सुवास नेम्वाङ : स्ववियु सभापतिदेखि राष्ट्रपतिको उम्मेदवारसम्म

A+ A A-

सुवास नेम्वाङको जन्म २००९ फागुन २८ गते इलामको सुन्तलाबारीमा भएको थियो । माले कालदेखि नै राजनीतिमा जोडिएका थिए । उनी कहिले सक्रिय राजनीतिमा देखिए भने कहिले पछाडि नै बसेर मालेलाई सहयोग गरेका थिए । २०२९ सालबाट उनी राजनीतिमा सक्रिय बनेका थिए । उनी एमालेको तर्फबाट २०४८ र २०५२ सालमा राष्ट्रियसभाको सदस्य भए । इलामबाट २०५६ सालमा पहिलो पटक संसदको चुनाव लडे र विजयी भए ।

२०६४ सालको पहिलो संविधानसभाको निर्वाचनमा पनि विजयी भए । त्यसपछि उनी संविधानसभाको अध्यक्ष बने भने रुपान्तरित संसदको सभामुख । पहिलो संविधानसभाबाट संविधान जारी नभएपछि संविधानसभा विघटन भयो । २०७० सालमा दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा इलाम– २ विजयी बनेर पुन संविधानसभा अध्यक्ष र संसदको सभामुख बने । २०७२ साल असोज ३ गते जारी भएको नेपालको संविधान जारी गर्ने व्यक्ति उनी बने ।

२०५६ सालमा संसदको निर्वाचन जितेका नेम्वाङ राष्ट्रियसभामा हुँदा नै कानुन, न्याय तथा संसदीय व्यवस्था मन्त्री बनेका थिए । पछि उनी सामान्य प्रशासन मन्त्री बने । उनी संसदको सार्वजनिक लेखा समितिको अध्यक्ष भए । उनी अध्यक्ष बनेपछि नै संसदीय समितिमा पत्रकारलाई प्रवेश दिन सुरु भएको हो । २०७४ को संसदीय निर्वाचनमा एमाले– माओवादी गठबन्धनबाट उनी विजयी भए ।

२०४९ सालको नेकपा एमालेको पाँचौँ महाधिवेशनबाट नेम्वाङ केन्द्रीय अनुशासन समिति सदस्य बने । २०५४ सालमा नेपालगञ्जमा भएको एमालेको छैठौँ महाधिवेशनमा केन्द्रीय सदस्य बने । त्यसयता उनी निरन्तर एमालेको केन्द्रीय राजनीतिमा थिए । २०७१ सालमा भएको नवौँ महाधिवेशनपछि उनी स्थायी कमिटी सदस्य बने । २०७८ सालमा चितवनमा सम्पन्न दशौँ महाधिवेशनमा नेम्वाङ उपाध्यक्ष बनेका थिए ।

संसदको यात्रा

२०५१ सालमा मनमोहन अधिकारी नेतृत्वमा बनेको पहिलो कम्युनिस्ट सरकारमा नेम्वाङ कानुन, न्याय तथा संसदीय व्यवस्थामन्त्री भए । २०५६ सालको निर्वाचन जितेर उनी सार्वजनिक लेखा समिति सभापति बनेसँगै तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला तथा पर्यटन तथा नागरिक उड्डययनमन्त्री तारिणीदत्त चटौत जोडिएको चर्चित लाउडा भ्रष्टाचार काण्ड छानबिन गरेर चर्चामा आएका थिए ।

नेम्वाङ २०४८ देखि हालसम्म लगातार सांसद छन् । बीए र बीएल गरेका नेम्वाङले प्राध्यापन, कानुन व्यवसाय र राजनीतिलाई एकसाथ अघि बढाएका हुन् । उनी प्राध्यापक संघमा पनि सक्रिय थिए भने नेपाल बार एसोसिएसनको महासचिव पनि भए । राज्यबाट उनलाई संविधानसभा पदक, राष्ट्र गौरव पदक प्राप्त भएको छ । गणेशमानसिंह प्रतिष्ठानले उनलाई गणेशमानसिंह जनआन्दोलन स्वर्ण पदक प्रदान गरेको छ ।

