपाध्यक्षमा दलित समुदायलाई ल्याएपछि पृथ्वीसुब्बा समूहले पनि हुमलाई राख्नुभन्दा फरक समुदाय ल्याउनुपर्ने निष्कर्षसहित उम्मेदवार खोज्यो । कास्कीकै तर दलित चाहिने भएपछि दामबहादुर विकको नाम छलफलमा आयो । पोलटिब्युरो सदस्य जगत विकले बैठकमा दामबहादुरको नाम प्रस्ताव गरेका थिए ।

स्याङ्जा, कास्की, नवलपुर र पर्वत धेरै मतदाता भएका जिल्ला थिए । त्यसैले दुवै पक्षले यी जिल्लाको मत कसरी तान्न सकिन्छ भनेर त्यहीअनुसार उम्मेदवार तय गरेका थिए ।

पृथ्वीसुब्बा पक्षको शर्मा प्यानलमा उपाध्यक्ष स्याङ्जाका मीनप्रसाद गुरुङ, सचिव लमजुङका धनञ्जय दवाडी, उपसचिव कास्कीका दामबहादुर विक र उपसचिव महिला पर्वतकी मञ्जु अधिकारी थिए जसले चुनाव जिते । अध्यक्ष जितेका शर्मा म्याग्दीका हुन् । शर्मा नेतृत्वको प्यानल असोज १७ गते बिहान ६ बजे बल्ल फाइनल भएको थियो ।

अधिकारी प्यानलबाट उपाध्यक्ष नवलपुरका बाबुराम विक, सचिव कास्कीका रश्मी आचार्य, उपसचिव म्याग्दीका सन्तोष रावल र उपसचिव महिलामा कास्कीकी मीना गुरुङ उम्मेदवार थिए । यो प्यानलबाट अध्यक्ष उठेका अधिकारी लमजुङका हुन् ।

तेस्रो – केन्द्रीय सदस्यको प्रदेश रोजाइ

गण्डकीअघि अधिवेशन भएका लुम्बिनीमा हरि रिजाल, बागमतीमा कृष्ण दाहाल, कर्णालीमा मीनबहादुर शाही र कोशीमा विनोद ढकालले चुनाव हारेर विधानअनुसार आफ्नो केन्द्रीय सदस्य पद गुमाएका थिए ।

गत वर्ष स्थानीय तह चुनावमा प्रदेशसभा छोडेर महानगरपालिका लडेका केशव स्थापित, कृष्णबहादुर थापा, विजय सुवेदीले हारेजस्तै यसपटक केन्द्रीय सदस्य छोडेर प्रदेश आएकाले हारेको ट्रेण्ड थियो ।

मायानाथले पनि आफूले चुनाव जित्ने अधिक आत्मविश्वास हुँदा चुनाव हार्ने अवस्था आएको एमालेका एक जना नेताको विश्लेषण छ । ‘महासचिव कमरेडको गतिविधि भयो । अरुले पनि साथ दिनुहुन्छ भन्ने भएपछि उहाँ हौसिनुभयो । तर नेताले मात्र साथ दिएर हुँदो रहेनछ नि । तपाईं पत्रकारहरूले झनै मूल्यांकन गर्नुभयो होला,’ शुक्रबार बिहान १ बजे मतपरिणाम घोषणापछि पोखरा सभागृहबाट निस्कँदा ती नेताले सुनाए ।

०००

सचिव पद्मा अर्याल र स्थायी कमिटी सदस्य किरण गुरुङ मायानाथलाई सर्वसम्मत बनाउनुपर्ने पक्षमा थिए । तर, आफ्नै जिल्लाको मान्छे सल्लाह नै नगरी अर्को कित्तामा उभिएपछि पृथ्वीसुब्बा चिढिएका थिए । यो असोज १ गतेदेखिको घटनाक्रम हो ।

