टेनिस कोर्टमा बैठक बसेर ल्याइएको संविधान

A+ A A-

बेलायतको म्याग्नाकार्टा (१२१५) लाई संसारमा संविधान निर्माणको जग मानिन्छ । संसारमा लामो समय शासकहरुले नै संविधान निर्माण गर्ने र जनतामा लागू गराउने प्रचलन रहँदै आयो ।

२०४६ सालको जनआन्दोलन सम्पन्न भएपछि तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले विश्वनाथ उपाध्यायको नेतृत्वमा गठन गरेको संविधान सुझाव आयोगले ८ महिना लगाएर संविधान बनायो र २०४७ साल कार्तिक २३ गते जारी गरियो ।

२००७ सालदेखि संविधानसभामार्फत जनताले आफ्नै प्रतिनिधिमार्फत निर्माण भएको संविधानमार्फत शासित हुने नेपाली जनताको चाहाना यो पटक पनि पूरा हुन सकेन । २०६२/६३ को जनआन्दोलनको बलमा बनेको संविधानसभामार्फत २०७२ साल असोज ३ गते नेपालमा संविधान जारी भयो ।

संसारमा संविधानसभामार्फत संविधान जारी गर्ने नेपाल पछिल्ला मुलुकमध्ये एक हो । संसारमा २ सयभन्दा बढी देशमध्ये संविधानसभामार्फत संविधान निर्माणमा कमै देशले मात्र सफलता पाएका छन् । संसारमा ४० वटा देशले संविधानसभाको अभ्यास गरे र कमैलेमात्र संविधानसभामार्फत संविधान जारी गर्न सफल भए ।

सबैभन्दा पहिले फ्रान्समा संविधानसभा गठन भयो । फ्रान्सेली राज्यक्रान्ति सम्पन्न भएपछि सन् १७८९ को जुलाईदेखि १७९१ को सेप्टेम्बरसम्म संविधानसभा चलेको थियो । रोचक कुरा त त्यसबेलाका संविधानसभामा सदस्यहरु टेनिस कोर्टमा बैठक बस्थे ।

राजा लुई सोह्रौसँग मनमुटाव भयो । त्यसपछि संविधानसभाका अध्यक्ष जाँ सिल्भेल बेलीको नेतृत्वमा टेनिस कोर्टमा बैठक बस्नु परेको थियो । सन् १९८९ को २० जूनमा उनीहरुले टेनिस कोर्टमै सपथ खाए । राजा लुइस सोह्रौले २७ जुनमा संविधानसभालाई वैधानिकता दिएका थिए ।

संविधानसभाबाटै संविधान बनाउने ट्युनिसिया कान्छो मुलुक हो । तर त्यसपछि पनि विभिन्न देशमा संविधानसभा गठन भएर संविधान निर्माणको क्रम चलिरहेको छ ।

युक्रेन, इजिप्ट र भेनेजुएलामा संविधानसभा गठन भएर संविधान निर्माणको क्रम सुरु भएको छ । भेनेजुएलाको संविधानसभाको निर्वाचन विपक्षीले बहिस्कार गरेका थिए । त्यसै कारणले त्यहाँको संविधानसभामा सत्तारुढ दलका सदस्यहरुमात्रै छन् ।

विश्वका संविधानसभा

फ्रान्सको राष्ट्रिय संविधानसभा सन् १७८९ को फ्रान्सेली राज्य क्रान्तिपछि गठन भयो र १७९१ मा संविधान निर्माण गर्न सफल भयो ।
नर्वेजियन संविधानसभाका नामले चिनिने यहाँको संविधानसभा सन् १८१४ मा गठन भएर संविधान बनाएको थियो । जुन संविधान अद्यापि क्रियाशील छ ।
बेल्जियमको प्रान्तीय सरकारले बेल्जियम स्वतन्त्रताको घोषणा गरेपछि सन् १८३० मा बेल्जियमको नेसनल कांग्रेस निर्वाचित भएको थियो ।
सन् १८४८ मा निर्वाचित भएर लक्जेम्बर्गमा संविधान लागू गरेको थियो । त्यसपछि यसलाई चेम्बर अफ डेपुटीले प्रतिस्थापन गरेको थियो ।
सन् १९१७ मा अक्टोबर क्रान्ति सम्पन्न भएपछि रसियन संविधानसभा गठन भयो र पछि विघटन गरियो ।
जर्जियाको संविधानसभा सन् १९१९ मा निर्वाचित भएर सन् १९२१ मा संविधान निर्माण गर्‍यो ।
लिथुवानियामा सन् १९२० मा निर्वाचित भएको संविधानसभाले दुई वर्षपछि सन् १९२२ मा संविधान घोषणा गर्‍यो ।
आइरिस संविधानसभाले सन् १९२२ मा निर्वाचित भएर आइरिस फ्री स्टेटको संविधान बनायो ।
सिरियामा अटोमन साम्राज्यलाई पराजित गरेपछि सन् १९३० संविधानसभा गठन भयो ।
इटलीमा राजतन्त्र र गणतन्त्रको जनमत संग्रहपछि सन् १९४६ जुन २५ मा संविधानसभा गठन भयो । यो १२ मे १९४८ मा संविधान पारित गरेको चार महिनापछि विघटन गरियो ।
भारतको संविधानसभा सन् १९४६ डिसेम्बर ९ मा गठन भएको थियो । संसारकै सबैभन्दा ठूलो प्रजातान्त्रिक मुलुक भारत ब्रिटिस उपनिवेशबाट मुक्त भएर नयाँ संविधान घोषणा गर्दै सन् १९५० को २६ जनवरीमा विघटन गरियो ।
पाकिस्तानमा सन् १९४७ अगष्ट १० मा संविधानसभा गठन गरियो । यसले पाकिस्तानको पहिलो संसदका रुपमा समेत काम गरेको थियो । सन् १९५४ अक्टोबर २४ मा यो संविधानसभा विघटन भयो र सन् १९५५ मे २८ मा पुनर्गठन गरियो । जसले २३ मार्च, १९५६ मा संविधान निर्माण गरेर लागू भयो ।
इन्डोनेसियामा सन् १९५५ मा संविधानसभा गठन भयो । सन् १९५९ सम्म चलेपछि सन् १९४५ को पुरानै सविधान लागू गरियो ।
कोलम्बियामा सन् १९९१ फेब्रुअरी ५ मा गठन भएर जुलाईमा संविधान पारित गर्‍यो ।
पेरुमा सन् १९७८ मा राष्ट्रव्यापी आमहड्तालपछि संविधानसभा गठन गरिएको थियो ।
इराकमा सद्दाम हुसेनको पतनपछि सन् २००५ जनवरी ३० निर्वाचित संविधानसभाले नयाँ संविधान पारित गरेर लागू भएको छ ।
बोलिभियामा सन् २००८ मे ४ मा निर्धारित जनमतसंग्रह स्थगन गरी संविधान सभा गठन गरिएको थियो ।
ट्यूनिसियामा अरब वसन्तपछिको परिवर्तनसँगै बनेको संविधानसभाले संविधान निर्माण गरी लागू गरिएको छ ।