२०६२/०६३ को जनआन्दोलन सफलतापछि विघटित संसद पुनर्स्थापना भएको थियो । ४ जेठ २०६३ को बैठकमा सभामुखको हैसियतमा राजाको अधिकार खोस्ने, धर्मनिरपेक्षता र संविधानसभा निर्वाचनबारे महत्त्वपूर्ण प्रस्ताव पारित गराएका थिए । जसलाई नेपाली ’म्याग्नाकार्टा’ का रूपमा चर्चा गरिएको थियो । उनी एमालेको केन्द्रीय न्यायिक समिति सदस्य हुँदै २०७१ बाट नेकपा स्थायी कमिटी सदस्य बनेका थिए ।

२०६४ सालको संविधानसभा निर्वाचनमा इलाम जिल्ला क्षेत्र नं. २ बाट निर्वाचित भई संविधानसभाको अध्यक्ष भए । २०७० सालको संविधानसभा निर्वाचनपछि पनि उनी अध्यक्ष दोहोरिए । २०७२ मा संविधानसभाबाट जारी संविधानको प्रमाणीकरण उनै नेम्वाङले गरेका थिए । संविधान जारीपछि बदलिएको समीकरणमा ओनसरी घर्तीमगर व्यवस्थापिका संसद सभामुख बनेकी थिइन् ।

नेम्वाङमाथि पहिलो संविधानसभामा अध्यक्ष रहेका बेला पार्टीबीच सहमति नभएको भन्दै अन्तिम दिन १४ जेठ २०६९ मा संविधानसभाको बैठक नबोलाएको आरोप छ । जसका कारण संविधानसभाको थपिएको म्याद सकिएको थियो । दुईवर्षे कार्यकालको संविधानसभाले ४ वर्ष गुजारिसकेको थियो । कांग्रेस र माओवादी बैठक बोलाएर संविधानसभाको म्याद थप्ने तयारीमा थिए । तर, एमालेले म्याथ थप्न नचाहँदा नेम्वाङले पनि बैठक नबोलाएर नै संविधानसभाको विघटनलाई मद्दत पुग्ने गरी काम गरेको आरोप अन्य दलले लगाएका थिए ।

२०७२ सालमा आएको भूकम्पले राजनीतिक दलहरूलाई एक ठाउँमा उभ्यायो । राजनीतिक दलहरूले मिलेर संविधानसभाबाट संविधान जारी गरे । प्रधानमन्त्री सुशील कोइराला थिए । कांग्रेस र एमालेबीच संविधान नबनेसम्म कांग्रेस र बनेपछि एमालेले सरकारको नेतृत्व गर्ने सहमति थियो । संविधान बनेपछि कांग्रेसले एमालेलाई प्रधानमन्त्री दिन मानेन । फलस्वरूपः संविधान जारी भएपछि एमाले र माओवादीबीच नयाँ सहमति बन्यो । सो सहमतिअनुसार एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली प्रधानमन्त्री बने । नौ महिनापछि माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री दिने उनीहरूबीच सहमति थियो । ओलीले आलटाल गरेपछि प्रचण्डले कांग्रेससँग मिलेर ओली सरकार ढालेर प्रधानमन्त्री बने । प्रचण्ड १९ साउन २०७३ मा प्रधानमन्त्रीमा निर्वाचित भए । तर, उनको विरुद्ध प्रधानमन्त्रीमा कसैले उम्मेदवारी दिएन ।

जबकि नेम्वाङले हारे पनि आफू उम्मेदवार हुने प्रस्ताव एमालेको बैठकमा राखेका थिए । तर, उनलाई हार्ने उम्मेदवार बन्नसमेत दिइएन । प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवार बनेपछि आफूभन्दा सिनियर हुने डरले तत्कालीन महासचिव ईश्वर पोखरेलले रोकेको गुनासो नेम्वाङले आफूनिकट नेताहरूसँग गरेका थिए ।

२०७८ मंसिरमा चितवनको सौराहमा भएको एमालेको दशौँ महाधिवेशनमा पनि नेम्वाङले वरिष्ठ उपाध्यक्षमा अन्तिमसम्म दाबी गरेका थिए । उनले चुनाव लडेर भए पनि वरिष्ठ उपाध्यक्ष हुन चाहेका थिए । एमालेभित्रको जनजाति नेताहरूको ठूलो पङ्क्ति नेम्वाङको पक्षमा उभिएको थियो । तर, अध्यक्ष ओलीले नचाहेपछि चुनाव लड्ने आँट भने गरेनन् । दुईपटक महासचिव भएका ईश्वर पोखरेलले वरिष्ठ उपाध्यक्ष आफ्नै व्यवस्थापनका लागि बनाएको पद भन्दै उनलाई रोके । त्यसो त, उपाध्यक्षमा भएको निर्वाचनमा विजयी भए पनि उनले पपुलर भोट भने पाउन सकेनन् ।

