सुवास नेम्वाङलाई सम्झिँदै सुरेन्द्र पाण्डेले भने- संविधान जारी नभएको भए देश कता जान्थ्यो होला ?

सुवास नेम्वाङलाई सम्झिँदै सुरेन्द्र पाण्डेले भने- संविधान जारी नभएको भए देश कता जान्थ्यो होला ?

A+ A A-

नेकपा एमालेले आज (मंगलबार) गत मंगलबार दिवंगत संविधानसभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङको स्मृतिमा सातवटै प्रदेशमा विचार गोष्ठी सम्पन्न गरेको छ । एमालेले नेता नेम्वाङको स्मृतिमा ‘सुवास र संविधान’ विषयक विचार गोष्ठीको आयोजना गरेको हो ।

प्रदेश राजधानी सुर्खेतको वीरेन्द्रनगरमा भएको गोष्ठीको नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय कार्यसम्पादन समिति सदस्य तथा कर्णाली प्रदेशका पूर्वमुख्यमन्त्री तथा संविधानसभा सदस्य जीवनबहादुर शाही, नेकपा माओवादी केन्द्रकी केन्द्रीय सदस्य तथा संविधानसभा सदस्य सीता नेपाली, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका केन्द्रीय उपाध्यक्ष मुकुन्दश्याम गिरीलाई वक्ताका रूपमा बोलाइएको थियो ।

यस्तै, प्रमुख वक्ताका रूपमा रहेका नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष सुरेन्द्र पाण्डेले दिवंगत एमाले उपाध्यक्ष नेम्वाङले संविधान निर्माणमा गरेको योगदानका बारेमा चर्चा गरेका थिए भने पार्टी सचिव लेखराज भट्टले पनि गोष्ठीलाई सम्बोधन गरेका थिए ।

गोष्ठीमा नेताहरूले दिवंगत संविधानसभा अध्यक्ष एवंम् एमाले पार्टी उपाध्यक्ष नेता नेम्वाङको योगदानको कदर गर्दै व्यक्त गरेको विचारको सम्पादित अंशः

सुरेन्द्र पाण्डे
उपाध्यक्ष, नेकपा एमाले

सुवाससँगको चिनजान ५० वर्ष भएको थियो । २०४८ सालमा राष्ट्रियसभा सदस्य हुनुभएको थियो । पार्टी राजनीतिमा अवचलित रूपमा लाग्नुभयो । २०५४ सालदेखि पार्टीको भूमिकामा उहाँलाई सल्लाहकारका रूपमा लिन्थ्यौँ । भद्र र शालीन नेता सुवासलाई आज हामीले गुमाएका छौँ ।

सुवासजीलाई शंका गरेको कुरा म देख्छु । धर्मनिरपेक्षता घोषणा गरेको हो कि भनेर आरोप लागे पनि त्यसमा उहाँको कुनै पनि हात छैन । हिन्दु राज्य हटाएको कुरामा आरोप मात्रै हो । उहाँ क्रिश्चियन हुँदै होइन । शंका गरिएका सबै कुरा सत्य छैनन् । संविधान जारी गर्ने कुरामा देशी/वेदेशी शक्तिले घोषणा नगर भन्दै दबाब आएको थियो । उहाँ आफैँ गएर राष्ट्रपतिलाई आउनुपर्छ भन्दै कन्भिन्स गरेर संविधान जारी भएको थियो ।

संविधान जारी नभएको भए देश कता जान्थ्यो होला ? यसरी सुवास पृथक् भएर उभिँदा संविधान जारी भयो । संघ र प्रदेश चलाउने हिसाबले संविधान जारी भएको छ । सातवटा प्रदेश विभाजनमा पनि सुवासको महत्त्वपूर्ण योगदान छ । सुवासको निधनले हाम्रो पार्टी एमालेले राजनीतिको कोसेढुङ्गा गुमाएको छ ।

लेखराज भट्ट
सचिव, नेकपा एमाले

हामी युद्धमा थियौँ । शान्ति प्रक्रियामा थियौँ । एमालेको नेतृत्व थियो । अहिलेको नेतृत्व एमालेसँग छलफल बहस भएको थियो । समन्वकारी भूमिकामा सुवास नेम्वाङ नै हुनुहुन्थ्यो । राजनीतिक घटनाक्रम कतिबेला के हुन्छ, थाहा हुँदैन । ५ मिनेटसम्म बोल्नुपर्नेमा १७ मिनेट बोलेर उहाँले (नेम्वाङ ) रोक्नु भएन । जातीय राज्यले देशलाई समस्या ल्याउँछ भन्नुभएको थियो । कसैलाई पनि उत्तेजित गर्ने स्वभाव उहाँमा थिएन ।

उहाँ नेपालका लागि महात्मा गान्धी हुनुहुन्थ्यो । नेपालको सन्दर्भमा, कार्यपालिका, न्यायपालिकाको भूमिका उहाँले जस्तो कसैले गरेका छैनन् । देशलाई ठूलो गुन लगाउनुभएको छ । उहाँप्रति कुनै गुनासो छैन । देशले राजनेता गुमाएको छ । उहाँप्रति पार्टी सधैँ ऋणी रहनेछ ।

