किन टाट पल्टिन्छन् भारतीय क्रिकेट टिमका प्रायोजक कम्पनी ?

A+ A A-

भारतको राष्ट्रिय क्रिकेट टिमको प्रायोजक कम्पनी ‘ड्रिम ११’ लाई करिब १७ हजार करोड रुपैयाँ कर जम्मा गर्न भन्दै त्यहाँको आयकर विभागले सूचना पठाएकाे छ । कम्पनीले यति ठूलो कर रकम मागिएको सूचनाविरुद्ध उच्च अदालत मुम्बईमा रिट दिएको छ । करको सूचनासम्बन्धी समाचार बाहिरिएपछि 'ड्रिम ११' को शेयरमूल्यमा गिरावट आएको थियो । भारत सरकारले अनलाइन ग्याम्बलिङ र क्यासिनो आदिमा २८ प्रतिशत कर लगाउने गरेकाे छ ।

ड्रिम ११ को सहयोगी कम्पनीले ग्याम्बलिङ (जुआ) सर्भिसेस चलाइरहेको आयकर अधिकारीहरूले बताएका छन् । त्यसैले ती कम्पनीले आफ्नो कुल आम्दानीबाट २८ प्रतिशत कर तिनुपर्ने हुन्छ । ड्रिम ११ कम्पनीले हालै मात्र भारतीय क्रिकेट टिमको नयाँ जर्सी नयाँ लोगोसहित जारी गरेको थियो ।

पहिलोपल्ट होइन

भारतीय क्रिकेट टिमलाई प्रायोजन गर्ने कम्पनी समस्यामा परेको यो पहिलो घटना भने होइन । पछिल्ला १५ वर्षभित्र टिम इन्डियालाई प्रायोजन गर्ने विभिन्न कम्पनी नराम्रोसँग डुबेका छन् । लामो समयसम्म क्रिकेट टिमलाई प्रायोजन गरेको ‘सहारा इन्डिया’ कम्पनी टाट पल्टिसकेको छ । वास्तविक विवरण लुकाएको र उपभोक्तालाई धोका दिएको आरोपमा कम्पनीका मालिकले जेलकाे हावा खानुपरेकाे थियाे ।

यसरी नै ‘स्टार स्पोर्ट्स’ च्यानलले पनि निकै लामो समयसम्म भारतीय क्रिकेट टिमलाई प्रायोजन गरेको थियो । कम्पनीले त्यो बेला क्रिकेटको इतिहासकै बढी बोली लगाएर क्रिकेट म्याचको प्रसारणमा सबैभन्दा ठूलो अधिकार प्राप्त गरेको थियो । तर पछि स्टार स्पोर्ट्स पनि नाङ्गेझार भयो ।

चीनको मोबाइल कम्पनी ‘ओप्पो’ले पनि केही समय भारतीय क्रिकेट टिमलाई स्पोन्सर गर्‍यो । तर, चीनसँग भारतको सम्बन्ध बिग्रेपछि भारतमा चीनका सामान बहिष्कार गर्न थालियो । यही कारण ओप्पो पनि भारतमा दयनीय अवस्थामा छ ।

फेरि अर्को कम्पनी ‘बाइजुज’ हल्लाखल्ला गर्दै क्रिकेटको प्रायोजन गर्न तम्सियो । सुरुमा त कम्पनीले राम्रै कमायो । अभिनेता शाहरुख खान कम्पनीको ब्रान्ड एम्बेसडर थिए । तर पछि कम्पनीले आफ्नो वास्तविक मूल्यभन्दा कैयौँ गुणा बढी सम्पत्ति देखाएको खुलासा भयो ।

‘बाइजुज’ पनि खन्तीखलासको स्थितिमा छ ।

अहिले क्रिकेट टिमको नयाँ प्रायोजक ड्रिम ११ लाई हजारौँ करोड रुपैयाँ करको नोटिस आएको छ । यसपछि कम्पनीको शेयर ओरालो लागेको छ ।

बिनापैसा जोखिम मोल्छन् कम्पनी

भारतमा क्रिकेट निकै लोकप्रिय छ । राष्ट्रिय टिमका क्रिकेटरलाई आममानिसले नायक मान्छन् । भारतमा ठूला कम्पनीहरू यी खेलाडीलाई ब्रान्ड एम्बेसडर बनाउन मागेजति रकम तिर्न तयार हुन्छन् ।

खेल विश्लेषक जसविन्दर सिद्दु भन्छन्, ‘हामीले अहिले चर्चा गरिरहेका कम्पनीहरूले बजारमूल्यभन्दा धेरै रकम आफ्नो विज्ञापनका लागि क्रिकेटरहरूलाई दिन्छन् । कुनै पनि क्रिकेटरसँग जोडिएलगत्तै त्यो कम्पनीले तुरुन्तै टाइमलाइन पाउँछ । अनि बजारबाट पैसा जम्मा गर्न पनि सजिलो हुन्छ । तर, निश्चित समयपछि क्रिकेटर र क्रिकेटमा खर्च गरेको पैसा धेरै र बजार मूल्यप्रतिकूल रहेको थाहा पाउँछन् ।

