एसभित्र ‘भावी अध्यक्ष’मा घनश्याम भुसालको चर्चा सुरु, नेपाल–खनाल बन्लान् त साधक ?

एसभित्र ‘भावी अध्यक्ष’मा घनश्याम भुसालको चर्चा सुरु, नेपाल–खनाल बन्लान् त साधक ?

A+ A A-

२०७९ फागुनको पहिलो हप्ता एमालेले एकीकृत समाजवादी (एस) का अध्यक्ष माधव नेपाललाई ‘राष्ट्रपतिको उम्मेदवार’का लागि प्रस्ताव गरेको थियो । १० पुस २०७९ मा माओवादी केन्द्रसँग गठबन्धन गरेको एमाले फागुनसम्म आइपुग्दा गठबन्धनबाट बाहिरिने अवस्था थियो । अध्यक्ष केपी ओली र प्रधानमन्त्री पुुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको सम्बन्धमा दरार २६ पुुसबाट देखिन थालिसकेको थियो । ओलीको विकल्पमा शेरबहादुर देउवालाई रोज्ने मनस्थिति प्रचण्डले बनाएपछि ओली राष्ट्रपतिमा नेपाललाई अगाडि सार्ने प्रयासमा थिए ।

प्रचण्डसँग बिग्रँदो सम्बन्ध र परिस्थिति सम्हाल्नकै लागि एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले एसका सांसद किसान श्रेष्ठको घरमा नेपाललाई राष्ट्रपतिका लागि प्रस्ताव गरेका थिए । पार्टी एकतासमेतको सर्तसहित ‘राष्ट्रपति प्रस्ताव’ मा नेपाल विश्वस्त भएनन् । त्यसमाथि ओली–नेपालको तुष कायम नै रहेकाले दुई नेताका दुई औपचारिक संवाद सार्थक हुन पाएनन् । ठीक त्यही बेला एमालेका नेताहरूचाहिँ ‘एकीकृत समाजवादी पार्टी हामीलाई चाहिएको होइन, एकीकृत समाजवादीको संसदीय दल चाहिएको हो’ भनिरहेका थिए । त्यतिबेला एमाले नेताहरू थप भन्ने गर्थे, ‘पार्टी त घनश्याम भुसालहरूलाई चाहिन्छ, उनीहरूले चलाइहाल्छन् नि ।’

एमालेका नेताहरूको त्यस्तै अभिव्यक्तिको प्रभावले हुन सक्छ, ओलीको आश्वासनमा नेपाल आश्वस्त भएनन् र एमाले–एसको सहकार्यको ढोका बन्द भयो । फागुनको उक्त संवादपछि ओली–नेपालको तिक्ततापूर्ण सम्बन्धमा खास परिवर्तन आइसकेको छैन । त्यसैले, तत्काल एमालेसँगको एकता वा सहकार्य संस्थागत रूपमा भइहाल्ने देखिँदैन । एकीकृत समाजवादी महाधिवेशनको सुरसारमा लागेका कारण एमाले–एस सहकार्यको मोडालिटी त्यही महाधिवेशनले तय गर्नेछ । त्यसैले पनि एसका नेताहरू ६ महिनापछिको नेतृत्वको चर्चा गर्न थालिसकेका छन् । १४–१८ माघमा एसले आफ्नो पार्टीको पहिलो महाधिवेशन गर्दै छ ।

एसभित्र पार्टी बनाउन सकिन्छ कि सकिँदैन भन्ने नेताहरूमा चासो मात्र होइन, चिन्ता पनि छ । निराशाले ‘घर’ गरेका नेता/कार्यकर्ताहरू एमालेमा फर्किन थालेका छन् । त्यही निराशा र परिवर्तनको अपेक्षा राख्नेहरू एसभित्रको एउटा पंक्ति नेतृत्व परिवर्तन गरेर पार्टी बनाउने चर्चामा लागेका छन् ।

खासगरी, माधव नेपाल र झलनाथ खनालमा देखिएको व्यक्तित्व टकरावको विकल्पमा तेस्रो व्यक्तिको खोजी हुन थालेको हो । नेपाल र खनालको व्यक्तित्व टकरावले निरन्तरता मात्र पाएन, भ्रातृ संगठन र जिल्ला कमिटीसमेत प्रभावित भइरहेका छन् । त्यसको गतिलो उदाहरणचाहिँ युवा संघमा देखिएको छ । नेपाल र खनाल समूहको द्वन्द्वका कारण युवा संघको समानान्तर कमिटी मात्र बनेन, अन्य भ्रातृ संगठनमा निराशा सम्प्रेषित गर्‍यो ।