जीवनबहादुर शाही
केन्द्रीय सदस्य, नेपाली कांग्रेस

सुनमा सुवास छरिएको नाम थियो सुवास । उहाँका कारण हामीले अहिले भन्न, बोल्न पाएका छौँ, स्वतन्त्र भएर हिँड्न पाएका छौँ । नेम्वाङ नेपालको संविधानसभाको अध्यक्ष मात्र नभई उहाँ राष्ट्रको एक सच्चा नायक हो । संविधानसभाको अध्यक्ष कहिल्यै पनि पूर्व हुँदैन । यो राष्ट्रिय पद हो । ज्युँदो रहेसम्म, गाली गर्छु तर, गइसकेपछि महान् हुने कुरा गलत हुन् । भूकम्पको समयमा हामी २० देखि २५ दिन जिल्ला/जिल्ला पुगेका थियौँ ।

'पार्टीभन्दा जनता ठूला, जनतामाथि राष्ट्र' भन्ने कुरा उहाँमा थियो । नेम्वाङबाट धेरै कुरा सिक्नुपर्नेछ । उहाँले जसरी संविधानसभा अध्यक्षको अध्यक्ष भएर देशलाई शान्तिको बाटोमा ल्याउन र राजतन्त्रको अन्त्य गर्नमा जुन खालको योगदान दिनुभयो, त्यो हाम्रा लागि अविस्मरणीय त रहन्छ नै, हामीले उहाँबाट धेरै कुरा सिकेका छौँ र अझ धेरै सिक्न बाँकी पनि छ ।

सीता नेपाली
केन्द्रीय सदस्य, नेकपा माओवादी केन्द्र

हामी नेपाली र समग्र नेपाललाई उहाँको निधनले अपूरणीय क्षति पुगेको छ । दुई–दुईपटक संविधानसभाको निर्वाचनमा उहाँ निर्वाचित हुनुभएको थियो । यो संविधानमा नेपालकै मौलिकताका विशेषताहरू रहेका छन् । संविधानसभामा पाँचवटा समिति रहेका थिए । तिनीहरूले आ–आफ्नो जिम्मेवारी वहन गरेको छ । हाम्रो अथक प्रयासले संघीय लोकतान्त्रिक मर्मअनुरुपको संविधान बनेको छ । धार्मिक स्वतन्त्र रहेको छ ।

सबै धर्मलाई समान व्यवहार गर्नुपर्नेछ । राजनीतिक दलहरूलाई आएका समस्याहरूलाई समाधान गर्ने कुरामा उहाँ अब्बल हुनुहुन्थ्यो । २०६२/०६३ को जनआन्दोलनपश्चात् देशमा यो परिवर्तन आएको हो । जसले गर्दा अहिले संघीय संरचनामा देश अगाडि बढिहेको छ । यो देशले एक अभिभावक गुमाएको छ । नेकपा माओवादी केन्द्र र नेकपा एमालेले एकता गरेर नेपाली जनताको भाग्य र भविष्य निर्माण गर्नका निम्ति नेकपा बनेको थियो । त्यो एउटा आफैँमा कम्युनिस्ट आन्दोलनको सफलता थियो, तर त्यो स्मरण बन्न पुग्यो ।

नेपाली जनताको त्याग र बलिदानले ठूलो परिवर्तन भएको छ । अब देशको समृद्धिको यात्रालाई नेकपाले पूरा गर्छ भन्ने सपना पूरा भएन । यो राष्ट्र र संविधान निर्माणमा उहाँको ठूलो भूमिका रहेको छ । उहाँको योगदान र नेतृत्वदायी भूमिकाको सच्चा सम्मानका लागि हामीले यो संविधानलाई बचाइराख्नुपर्छ ।

मुकुन्दश्याम गिरी
उपाध्यक्ष, राप्रपा

कसैको आँखामा नबिझाउने, देशकै उत्कृष्ट सभामुख, सभामुख भन्नेबित्तिकै सुवासको नाम दिमागमा आउँछ । राजाले विघटन गरेको पुरानो सदनको बैठक बस्यो । संसदको सदस्य नभएको बेला तत्कालीन गिरिजाप्रसाद कोइरालाले यो देश गणतन्त्र र धर्मनिरपक्ष हुनेछ भनेर भनेका थिए ।

अनागरिकलाई नेपाली नागरिक हुन पाउने गरी नागरिकता विधेयक पारित गरियो । सभामुख नेम्वाङले नागरिकता विधेयकमा छाप लगाएर पास गरेका थिए । संविधानमा लेखिएका कुरा ६०१ जनाको समर्थनमा १०/१२ जनाले लेखेका थिए । देशको कानुन उल्लंघन गरेका भने थिएनन् । उनको योगदान राम्रो छ । धेरैपटक भेटेको थिएँ । उहाँ अत्यन्तै प्रिय व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो । आलोचना गर्न चाहनु हुन्थेन । उहाँ जनतामा रहेको निराशाबाट दु:खी हुनुहुन्थ्यो ।

तर, बनेको संविधान कार्यान्वयन हुन सकेन । पूर्वमा जातीय कुरा भड्किलो छ । पार्टीलाई ठूलो धक्का लागेको छ । संविधान सम्झौताको दस्तावेजको रूपमा रह्यो । खाडीमा रहेका नेपाली युवाहरूलाई हेर्ने हो भने देशले प्राप्त गरेको कुरा ठूलो हो ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज २, २०८० १८:३६