यसरी पाउँदैछन् सबै नेपालीले पेन्सन

A+ A A-

२ असोजमा नागरिक लगानी कोषले सबै नेपालीलाई पेन्सन दिनेसहितको नयाँ योजना घोषणा गर्‍याे । नेपाल सरकार तथा सरकारी संस्थानहरु र सर्वसाधारणको समेत सेयर लगानी रहेको कोषले अघि सारेको नयाँ कार्यक्रमप्रति सबैको चासो छ ।

आफ्नो नामअनुसार सबै नागरिकलाई सुविधा र सहुलियत पुग्ने प्रकारको नयाँ कार्यक्रम घोषणा गरेको कोषका नायव कार्यकारी निर्देशक डा. इन्द्रकुमार कट्टेल बताउँछन् ।

‘कोषले अहिलेसम्म संचालन गरेका कार्यक्रम कर्मचारी केन्द्रित थिए, सरकारी नीति कार्यान्वयनको सिलसिलामा आएका थिए, २०५२ सालदेखि नयाँ कार्यक्रम नआएको र नागरिक लक्षित कार्यक्रम नभएकाले हामीले यो नयाँ कार्यक्रम ल्याएका हौं,’ नायव कार्यकारी निर्देशक डा. कट्टेलले शिलापत्रसँग भने ।

कस्तो छ कार्यक्रम ?

कोषले घोषणा गरेको कार्यक्रममा सहभागी हुन कम्तिमा मासिक ५ सय रुपैयाँ बचत गर्ने नेपाली नागरिक हुनुपर्नेछ । अर्थात कोषमा मासिक कम्तिमा ५ सय रुपैयाँ जम्मा गर्नुपर्नेछ । यो कोषमा रकम जम्मा गरेर सहभागी हुन जागिरे नै हुनुपर्छ भन्ने छैन ।

‘हामीले गरेको अध्ययनअनुसार ७० लाख नेपालीले आय आर्जन गर्छन्, यसमध्ये करिब १५ लाख जागिरे नागरिक कोषले संचालन गरेका विभिन्न कार्यक्रममा समेटिएका छन्, बाँकी नेपालीलाई कुनै योजना वा कार्यक्रम छैन, यस्तै नागरिकलाई समावेश गर्न हामीले नयाँ कार्यक्रम ल्याएका हौं,’ डा. कट्टेलले भने ।

कोषले घोषणा गरेको यो कार्यक्रम संचालनमा आएको छैन । यसको कार्यविधि नै नबनेका कारण कार्यान्वयनमा आउन बाँकी छ । सरकारले संविधान दिवसको सम्मुखमा कुनै नयाँ कार्यक्रम भए घोषणा गरिहाल्न भनेकाले कोषले यो कार्यक्रम हतार हतार घोषणा गरेको हो ।

तर, यसको कार्यान्वयनका लागि कोषले आन्तरिक तयारी तीब्र बनाएको छ । कार्यविधि तयार पारिसकेपछि यसको विस्तृत जानकारी प्राप्त हुने भएपनि कोषले अहिले तयार पारेको अवधारणाअनुसार यो रिपोर्ट तयार पारिएको हो ।

‘दशैं अगाडि नै कार्यविधि बनाउने र नागरिकले भर्नुपर्ने फारामको प्रारुप तयार गर्ने गरी काम गरिरहेका छौं, दशैं र तिहारको बीचमा कार्यविधिदेखि अन्य आन्तरिक काम सकेर कार्यक्रम लागू गर्ने तयारीका साथ काम गरिहेका छौं,’ डा. कट्टेलले थपे ।

को–को सहभागी हुन पाउँछन् ?

