स्वदेशी उद्योगमा भारतीय श्रमिक, मधेशमा बढ्याे विदेश जानेकाे लर्काे

A+ A A-

स्वदेशमै रोजगारीको अवसर सिर्जना गरी अब नेपाली युवा शक्तिलाई वैदेशिक रोजगारीमा जान निरुत्साहित गर्ने भनेर निर्वाचनताका राजनीतिक दलहरूले आफ्नो घोषणापत्रमा लेखे पनि त्यो कार्यान्वयनमा नगरिएपछि वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवाको संख्या दिनहुँ बढिरहेको छ । श्रम तथा रोजगार कार्यालय जनकपुरबाट प्राप्त भएको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा मधेश प्रदेशबाट कुल १ लाख ८० हजार ६ सय ५९ जनाले खाडी मुलुक जान श्रम स्वीकृति लिएका छन् । मधेश प्रदेशबाट वैदेशिक रोजगारमा जानेहरूको संख्या विदेशिने जनशक्तिको कुल संख्याको २३.४२ प्रतिशत रहेको शाखा अधिकृत वासुकीनाथ झाले बताए ।

गत आर्थिक वर्षमा नेपालभरिबाट ७ लाख ७१ हजार ३ सय २७ जनाले वैदेशिक रोजगारका लागि श्रम स्वीकृति लिएका थिए । यो नयाँ तथा पुनः स्वीकृत लिएको संख्या हो । नयाँ श्रम स्वीकृति लिने ४ लाख ९४ हजार २ सय २४ रहेका छन् । त्यसमध्ये मधेश प्रदेशमै सबैभन्दा बढी धनुषा जिल्लाबाट वैदेशिक रोजगारमा गएको प्राप्त तथ्यांकले देखाएको छ ।

मधेश प्रदेशका आठवटै जिल्लाको तथ्यांक हेर्दा आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा धनुषाबाट ३९ हजार ५ सय ७६, पर्साबाट ७ हजार ८ सय ३१, महोत्तरीबाट २८ हजार ७ सय ७२, बाराबाट १६ हजार ६ सय १२, रौतहटबाट १५ हजार २ सय ९१, सिरहाबाट २९ हजार ५ सय ९५, सर्लाहीबाट २३ हजार ७ सय ३१ र सप्तरीबाट २१ हजार ५ सय ५९ गई जम्मा १ लाख ८० हजार ५ सय ५९ जनाले वैदेशिक रोजगारको लागि श्रम स्वीकृति लिएको सो कार्यालयले जनाएको छ ।

कुल ६१ लाख २६ हजार २ सय ८८ जनसंख्या रहेको मधेश प्रदेशबाट गत आर्थिक वर्षमा ३ हजार ३ सय ३९ महिलाले समेत श्रम स्वीकृति लिएका छन् । खासगरी मधेश प्रदेशमा बुहारीका रूपमा भित्रिएपछि घुम्टोभित्र बस्नुपर्ने, चुल्होचौका गर्नुपर्ने परम्परालाई तोड्दै ३ हजारभन्दा बढी महिला वैदेशिक रोजगारमा रहेको तथ्यांकले देखाउँछ । सीपबिना नै वैदेशिक रोजागरमा गएका महिलाहरू घरेलु कामदारको रूपमा काम गर्दै आइरहेका छन् । उनीहरू कुनै सीपबिना नै म्यानपावर कम्पनीबाट वैदेशिक रोजगारमा जाने गरेका छन् । फलस्वरूप उनीहरू विभिन्न दुर्व्यवहार, यौन शोषणदेखि विभिन्न प्रकारका शारीरिक तथा मानसिक यातनाको घटना भोग्न बाध्य हुने गरेको पाइन्छ ।

वैदेशिक रोजगारमा जानेसँग सरकारले तीन प्रकारको राजस्व उठाउने गरेको छ । सरकारले कल्याणकारी कोषको नाममा प्रतिव्यक्ति १ हजार ५ सय, सामाजिक सुरक्षा कोषको नाममा २ हजार रुपैयाँ दस्तुर लिँदै आएको छ । बीमा रकमबापत ३५ वर्ष भएकासँग प्रतिव्यक्ति ३ हजार ७ सय ८, ३६देखि ५० वर्षसम्मका व्यक्तिबाट ४ हजार ९ सय ३१ र ५० भन्दामाथि उमेर भएका व्यक्तिसँग प्रतिव्यक्ति ९ हजार ४ सय ६९ रुपैया लिँदै आएको छ ।

