चीनले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव कब्जा गर्छ की भन्ने पीरमा अमेरिका, नासाका प्रमुख यसो भन्छन्...

चीन एक्लैले अन्तरिक्षमा स्पेस स्टेसन खडा गरेपछि अमेरिका चिन्तित छ । सन् २०२१ देखि चीनको तियानगोङ स्पेस स्टेसन अन्तरिक्षमा सक्रिय छ । सन् १९९८ देखि अन्तरिक्षमा सक्रिय रहेको अर्को इन्टरनेसनल स्पेस स्टेसन आईएसएस सन् २०३० सम्म मात्र सक्रिय रहने यसअघि नै नासाले बताइसकेको छ ।

२५ वर्षयता आईएसएस एक्लैले अन्तरिक्षसम्बन्धी विभिन्न अनुसन्धानमा विश्वलाई सघायो । आईएसएस निर्माणमा १५ राष्ट्रको देन छ । जसमध्ये अमेरिकाको नासा, रुसको रोसकसमोस र युरोपियन स्पेस एजेन्सी मुख्य हुन् ।

अमेरिकाले आईएसएसमा चीनलाई सन् २०११ मा प्रतिबन्ध लगाएको थियो । सुरक्षा खतरा भएको बताउँदै अमेरिकाले त्यसबेला चीनलाई आईएसएसमा प्रतिबन्ध लगायो । हालसम्म चीनलाई सो अन्तरिक्ष स्टेसन प्रयोग गर्न दिइएको छैन, तर चीन एक्लैले अन्तरिक्षमा स्पेस स्टेसन खडा गरिसक्यो ।

स्पेस स्टेसन अन्तरिक्षयात्रीको घर मानिन्छ । त्यहाँ अन्तरिक्षयात्रीहरू लामो समयसम्म अन्तरिक्षबारे अध्ययन गर्न बस्छन् । आईएसएस सन् २०३० सम्म मात्र सञ्चालनमा आउने भएकाले चीनको तियानगोङ स्पेस स्टेसनलाई निकै महत्त्वका साथ हेरिएको छ । सन् २०३० पछि चीनको मात्र स्पेस स्टेसन अन्तरिक्षमा हुँदा चीनको दबदबा बढ्नेछ ।

चीन अन्तरिक्ष अनुसन्धानमा अब्बल साबित भइरहँदा अमेरिकाले पनि अन्तरिक्ष प्रविधिमा लगानी बढाएको छ । अमेरिकी अन्तरिक्ष संस्था नासाका प्रमुख बिल नेल्सनका अनुसार चीनसँग प्रतिस्पर्धा गर्न र अन्तरिक्षमा चीनभन्दा शक्तिशाली बन्न अमेरिकाले हरसम्भव प्रयास गर्नेछ ।

सन् १९६० देखि १९७० सम्म तत्कालीन सोभियत संघसँग अमेरिकाले अन्तरिक्षमा प्रतिस्पर्धा गरेजस्तै यतिबेला चीनसँग अमेरिकाले प्रतिस्पर्धा गरिरहेको नासाका प्रमुख बताउँछन् । नासाले स्पेस एक्स र ब्लु ओरिजिनजस्ता निजी कम्पनीलाई पनि अन्तरिक्ष प्रविधिमा फड्को मार्न प्रेरित गरिरहेको छ ।

इलोन मस्कको स्पेस एक्सलाई अमेरिकी सरकारले सन् २०२१ मै ३ अर्ब अमेरिकी डलर हालसम्मकै शक्तिशाली रकेट बनाउन प्रदान गरेको थियो । स्पेस एक्स र नासाबीच चन्द्रमामा अवतरण गराउने ल्यान्डर विकास गर्ने सम्झौता पनि भएको छ । सरकारी र निजी कम्पनीले मिलेर काम गरे चीनलाई उछिन्न सकिन्छ भन्ने अमेरिकी दाउ छ ।

गत अगष्टमा मात्र भारत चन्द्रमामा अन्तरिक्षयान अवतरण गराउन सक्ने चौथो राष्ट्र बनेको छ । भारतले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा यान अवतरण गराएर इतिहास नै रचेको छ । तर अमेरिकाका लागि भारत नभएर चीन नै प्रतिस्पर्धी हो, किनभने चीन त्यो राष्ट्र हो जो सँग आफ्नै निजी स्पेस स्टेसन छ । त्यसोत भारतीय यान केही समयदेखि सम्पर्कविहीन पनि छ ।

नेल्सन यस विषयमा भन्छन्, ‘मलाई के चिन्ता लागेको छ भने, चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा हामीले पानी छ भन्ने पत्ता लगाएका छौँ, तर चीन हामीभन्दा अगाडि सो क्षेत्रमा गए र यहाँ तिमीहरू आउन पाउँदैनौँ भन्यो भने के गर्ने ?’ चीनले दक्षिण चीन सागरमा कृत्रिम टापुहरू खडा गरेर पूरै दक्षिण चीन सागरलाई आफ्नो भएको दाबी गर्दछ । चन्द्रमाको सवालमा पनि चीनले त्यसै गर्न सक्नेमा नासाका प्रमुख चिन्तित छन् ।

अमेरिकी नेतृत्वको आर्टिमिस एकर्ड्स सम्झौतामा समेत चीनले हस्ताक्षर नगरेका हुनाले चीनले अन्तरिक्षसम्बन्धी अनुसन्धानमा आफ्नै सुरमा काम गर्नेछ । आर्टिमिस एकर्ड्स अन्तरिक्ष र चन्द्र अभियानमा उत्तम अभ्यासको ढाँचा मानिन्छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज ११, २०८० १५:०३