यो कार्यक्रमले नियमित वा निश्चित समयमा मात्र आय आर्जन गर्ने आम नागरिकलाई समेट्नेछ । गैरआवासीय तथा वैदेशिक रोजगारीमा रहेका नेपालीहरु, प्रचलित कानुनबमोजिम दर्ता भएको प्रतिष्ठान र सो प्रतिष्ठानमा कार्य गर्ने कामदार श्रमिकहरु, स्वरोजगारमा रहेका सर्वसाधारणलाई पनि कार्यक्रमले समेट्नेछ ।

यो कार्यक्रममा न्यूनतम मासिक ५ सय रुपैयाँदेखि क्षमता अनुसार अधिकतम रकम जम्मा गर्न सकिने प्रावधान राखिएको डा. कट्टेलले जानकारी दिए । साथै, कार्यक्रममा सहभागीहरुले एकमुष्ठ वा अनुकुलता अनुसार पटकपटक गरेर पनि बचत गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।

कसरी पाइन्छ पेन्सन ?

नागरिक बचत बृद्धि नाम दिइएको यो कार्यक्रममा सहभागी हुन कम्तिमा १५ वर्षसम्म रकम जम्मा गर्नुपर्छ । यसरी रकम जम्मा गर्दा कम्तिमा मासिक ५ वा सो रकमले हुन आउने रकम ३/३ महिना, ६/६ महिना वा वर्षको एकैचोटि पनि जम्मा गर्न सकिनेछ ।

‘कसैको उमेर ५५ वर्ष भएको छ, उसँग केही रकम छ, त्यस्तो रकम राखेर पेन्सन खान चाहन्छ भने एकमुष्ट रकम राख्ने र बचतकर्ताको उमेर ६० वर्ष पुगेपछि मासिक पेन्सन दिने गरी पनि सहभागी गराउन गृहकार्य गरिरहेका छौं, सकेसम्म कोही नछुटून् र सबैलाई फाइदा पुगोस् भनेर गृहकार्य गरिरहेका छौं,’ डा. कट्टेलले भने ।

कोषका अनुसार सामान्यतः १५ वर्षसम्म रकम जम्मा गरेपछि जति रकम जम्मा हुन्छ, त्यसको व्याज तथा लगानीबाट प्राप्त प्रतिफलसमेतलाई जोडेर सो रकम बाँचुन्जेल पेन्सनका रुपमा मासिक रुपमा प्रदान गर्ने गरी पेन्सन रकम तय गरिन्छ ।

पेन्सन पाउन बचतकर्ताको उमेर ६० वर्ष पुगेको हुनुपर्छ । ६० वर्ष उमेर नपुगेको व्यक्तिले ६० वर्ष पुगुन्जेलसम्म रकम जम्मा गर्न सक्ने डा. कट्टेलले जानकारी दिए ।

बचतकर्ताको चाँडै मृत्यु भए के हुन्छ ?

कोषको अवधारणाअनुसार कम्तिमा १५ वर्ष रकम जम्मा गरेपछि वा एकमुष्ट रकम राखेपछि मात्रै पेन्सन पाइने हो । तर, कसैले १५ वर्षसम्म रकम जम्मा गरेको छ, उसको उमेर ६० वर्ष पनि पुगेको छ, पेन्सन खाने योजना छनोट गरेको छ । तर, एक वा दुई बर्ष मात्रै पेन्सन खाएपछि वा पेन्सन नखादै बचतकर्ताको मृत्यु भएमा के हुन्छ भन्ने प्रश्न पनि उठ्छ ।

यस्तो अवस्थामा बचतकर्ताले इच्छाएको व्यक्तिले रकम पाउने व्यवस्था गरिने डा. कट्टेलले बताए ।

‘इच्छाएको व्यक्तिले आफ्नो शेषपछि एकमुष्ठ रकम पाउने भनेको छ भने त्यस्तो व्यक्तिले एकमुष्ठ रकम नै पाउँछन्, पेन्सन पाउने भनेको छ भने पेन्सन पनि पाउँछन्, बचतकर्ताले जे इच्छाएको हुन्छ, हकवालाले सोही सुविधा पाउँछन्,’ डा. कट्टेलले थपे ।

खाता बन्द गर्न पाइन्छ ?