नेम्वाङ पछिल्ला दिनमा एमाले र माओवादी केन्द्र मात्र होइन, नेकपा एसलाई पनि साथमा लिएर वामपन्थीहरूको एकतामा जोड दिन थालेका नेता हुन् । शालीन, भद्र र समन्वयकारी नेताको छवि बनाएका उनको राष्ट्रपति निर्वाचनमा सुरुदेखि नै नाम चर्चामा थियो । एमाले अध्यक्ष ओलीले सुरुमै नेम्वाङको नाम लिएको भए पुरानो गठबन्धन जोगिन पनि सक्थ्यो भनेर कतिपय माओवादी नेताहरू दाबी गर्छन् । तर, प्रधानमन्त्री प्रचण्डले २५ पुसमै राष्ट्रपतिमा कांग्रेसलाई सघाउने वचन दिइसकेका थिए ।

नेकपा विवादका क्रममा २०७७ सालमा पनि ओलीमाथि नेम्वाङलाई प्रधानमन्त्री बनाएर विवाद सल्टाउन प्रस्ताव गरिएको थियो । तत्कालीन नेकपाका नेता घनश्याम भुसालले ओलीसँग नेम्वाङलाई प्रधानमन्त्री बनाएर भए पनि नेकपाको विभाजन रोक्ने प्रस्ताव गरेका थिए । तर, ओली तयार भएनन् । नेताको कलह चर्किएपछि संसद विघटन र नेकपा विभाजन भयो । ओलीको दुईतिहाइ बहुमत नजिकको कम्युनिस्ट सरकार ढल्यो ।

नेम्वाङलाई प्रधानमन्त्री बनाए प्रचण्ड र माधवकुमार नेपालले पनि स्वीकारेर जाने अवस्था आउँथ्यो र तत्कालीन नेकपा जोगिन्थ्यो भन्ने कतिपय नेताहरू दाबी गर्छन् । जसले नेम्वाङलाई नेकपा एकताको ’सेतु’ बनाउन सक्थ्यो । तर, ४ पुसमा खुमलटारस्थित प्रचण्डनिवास पुगेर ओलीले १९ बुँदे ’आरोपपत्र’ फिर्ता गरे र वामदेव गौतमलाई प्रधानमन्त्री बनाउने प्रस्ताव गरे । त्यसपछि भने नेम्वाङ प्रधानमन्त्री हुने सम्भावना टर्‍यो ।

नेम्वाङ जनाधार भएका नेता मानिन्छन् । २०६४ मा माओवादीको लहर आएको बेला एमालेका तत्कालीन महासचिव माधवकुमार नेपाल, प्रभावशाली नेता केपी ओली, वामदेव गौतमलगायत पराजित हुँदा पनि नेम्वाङ इलामबाट विजयी भए । गत ४ मंसिरको निर्वाचनमा कांग्रेस–माओवादीको गठबन्धनको सामना गर्दै नेम्वाङले चुनाव जितेका थिए ।

२५ फागुनमा उनी राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा रामचन्द्र पौडेलसँग पराजित भएका थिए । राष्ट्रपतिको निर्वाचनको मतपरिणाम घोषणा भएपछि उनले भनेका थिए, ‘निर्वाचन परिणामलाई पनि मैले सहज रूपमा लिएको छु । राष्ट्रपतिजस्तो सम्मानित पदमा मेरा मित्र पौडेलजी निर्वाचित हुनुभएको छ । मलाई धेरै नै खुसी लागेको छ । कार्यकाल सफलताका लागि मेरो बधाई र शुभकामना छ । यसलाई लोकतन्त्रको महत्वपूर्ण कडीका रूपमा म सम्झन्छु ।’

उनी वरिष्ठ अधिवक्ता समेत थिए । उनले नेपाल ल क्याम्पसमा पढाएका थिए । उनी प्रध्यापन, कानुन व्यवसाय र राजनीतिलाई एकसाथ अघि बढाएका थिए । नेम्वाङ नेपाल बार एसोसिएसनको पूर्व महासचिव समेत हुन् । उनले पार्टीभित्र र राष्ट्रिय राजनीतिमा समेत समन्वयकारी भूमिका खेल्ने छवि बनाएका थिए । शालीन स्वभावका नेम्वाङ सबैसँग सहज रूपमा भेटघाट गर्थे ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ २६, २०८० ०९:४९