चन्द्रयान-३ : पृथ्वीको २१ र चन्द्रमाकाे १२० चक्कर लगाएर यसरी बन्यो इतिहास (भिडियो)

२१ पटक पृथ्वी र १२० पटक चन्द्रमाको चक्कर लगाएर करिब ५५ लाख किलोमिटरको यात्रा पूरा गरी भारतको चन्द्रयान–३ मिसनले चन्द्रमामा सफ्ट ल्यान्डिङ गरेको छ । चन्द्रयान–३ ले इतिहास बनाउनुभन्दा दुई दिनअघि रुसको लुना–२५ अवतरण गर्न असफल भएको थियो ।

हालसम्म रुस, अमेरिका, चीन र भारतले मात्रै चन्द्रमामा आफ्नो सफल मिसन सञ्चालन गरेका छन् । त्यसमा पनि चीन मात्रै एउटा यस्तो देश हो, जसका सबै चन्द्रमिसन सफल भएका छन् । चन्द्रमामा वायुमण्डल नभएका कारण ल्यान्डिङ निकै खतरनाक मानिन्छ ।

भारतको चन्द्रयान–३ को स्पेसक्राफ्टलाई यसको लन्च भेहिकल मार्क–३ (एलभीएम–३) रकेटबाट १४ जूलाईमा लन्च गरिएको थियो । एलभीएम ३ भारतको सबैभन्दा भारी रकेट हो । जसको तौल ६४० टन रहेको छ । यसको कूल लम्बाई ४३.५ मिटर हुन्छ । यो रकेट पृथ्वीबाट २०० किलोमिटरमाथिसम्म ८ टनको पेलोड लिएर जान सक्छ ।

चन्द्रयान–३ को ल्यान्डर मोड्युलको तौल करिब १.७ टन थियो । यसको प्रोपल्सनको तौल करिब २.२ टन र ल्यान्डरभित्र रएको रोभरको तौल २६ किलो रहेको छ । यसरी हेर्दा यसको कुल पेलोड करिब ३ टनको छ ।

यो ३ टनको पेलोडलाई धर्तीको ग्राभिटीविपरीत अर्बिटसम्म लैजाने काम एलभीएल–३ ले गर्‍यो । यो एक थ्री स्टेज रकेट हो, जसमा धेरै तरिकाको फ्यूलको प्रयोग गरिन्छ र यो निकै तेज गतिमा माथि जान्छ ।

विज्ञानको क्षेत्रमा भएको विकाससँगै पृथ्वीदेखि अन्तरिक्षसम्मका रहस्यबारे खोजी भइरहेका छन् । पृथ्वीमा दिन र रात कसरी हुन्छ, मौसम कसरी बदलिन्छ, समयको गणना कसरी गरिन्छजस्ता अनेकौं प्रश्नको जवाफ आज मानिससँग छ । तर जसरी यात्रामा खुट्किलाहरु मात्रै नभएर लामो बाटो, अनेकौं घुम्ती र मोडहरु हुन्छन् त्यसरी नै विज्ञानको यो सफलता पनि सहजै प्राप्त भएको होइन । सयौं वर्षको खोज र अनुसन्धानपछि मानिस अन्तरिक्ष मिसनमा सफल भएको हो ।

पृथ्वीबाट चन्द्रमाको दूरी करिब ४ लाख किलोमिटर छ र धर्तीबाट मंगल ग्रहको दूरी करिब ३ हजार ३९० लाख किलोमिटर छ । छोटो दुरीका बाबजुद चन्द्रमामा ल्यान्डिङ गर्न मंगलभन्दा पनि खतरनाक मानिन्छ ।

पृथ्वीमा वायुमण्डल भएका कारण कुनै कुरा ल्यान्ड गर्न सजिलो छ । मंगल ग्रहमा पनि वायुमण्डल छ । चन्द्रमामा वायुमण्डल नभएकाले यदि त्यहाँ प्यारासुट लिएर उत्रन खोजियो भने निकै द्रुत गतिमा बजारिन्छ । चन्द्रमामा उत्रनका लागि प्रोपेलेन्टको प्रयोग गर्नुपर्छ ।

धर्तीमा जीपीएसको मद्दतले लोकसन थाहा पाउन सकिन्छ । तर चन्द्रमामा लोकेसन थाहा पाउन कुनै स्याटलाइट छैन । यसमा न त ल्यान्डिङ पोजिसनको पता लाग्छ न त सतहको दूरी थाहा पाइन्छ ।

चन्द्रयान–३ ल्यान्ड भएको साउथ पोल अनौठो स्थान हो । यहाँ सूर्य क्षितिजमा हुँदा लामो लामो छायाँ बन्छ । जसकारण यहाँ केही कुरा पनि सफा रुपमा देखिँदैन ।

चन्द्रयान अवतरण भएको साउथ पोलबारे अहिलेसम्म कुनै जानकारी उपलब्ध छैन । यसले चन्द्रमाको सतहमा रासायनिक तत्व र माटो, पानीको कणलगायत प्राकृतिक संसाधनलाई खोज्नेछ । चन्द्रमाको विरान र उजाड सतहको मुनि सुन, प्लाटिनियम, युरोनियमजस्ता बहुमूल्य धातु पाइनसक्ने सम्भावना छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, भदौ १०, २०८० १७:३६