नागरिक बचत वृद्धि योजनामा सहभागीले कम्तिमा ५ वर्ष भने रकम जम्मा गर्नैपर्ने हुन्छ । सो अवधिसम्म रकम जम्मा गरेपछि बचत रकमको ८० प्रतिशतसम्म सापटी लिन पाइन्छ । यसरी सापटी लिँदा कोषलाई १.५ प्रतिशतसम्म व्याज भने तिर्नुपर्ने हुन्छ ।

पाँच वर्षअघि खाता बन्द गर्न नपाउने व्यवस्था गर्ने कि भन्ने सोचमा कोष छ । पाँच वर्षपछि भने खाता बन्द गरेर आफूले जम्मा गरेको रकम, त्यसको व्याज र प्रतिफलसमेत निकाल्न मिल्छ ।

कस्ता सुविधा पाइन्छ ?

यो कार्यक्रमबाट संकलन भएको रकम कोषले सरकारी लगानीका तथा नाफा सुनिश्चित भएका परियोजनामा लगानी गर्नेछ । त्यस्ता परियोजनामा गरिएको लगानीबाट प्राप्त प्रतिफल पनि बचतकर्ताले पाउनेछन् । कोषले रकम व्यवस्थापन गरेवापत जम्मा रकमको ०.५ प्रतिशतसम्म व्यवस्थापन शुल्क लिनेछ ।

बचतकर्तालाई कोषले मासिक व्याज पनि दिनेछ । यस्तो व्याज रकम र कोषले लगानी गरेको परियोजनाबाट प्राप्त भएको रकम बचतकर्ताको बचत रकममा जोडिनेछ । यसका साथै परियोजनामा लगानी गर्ने अवसर पनि पाइनेछ ।

परियोजनामा लगानीको अवसर भन्नाले त्यस्ता परियोजनाको सेयरमा लगानी गर्ने अवसर पनि पाइने हो । जस्तो कि माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत आयोजनामा कर्मचारी संचयकोषले लगानी गरेको थियो । संचयकोषले लगानी गरेकै कारण संचयकर्ताले माथिल्लो तामाकोशीको निश्चित सेयर आरक्षणमा पाएका थिए । नागरिक बचत बृद्धि कार्यक्रमका बचतकर्ताले पनि यसैगरी सेयर पाउने व्यवस्था गर्न लागिएको कोषले जानकारी दिएको छ ।

कोषले बचत गर्न थालेको ५ वर्षपछि बचत रकमको ८० प्रतिशतसम्म ऋण दिनेछ । यसका साथै बचतकर्तालाई ४० लाख रुपैयाँसम्म घर बनाउन वा किन्न ऋण दिनेछ । यसका लागि धितो भने राख्नुपर्छ ।

कोषले अर्काे सुविधा पनि दिन्छ । कोषले बचतकर्तालाई सरल वा शैक्षिक कर्जा पनि उपलब्ध गराउनेछ । यस्तो कर्जा बढीमा २० लाख रुपैयाँसम्मको हुनेछ । घर कर्जा र सरल वा शैक्षिक कर्जा गरेर एक जना बचतकर्तालाई बढीमा ५० लाख रुपैयाँसम्मको कर्जा सुविधा प्रदान गर्ने सोच कोषको छ । शैक्षिक वा सरल कर्जाको सीमा बढाउनुपर्ने आवश्यकता भएकाले समयानुकूल हुनेगरी परिमार्जन गर्न लागिएको कोषले जनायो ।

कोषले यसबाहेकका अतिरिक्त सुविधा पनि दिने योजना बनाएको छ ।

‘अविवाहित बचतकर्तालाई विहे खर्चसँगै मृत्यु संस्कार खर्च र १ लाख रुपैयाँसम्मको दुर्घटना मृत्यु बीमा गराउने सोच छ,’ डा. कट्टेलले भने ।

कोषले निजी क्षेत्रका विभिन्न अस्पतालसँग सम्झौता गरेर निश्चित रकम छुट हुने व्यवस्था पनि गर्न लागेको छ । देशका प्रमुख शहरमा रहेका निजी क्षेत्रका अस्पतालबाट उपचार गराउँदा निश्चित रकम छुट हुने व्यवस्था मिलाउन लागिएको डा. कट्टेलले जानकारी दिए ।

कसरी सहभागी हुने ?