सर्वसम्मत नै बनाउने भए बागलुङका इन्द्रलाल सापकोटालाई बनाउँदा ठीक हुने पक्षमा पृथ्वीसुब्बा थिए । किनकि यसअघि गण्डकी प्रदेशसभा सदस्य रहेका इन्द्रलालले माधव नेपालको साथ छोडेर पृथ्वीसुब्बाकै आग्रहअनुसार एमालेमै बसेका थिए । इन्द्रलाल आफैँले इच्छा नदेखाएको स्रोत बताउँछ । महिला नेतृत्व ल्याउने भए म्याग्दीकी नरदेवी पुनको नाममा सर्वसम्मत गर्न पृथ्वीसुब्बा सकारात्मक थिए । गण्डकीकी पूर्वसामाजिक विकासमन्त्री पुनले पनि इच्छा देखाइनन् ।

मायानाथ अर्को समूहबाट उठ्न तयार भएपछि पृथ्वीसुब्बाले नवराज नेतृत्वकै कमिटीलाई सहयोग गर्ने निधो गरेका हुन् । अधिवेशनअघि नवराज अध्यक्ष केपी ओलीको मनसाय बुझ्न काठमाडौं पुगेका थिए । त्यतिबेला संकेत सकारात्मक नै थियो । नवराज गएको थाहा पाएपछि खगराज समूह उनको विपक्षमा लाग्यो । नवराज दोस्रोपटक आफ्नो जन्मदिनमा असोज १० गते फेरि बालकोट पुगे । त्यतिबेला ओलीले केही भनेनन् तर संकेत सकारात्मक थिएन । ‘महासचिवले त हार्ने चुनाव किन लड्नुहुन्छ भनेर भन्नुभएछ,’ पृथ्वीसुब्बानिकट नेताले भने, ‘त्यसपछि नवराज कमरेडलाई नै उठाउने भन्ने कुरा फाइनल भयो ।’

अध्यक्ष, उपाध्यक्ष र सचिव उम्मेदवार पक्का भइसके पनि पृथ्वीसुब्बाकै जोडबलमा यसअघि उपसचिव बनेका रश्मी आचार्य खगराज कित्तामा उभिए । रश्मीले पृथ्वीसुब्बा समूहबाट आफूले सचिवमा लड्न नपाउने भएपछि खगराज समूह रोजेका थिए । अनेरास्ववियुको राजनीति छोडेर भूगोलमा आएका रश्मीको राजनीतिमा पनि यो हारले निकै ठूलो धक्का पुगेको छ । कास्कीकै मत अनुमानअनुसार नपाउँदा उनले निर्वाचन हारेको एमाले नेताहरूको विश्लेषण छ ।

महासचिव शंकर पोखरेल अधिवेशनअघि नै पोखरा आएर पृथ्वीसुब्बाइतरका गतिविधिमा संलग्न थिए । पोखरेले एक रातलाई पोखरा आएर खगराज पक्षको चुनावी तयारी र प्रतिनिधिको अवस्था बुझेर फर्किएका थिए । यो असोज १२ गतेतिरको कुरा हो । महासचिवको यो पोखरा यात्रा गोप्य थियो, जुन सीमित नेतालाई मात्र थाहा थियो ।

अधिवेशनभन्दा एक दिनअघि फर्किएर उनी असोज १५ गते फेरि पोखरा आए । योपटक आउँदा उनले टोपबहादुर रायमाझीको ठाउँमा सचिव बनाउने भन्दै स्थायी कमिटी सदस्य किरण गुरुङलाई पृथ्वीसुब्बालाई छोडेर आफूहरूलाई सघाउन प्रस्ताव राखेको एमाले स्रोत बताउँछ । पृथ्वीसुब्बा पक्ष भनिएका गुरुङ त्यसपछि भित्रभित्रै महासचिव पक्षका उम्मेदवार मायानाथलाई जिताउन सक्रिय थिए ।

यो निर्वाचनले हेभिवेट एकातिर र आफू अर्कोतिर हुँदा पनि गण्डकीमा पृथ्वीसुब्बा कति शक्तिशाली छन् भन्ने प्रस्टै देखाउँछ । प्यानल जितले पार्टीको ११औँ महाधिवेशनमा आफूलाई स्थापित गर्न पृथ्वीसुब्बालाई केही सहज हुने पक्काजस्तै छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज १९, २०८० १८:५१