रोजगारीको सम्भावना रहेको मधेश प्रदेशमा ८ सय १२ उद्योगहरू भए पनि अधिकांश उद्योगमा भारतीय कामदारहरू रहेकाले नेपाली युवाहरू वैदेशिक रोजगारमा जान बाध्य भएका छन् । कुल ६१ लाख २६ हजार २ सय ८८ जनसंख्या रहेको मधेश प्रदेशबाट १ लाख ८० हजार ६ सय ५९ जनाले वैदेशिक रोजगारको लागि श्रम स्वीकृति लिएका छन् ।

श्रम स्वीकृतिका लागि श्रम तथा रोजगार कार्यालय जनकपुरमा पुगेका धनुषा गणेशमान चारनाथ नगरपालिकाका नौसाद राइन भन्छन्, ‘१२ कक्षासम्म पढाइ गरेको छु, तर कुनै रोजगार नपाएपछि दाइ गएकै देश कतार जान श्रम स्वीकृति लिन आएको हुँ । चुनावमा नेताहरूले रोजगारी दिने वाचा त गर्छन् तर चुनाव जितेर गएपछि एकपटक पनि गरिब विपन्नसँग भेट्न आउँदैनन्, त्यस्तो नेतासँग के रोजगारीको अपेक्षा गर्नु ? वैदेशिक रोजगारी नभएको भए हामीजस्ता गरिब विपन्नलाई यो मुलुकमा कुनै सम्मान हुने थिएन, धन हुनेहरू तथा नेताहरूले गरिब विपन्नलाई आफ्ना दास बनाएर राख्थे । तर, धन्य छ ती देशहरू जो हामीलाई सहज रूपमा रोजगारीको व्यवस्था मिलाइदिन्छन् ।’

मधेश प्रदेशको उद्योग वाणिज्य तथा पर्यटन मन्त्रालयका अनुसार मधेश प्रदेशमा उद्योगको संख्या ६११ रहेको छ । ती उद्योगहरूमा करिब १ खर्ब ७० अर्ब ८२ करोड लगानी रहेको छ । ती उद्योगहरूमा करिब ६४ हजार ५८६ जनाले रोजगारी पाएको तथ्यांक मन्त्रालयको छ ।

अर्थ विज्ञ डा. रवि शंकर सैन्जुले वैदेशिक रोजगारीमा जानुको पछाडि मुख्य रूपमा बेरोजगारी नै रहेको बताए । मुलुकमा रोजगारीकाे वातावरण निर्माण नहुनुको विभिन्न कारणहरू रहेको उल्लेख गर्दै उनी भन्छन्, ‘रोजगारीको अवसर निर्माण नहुनका अनेकन कारणहरू छन् । नेताहरूले रोजगारीको अवसर सिर्जना गर्ने प्रतिबद्धता त गर्छन् । उनीहरू आफ्नाे प्रतिबद्धता पूरा गर्न सक्रियता देखाउँदैनन्, दोस्रो मधेश प्रदेश कृषिको लागि उत्तम हो, तर कृषि क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्न सरकारले सकेको छैन, आन्तरिक द्वन्द्वमा सधैँ कृषि क्षेत्र परेको छ ।’

उनी अगाडि भन्छन्, ‘कृषि क्षेत्रसँग सम्बन्धित विभिन्न निकायहरू छन् । तर तिनीहरूसँग आवश्यक समन्वय र सहकार्य हुँदैन । सबैले आफ्नै किसिमको योजना बनाएर अगाडि बढ्छन्, कुनै दीर्घकालीन सामूहिक योजना लिएर आउँदैनन् । हाम्रो शिक्षा पनि परम्परागत शिक्षा भयो, त्यसमा सुधार ल्याउन सकेका छैनौँ । स्नातक गरे पनि रोजगार पाउन युवाहरूलाई समस्या छ । त्यस कारण समयसापेक्ष शिक्षामा सुधार ल्याउनु आवश्यक छ ।’

मुलुकमा रोजगारीको अवसर सिर्जना नहुनको प्रमुख कारण उद्योग स्थापना नहुनु पनि हाे । उनी भन्छन्, ‘हाम्रो मुलुकमा ठूल्ठूला उद्योग स्थापना गरिँदैन, भारत वा बाहिरकै मुलुकबाट सामान अयात गर्ने हाम्रो सरकारको पहिलादेखिको कमजाेरी हो, बाहिरबाट समान आयात गर्ने र भन्सारबाट उठेका राजस्वले देश चलाउने सरकारको सोच छ । यस्तोमा रोजगारीको अवस्था कसरी सिर्जना हुन्छ ?’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ ५, २०८० ०८:४२