समस्या समाधानको विकल्प बन्दै सडक नाटक

A+ A A-

सामाजिक विकृतिविरुद्ध जनचेतना फैलाउन सडक नाटक प्रभावकारीे बन्दै गइरहेको छ । प्रदेश २ का विभिन्न जिल्लामा स्थानीय तह होस् वा सामाजिक संघ संस्था, सडक नाटकको माध्यमले समस्या समाधानका लागि कार्य अगाडि बढाइएको छ । विद्यालय भर्नाका लागि होस् वा सफाइका लागि, आमजनतालाई जागृत गराउन सडक नाटक नै गराउने गरेको धनुषाका शहीदनगर नगरपालिकाका मेयर उदयनारायण बरबरियाले बताए । सो नगरपालिकामा कुनै न कुनै समस्यालाई लिएर सडक नाटक मञ्चन भइनै रहेको हुन्छ ।

मैथिली भाषामा गरिने सो नाटक आम व्यक्तिलाई बुझ्न पनि सजिलो हुने गरेको छ । कति नाटकले त समस्या देखाएर दर्शकसँग समाधानको उपाय पनि माग्ने गरेको देखिएको छ ।

छोराछोरीबीचको विभेद, बालविवाह, महिनावारीका बेला खेप्नुपरेको सास्ती, महिला हिंसालगायत समस्याको न्यूनीकरणका लागि किशोर–किशोरीहरू सर्लाहीमा सडक नाटक देखाउँदै थिए ।

प्रदेश २ का जिल्लाहरूमा जनकपुरको लोक सञ्चार रंग मञ्चले सर्लाहीको लालबन्दी र बलराका विभिन्न बस्तीमा मन्चन गरिरहेको उक्त ‘पढ्तै हमर बेटी’ नामक नाटकमा विद्यालय जाँदै गरेका किशोरीको पीडा सुनेर लालबन्दीका स्थानीय भावविह्वल बने ।

नाटकको सुरूमै कलाकारको आक्रामक तरिकाको प्रस्तुतिले स्थानीयलाई गम्भीर बनाएको थियो । बाटोमा केटाहरूले दुःख दिएका त छँदै थिए, कक्षामा शिक्षकले समेत छात्राको कुरालाई गम्भीरतापूर्वक नलिने गरेको दृश्यले स्थानीयको मन खिन्न बनायो । नाटकमा विद्यालय र शिक्षक छात्रामैत्री नभएको झझल्को दिइएको थियो ।

छात्रालाई महिनावारी भएको बेला विद्यालयमा भोग्नुपरेको पीडा देखेर स्थानीयका आँखा रसाएका थिए । त्यस्तो बेलामा शारीरिक र मानसिक पीडा भोगेका छात्रालाई शौचालयको व्यवस्था नहुँदा, भएको शौचालयसमेत जीर्ण एवं ताला लगाइएका कारण खेप्नुपरेको सास्तीको अभिनयले प्रदेश सांसद बेची लुंगेली गम्भीर बनेकी थिइन् ।

उनको पनि विद्यालयमा छात्राहरूको पीडा देखेर गहभरि आँसु भरिएको थियो । ‘प्रदेश २ मा छोरीहरूको अवस्था दयनीय छ, विद्यालय महिलामैत्री नभएका बेला महिनावारीकै कारण कतिपय छात्राले पढाइ छोड्न बाध्य छन्,’ उनले भनिन्, ‘छात्रालाई विद्यालयमा टिकाइरहन ‘बेटी पढाऊ बेटी बचाऊ’ कार्यक्रमअन्तर्गत साइकल वितरण भइरहेको छ, यस्ता नाटकले पनि समाजको सोच बदल्नुका साथै छात्रालाई विद्यालयमा टिकाइरहन मद्दत पुग्नेछ ।’

नाटकअनुसार कक्षा कोठामा पटक–पटक शौचालय जानका लागि शिक्षकसँग अनुमति माग्दा पनि शिक्षकले जान नदिएपछि छात्रा थप पीडामा परेकी थिइन् । पीडा सहन नसकेर छात्रा घरतर्फ दौडेकी थिइन् । कक्षा कोठाबाट बिनाअनुमति बाहिरिएपछि शिक्षकले अभिभावकलाई गलत ढंगले व्याख्या गरेपछि बालिकाका लागि स्थिति थप असहज बन्यो ।

रिसको आवेगमा आएका बालिकाका बुबा र आमाबीच महाभारत सुरू भयो । बालिकाको चालचलन खराब बनाएको आरोप आमामाथि लाग्यो । तर, बुबा आमाले समेत बालिकाको पीडा बुझ्नै सकेका थिएनन् । बालिका लाजका कारण घरमा केही पनि भन्न सक्ने अवस्थामा थिइनन् । जसका करण बुबाले बालिकाको कम उमेरमै विवाह गर्ने फैसलामा पुगे । यो सबै देखेर बालिकाले मुख खोल्ने निधो गरिन् । आमासहित साथीभाइ र गाउँ समाजको अगाडि महिनावारीका बेला आफूले भोगेको पीडा सुनाइन् ।

नाटक हेरिसकेपछि प्राकृतिक रूपमा महिलाहरूले पाएको वरदान महिनावारीको बेला भोग्नुपरेको पीडा समाजका हरेक तह र तप्काका व्यक्तिले बुझ्नुपर्ने धारणा राखे । ‘मुख्यमन्त्री बेटी पढाऊ, बेटी बचाऊ’ अभियानलाई सहयोग पुग्ने गरी चेतनामूलक सडक नाटक देखाइएको नाटकका लेखक रमेशरञ्जन झाले बताए । ‘समाजमा सचेतना फैलाउन र जनजागरण कायम राख्ने उद्देश्यले सडक नाटकको सहारा लिएर सामाजिक सन्देश दिन खोजिएको हो,’ उनको कथन छ ।

पछिल्लो समय सडक नाटक एकातिर जनचेतना जगाउनमा प्रभावकारी बनिरहेको छ भने अर्कोतर्फ कलाकारहरूको काम पनि बढेको छ । ‘हामी कैयौं नगरपालिकासँग विभिन्न समस्यामा सडक नाटक गरिरहेका छौं,’ कलाकार प्रियंका झाले बताइन् । अहिले काम र दाम दुवै पाइरहेको उनको भनाइ थियो ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज ७, २०७६ ०२:३९