मानसिक स्वास्थ्य समस्या भएका व्यक्तिले जीवनभर औषधिको प्रयोग गर्नुपर्छ ? (भिडियो)

मानसिक स्वास्थ्य समस्या भएका व्यक्तिले जीवनभर औषधिको प्रयोग गर्नुपर्छ ? (भिडियो)

A+ A A-

विश्वव्यापी रूपमा मानसिक समस्या बढ्दो छ । र, यसका बारेमा सचेतना बढ्दै गएको पाइन्छ । समस्याका बारेमा मानिसहरू सजग हुँदै गर्दा अझै पनि यससम्बन्धी धेरै भ्रमहरू यथावत् नै रहेको मनोरोग विशेषज्ञ डा. अनन्त अधिकारी बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘नेपाल कम विकसित छ । र, यहाँको समाज कम विकसित छ । तर, मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी भ्रमहरू विकसित देशहरूमा पनि छन् । सदियौँदेखिका यस्ता भ्रमहरूलाई चिर्न गाह्रो छ ।’

नेपालको कुरा गर्ने हो भने मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी काम हुन सुरु भएको धेरै भएको पनि छैन । मानसिक स्वास्थ्यप्रतिको मानिसहरूको भ्रमको कुरा गर्ने हो भने धेरै छन् ।

मानसिक स्वास्थ्यको समस्यालाई अवस्था वा रोगको रूपमा स्वीकार्न नसकिरहेको अवस्था छ । शारीरिक रूपमा स्वस्थ व्यक्ति मानसिक रूपमा विक्षिप्त भइरहेको हुने उनी बताउँछन् ।

डा. अधिकारी भन्छन्, ‘मानसिक समस्याका लक्षणहरू सामाजिक र सांस्कृतिक विषयसँग पनि जोडिएर आउने गर्छन् । हामी माता आएको भन्ने सुन्छौँ, कतिपय अवस्थामा त्यस्ता व्यक्तिहरूमा मानसिक समस्या भइरहेको पनि हुन सक्छ ।’

कसलाई हुन सक्छ ?

डा. अधिकारीका अनुसार मानसिक समस्या गरिब वा अभावमा बाँचिरहेका व्यक्तिलाई मात्र हुन्छ भन्ने ठूलो भ्रम छ । तर, यो सही होइन । यो समस्याले धनी गरिब कसैलाई पनि छोड्दैन ।

सिङ्गापुरस्थित इन्स्टिच्युट अफ मेन्टल हेल्थका अनुसार सिङ्गापुरमा सात जनामध्ये एक जना कुनै न कुनै समय मानसिक समस्याबाट गुज्रिने गरेका छन् ।

त्यस्तै, क्यानडामा समेत मानसिक समस्याले पार्ने प्रभाव निकै जटिल छ । क्यानडाको सेन्टर फर अडिक्सन एन्ड मेन्टल हेल्थका अनुसार क्यानडामा मानसिक समस्याका कारण कार्यस्थलमाा निकै बाधा पुग्ने गरेको छ । क्यानडामा प्रत्येक हप्ता कम्तीमा ५ लाख मानिसहरू मानसिक समस्याका कारण काममा जान सक्दैनन् । जसका कारण वर्षमा ४ अर्बबराबरको आर्थिक क्षति हुने गरेको छ ।

र, नेपालमा पनि नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्ले सन् २०१९ जनवरीदेखि २०२० जनवरीसम्म गरेको मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी सर्वेक्षणमा १० प्रतिशत युवाहरूले आफ्नो जीवनकालमा मानसिक स्वास्थ्य समस्या झेलेको बताएका थिए । त्यसैगरी, ५.२ प्रतिशत किशोरकिशोरीहरूमा मानसिक स्वास्थ्यको कुनै न कुनै समस्या रहेको पाइएको थियो ।

त्यस कारण आज कोही व्यक्ति स्वस्थ छ भने भोलि त्यो व्यक्तिमा समस्या देखिन सक्छ । यो कुरा सबैले बुझ्न जरुरी छ । विश्वमा नाम चलेका व्यक्तिहरूमा पनि मानसिक समस्या देखिएको छ ।

त्यसैले मानसिक समस्याबाट गुज्रिन सक्ने समस्या सबैलाई उस्तै नै रहन्छ ।

उपचारसम्बन्धी भ्रम

डा. अधिकारीका अनुसार यसको उपचारमा पुगेपछि धेरैजसोले औषधिले लट्ठ पारेर राख्ने जसले गर्दा व्यक्तिले आफूलाई र अरुलाई हानि नपुर्‍याओस् भन्ने गलत धारणा छ । उनी भन्छन्, ‘जुन कुरा विल्कुलै सही होइन । किनभने धेरैजसो मानसिक समस्याहरू उचित समयमा उपचार गरियो भने पूर्ण रूपमा निको हुन्छन् । र, केहीको हकमा मानसिक समस्यालाई नियन्त्रणमा राख्न सकिन्छ ।’

यस्ता समस्या भएका व्यक्तिले जीवनभर औषधिको सेवन गरिरहनुपर्छ भन्ने कुरा पूर्ण सत्य होइन । बायोपोलार, स्रिजोफेनियाजस्ता कुनैकुनै समस्या भएका व्यक्तिमा बल्झिने सम्भावना बढी भएका कारण त्यस्ता समस्या भएका व्यक्तिलाई लामो समयसम्म चिकित्सकको निगरानीमा राखेर उपचार गर्नुपर्ने भने हुन सक्छ ।

‘तर, सबै मनोरोगको हकमा जीवनभर औषधि प्रयोग गर्नु पर्दैन,’ उनले भने ।

त्यसैले मानसिक स्वास्थ्य समस्या पनि शारीरिक स्वास्थ्यका अरु समस्याजस्तै समस्या हो । यसको उपचार पनि सम्भव छ । र, यसलाई लुकाउनु हुँदैन । यो समस्याका बारेमा सबै जना एकअर्कासँग खुलेर कुरा गर्नु जरुरी हुन्छ ।