कोभिड महामारीपछि पूरै बजार फेरिएको सिद्दु बताउँछन् । धेरै कम्पनीले यो कुरा नबुझेका कारण क्रिकेट र क्रिकेटर्समा अत्यधिक पैसा हाल्ने कम्पनी डुब्ने गरेको उनले बताए ।

क्रिकेटरलाई ब्रान्ड एम्बेसडर किन बनाउँछन् कम्पनीले ?

चर्चित खेल पत्रकार प्रदीप म्यागजिन भन्छन्, ‘आफ्ना उत्पादन आममानिसले सोचेअनुसारको होस् भन्ने चाहना हरेक ब्रान्डलाई हुन्छ । कम्पनीले फिल्म स्टारलाई आफ्ना ब्रान्ड एम्बेसडर बनाउँछन्, क्रिकेटरहरूलाई विज्ञापनमा प्रयोग गर्छन् ।’

उनका अनुसार विराट कोहली, महेन्द्रसिंह ध्वनी वा सचिन तेन्दुलकर, यी ठूला नामहरू हुन् । उनीहरूले विज्ञापन गरिदिए भने आफ्नो सामान बढीभन्दा बढी बिक्री हुने विश्वास कम्पनीलाई हुन्छ । तर, कतिपय कम्पनी यति बलिया हुँदैनन् ।

म्यागजिन भन्छन्, ‘कम्पनीहरूले जोखिम मोल्छन् । क्रिकेटरहरूले भारी शुल्क लिन्छन् । उत्कृष्ट क्रिकेटरले ब्रान्ड एम्बेसडर बन्न करोडौँ रुपैयाँ लिन्छन् । सुरुमै धेरै पैसा लगाउनुपर्ने हुन्छ । तर, यसबाट फाइदा तुरुन्तै हुँदैन ।’

कम्पनी आर्थिक रूपमा बलियो छैन भने डुब्ने खतरा हुने म्यागजिनकाे भनाइ छ । सामसुङ, एलजी र पेटीएमजस्ता ठूला कम्पनी यो विषयमा सफल नै रहेकाे उनी बताउँछन् । आधाजसो कम्पनीले क्रिकेटरलाई ब्रान्ड एम्बेसडर बनाउँछन् । तर, यसका लागि ती कम्पनीसँग पर्याप्त पैसा हुँदैन । तर, उनीहरूले जोखिम मोल्ने गर्छन् ।

ठूला कम्पनीले चर्चित भारतीय क्रिकेटरसँगै विदेशी खेलाडीलाई पनि आफ्नो सामानको विज्ञापनमा प्रयोग गर्छन् । यस्ता विज्ञापन आममानिसमाझ लोकप्रिय हुन्छ । क्रिकेटरसँग जोडिएका कारण कम्पनीको ब्रान्ड भ्यालु पनि बढ्छ । टपमा रहेका केही फिल्म स्टारहरू मात्रै क्रिकेटरको बराबरीमा आउन सक्छन् ।

भारतीय खेलाडी क्रिकेटको संसारमा सबैभन्दा बढी पैसा कमाउने खेलाडी हुन् । भारतको क्रिकेट बोर्ड पनि संसारको सबैभन्दा धनी क्रिकेट बोर्ड हो ।

साप्ताहिक पत्रिका ‘दि वीक’ की खेलकुद सम्पादक निरु भाटिया भन्छिन्, ‘भारतको सबैभन्दा लोकप्रिय खेल नै क्रिकेट हो । क्रिकेटर र क्रिकेटमा विज्ञापनका लागि पैसा हाल्नु लाभकारी नै हुन्छ ।’

उनका अनुसार, कम्पनी डुब्नुमा क्रिकेट र क्रिकेटरकाे कुनै साइनाे छैन । कम्पनी आफ्नो आन्तरिक कारणले नै डुब्ने गरेको भाटियाकाे भनाइ छ । उनी भन्छिन्, ‘क्रिकेटको वुमन प्रिमियर लिग अहिले नयाँ छ । यो सुरु हुँदा नै प्रायोजनका लागि कतै धाउनुपरेको थिएन । ठूलो संख्यामा कम्पनीहरू पैसा हाल्न आफैँ आए । क्रिकेट जति लोकप्रिय छ, उति नै माग यसको विज्ञापनका लागि पनि छ र यो बढिरहेको छ ।’

(भारतीय मिडियाकाे सहयाेगमा)

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज २०, २०८० ०७:३०