नागरिक बचत वृद्धि योजनामा सहभागी हुन कोषले यो कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्नुपर्ने हुन्छ । यसका लागि सबैभन्दा पहिला यसको कार्यविधि तयार हुनुपर्छ, जुन दशैं अगाडि नै तयार पार्ने गृहकार्यमा कोष छ ।

यसपछि कोषले आफ्ना शाखा कार्यालयहरु मार्फत यस्तो कार्यक्रम संचालन गर्नेछ । देशभर संचालन गर्नुपर्ने भएकोले देशभर शाखा संजाल रहेको वाणिज्य बैंकसँग सम्झौता गरेर कार्यक्रम संचालन गर्न लागिएको नायव कार्यकारी निर्देशक डा. कट्टेलले जानकारी दिए ।

यस्तो कार्यक्रम कार्यान्वयनमा आएपछि मासिक कम्तिमा ५ सय रुपैयाँ बचत गर्न सक्ने कमाईं भएका नागरिकले कोषले तोकेका बैंकको नजिकको शाखा कार्यालयमा जानुपर्ने हुन्छ । त्यस्तो शाखामा नागरिक बचत वृद्धि कार्यक्रमको फाराम पाइनेछ ।

कोषले उपलब्ध गराएको फाराम भरेपछि सोको विवरण बैंकले कोषलाई इमेलमार्फत गराउनेछ । फाराम प्राप्त भएपछि कोषले बचतकर्तालाई मोबाइल नम्बर भए एसएमएसमार्फत कार्ड नम्बर तत्काल उपलब्ध गराउनेछ । मोबाइल नम्बर नभएकाहरुको हकमा भने कोषले कार्ड पठाएपछि प्राप्त भएको कार्ड नम्बरका आधारमा कोषको खातामा रकम जम्मा गरिदिनुपर्ने हुन्छ ।

कर छुट पाइएला ?

कोषले अहिलेसम्म ५ प्रकारका कार्यक्रम संचालन गर्दै आएको छ । कोषले संचालन गरेका कार्यक्रमहरुमा कर्मचारी बचत वृद्धि अवकाश कोष योजना, उपदान कोष योजना, लगानीकर्ता हिसाब योजना, नागरिक एकांक योजना र बीमा कोष योजना हुन् ।

कोषले संचालन गरेका योजनामा सहभागीले उसको तलबको एक तिहाइ रकम जम्मा गर्न पाइने व्यवस्था छ । यस्तो योजनामा सहभागीले ३ लाख रुपैयाँसम्म कोषमा जम्मा गरेमा आयकर छुट हुने व्यवस्था छ ।

कोषले संचालन गर्न लागेको नागरिक बचत बृद्धि योजनामा सहभागीले कर छुट पाउने नपाउने यकिन भएको छैन । तर, कोषले यसको बारेमा अर्थमन्त्रालयसँग छलफल भने गर्ने भएको छ ।

‘कर छुट दिने नदिने भन्ने कुरा अर्थमन्त्रालयसँग सम्बन्धित विषय हो, यसबारेमा हामीले बोल्ने कुरा भएन, अर्थमन्त्रालयसँग हामी छलफल गर्दैछौं,’ डा. कट्टेलले भने ।

सर्वसाधारण नागरिक सहभागी हुन सक्ने यो कार्यक्रमलाई राष्ट्रिय कार्यक्रम जस्तै बनाउने गरी प्रक्रिया अगाडि बढाउने कोषको योजना छ ।

सम्बन्धित सामग्री

मासिक ५ सय जम्मा गर्दा सबै नेपालीले पेन्सन पाउने

प्रकाशित मिति: सोमबार, असोज ६, २०७६ ०५:४९