खनाल समूहले कालोपुलस्थित एक पार्टी प्यालेसमा भेला गर्‍यो र कृष्ण विकको नेतृत्वमा महाधिवेशन आयोजक कमिटी बनायो । अनि, नेपाल समूहले बानेश्वरको अर्याल होटलमा भेला भएर प्रतिवाद गरे । युवा संघका अध्यक्ष नरेश शाही प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचित भएपछि कृष्ण विकलाई कार्यवाहक अध्यक्षको जिम्मेवारी दिएका थिए । नेपाल समूहले विकलाई कार्यवाहक दिने कुरामै असहमति जनाएको थियो । उपाध्यक्ष नितेश पौडेलको नेतृत्वमा नेपाल समूहले निरन्तर असहमति मात्रै राखेन, शाही र महासचिव दीपक जीएमको निर्णयविरुद्ध समानान्तर सचिवालय बैठक बोलाइदिए । त्यसलाई सल्टाउन माधव नेपाल, झलनाथ खनाल, महासचिव घनश्याम भुसाल, उपमहासचिव जगन्नाथ खतिवडा, युवा इञ्चार्ज दिलु पन्तसहितका नेताहरूले नगरेका होइनन्, ९ भदौको भेलाभन्दा अघिल्लो दिन पनि पार्टी नेतृत्वले निर्देशन दिएको थियो । तर, दुवै पक्ष अटेरी अवस्थामा पुगे र पार्टीको निर्देशनलाई अस्वीकार गरे ।

युवा संघमा जस्तो परिस्थिति देखियो, अखिलमा त्यसको प्रतिछायाचाहिँ थिएन तर नेतृत्वको टसल भने चर्कै भयो । उपाध्यक्ष माधव पन्त र आरती लामाबीच लामो संघर्षपछि लामा अध्यक्ष चयन भइन् । लामालाई अध्यक्ष बनाउन माधव नेपालले काखी च्यापेको नेताकै रूपमा चिनिन्छ । लामाको परिवारलाई अध्यक्ष नेपालले सर्लाही पार्टी कमिटीमा अस्वाभाविक काखी च्यापेको आरोपमा सिंगो पार्टी एमालेमा फर्केको थियो । त्यसको प्रभाव अखिलमा नपरेको चाहिँ होइन तर माधव पन्त विवादमा रहेका कारण लामाले अध्यक्ष बन्ने मौका पाइन्, जसमा माधव नेपालको पुरानो वचन पनि थियो । यद्यपि, लामा पछिल्ला दिनमा झलनाथ खनालसँग निरन्तर संवादमा जोडिएकी थिइन् ।

अखिल र युवा संघमा देखिएको नेतृत्व विवादको प्रतिछाया एसका अध्यक्ष माधव नेपाल र सम्मानित नेता झलनाथ खनालको व्यक्तित्व टकराव बनेको थियो । र, यो टकरावको अवस्था आउँदो महाधिवेशनसम्मै पुग्नेछ । अहिलेसम्मको अवस्था हेर्दा एसको अध्यक्षमा नेपाल र खनालको प्रतिस्पर्धा हुने संकेत देखिन्छ । त्यसका लागि खनालले एक वर्षअघिदेखि नै अनौपचारिक अभ्यास गरेको बुझिन्छ । ३० वैशाख २०७९ मा स्थानीय तहको चुनावमा अपेक्षित नतिजा ननिस्केपछि एसका हरेक बैठकमा मुखर भएर नेपालविरुद्ध खनिन थालेका थिए– खनाल । त्यो क्रम हालै सम्पन्न केन्द्रीय कमिटी बैठकसम्म जारी थियो । अहिले नेपाल र खनालबीच व्यक्तित्व टकरावसहित नेतृत्वका लागि सुरु भएको दौडमा ब्रेक लगाउनुपर्ने तर्क एसका नेताहरूले गर्न थालेका छन् । उनीहरू मुखर भएर आउन भने सकेका छैनन् ।

खासगरी, तेस्रो पुस्ता र युवापुस्ता नेतृत्व परिवर्तनको पक्षमा खुल्न थालेका हुन् । उनीहरूले अनौपचारिक रूपमा पार्टीभित्र चर्चा चलाउन पनि थालिसकेका छन् । त्यसमा दुईवटा तर्क उठ्न थालेका छन् । एक, उमेर हद । एसले पार्टी विधानमा ७० वर्ष नाघेका नेता नेतृत्वमा नरहने एमालेको पुरानो व्यवस्थालाई साथै ल्याएको छ । त्यसले आधार मान्ने हो भने आउँदो महाधिवेशनमा नेपाल र खनाल अध्यक्षको दाबीमा रहँदैनन् । नेपाल ७१ वर्ष र खनाल ७३ वर्ष भइसकेका छन् । दोस्रो तर्क पुस्तान्तरण र हस्तान्तरण । एसका नेताहरूको भनाइमा अर्कोचाहिँ पुस्तान्तरण हुनुपर्ने । एमालेमा लामो समय नेतृत्व गरेका खनाल र नेपाललाई आउँदो महाधिवेशनबाट सम्मानजनक बिदाई गर्नुपर्ने तर्क उठिरहेको छ । त्यसले गर्दा नेतृत्व पुस्तान्तरण र हस्तान्तरणको मुद्दा स्थापित हुने मत बलियो छ । त्यसले एसका नेताहरूमा ऊर्जा भर्ने र एमालेमा जाने रफ्तार राेकिने विश्लेषण पनि भइरहेको छ । अहिले नेपाल र खनालप्रति ठूलाे विश्वास नेताहरूमा देखिँदैन । उनीहरूप्रति सम्मान गर्ने तर ऊर्जासहित पार्टी हाँक्ने अवस्था नभएकाे युवा नेताहरूकाे तर्क छ ।

त्यसो भए, नेतृत्वका लागि को हुन्छ ? त्यसमा धेरैको नजर महासचिव घनश्याम भुसालमा परेको छ । वैचारिक र सांगठनिक छवि बनाएका भुसाल पदाधिकारीहरूमध्ये सम्भावित नेताको रूपमा देखिएका हुन् । एसभित्रको एउटा तप्काचाहिँ भुसाललाई १० भाइ भनेर आलोचना पनि गरिरहेका छन् । १० बुँदे सहमतिपछि एमालेमै बसेका भुसाल गत मंसिरको चुनावपछि एमाले छोडेका हुन् । त्यसैले, टिम छोडेर आएको भनेर भुसालमाथि आरोप लाग्छ ।

माधव नेपालले एस स्थापनापछि नै महाधिवेशनपछि नेतृत्व युवापुस्तामा हस्तान्तरण गर्ने बताएका थिए । त्यतिबेला नेपालले पार्टी निर्माणकाे चरणमा भएकाले नेतृत्व लिएकाे मात्र दाबी गरेका थिएनन, एसकाे गठनकै बेला युवापुस्ताका नेतालाई नेतृत्वकाे प्रस्ताव गरेका थिए । भर्खरै सम्पन्न केन्द्रीय कमिटी बैठककाे राजनीतिक प्रतिवेदनमा महत्त्वपूर्ण याेगदान गरेका भुसाललाई भावी नेतृत्वमा अघि सार्न खाेजिएकाे संकेतका रूपमा पनि विश्लेषण भइरहेकाे छ । त्यसाे त खनाल र नेपालकाे समदूरीमा बसेर भुसालले पार्टीलाई सन्तुलनमा राख्ने प्रयास पनि गरिरहेका छन् ।

एसको महासचिव भएका भुसालसँग अहिले युवा र विद्यार्थी संगठनसहित भ्रातृ संगठन र पार्टीका तेस्रो पुस्ताका नेताहरू बढ्ता नजिकिएर नेतृत्वका लागि अगाडि सार्ने सुुषुप्त अभियान चलाइरहेका देखिन्छन् । सार्वजनिक रूपमा भने नेताहरू महाधिवेशन आउन ६ महिना बाँकी भएका कारण परिस्थिति परिपक्व नभएको ठान्ने र नेतृत्वको विषयमा आकलन गर्ने बेला भइनसकेको बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ १३, २०८० १९:५५