कांग्रेसको वर्तमान– प्रचण्डसँग निम्छरो, गगनमाथि गर्जन

A+ A A-

अहिले नेपालको राजनीतिमा अधिकतम तलरता छ । राजनीति गन्तव्यविहीन अवस्थामा छ । नेतृत्वको कार्यशैली निरीह छ । सत्ता घटक दलहरू सम्हालिन सक्ने अवस्थामा छैनन् । यसका साथै सरकारमा रहेका दलहरूकोे विचार, कार्यक्रम, उद्देश्य, लक्ष्य, ध्येय र सिद्धान्तसँग कहीँ कतै मेल खाँदैन । यो अवस्था हुनु ती दलका लागि त अभिशाप हो नै, साथै नेपाल र नेपालीका लागि सबैभन्दा दु:खद पक्ष हो । राजनीतिका आधारमा सरकार सञ्चालन हुनु स्वाभाविक हो । यो त माउतेबिनाको हात्ती, माझीबिनाको डुंगाको गन्तव्यजस्तै भएको छ ।

सरकार प्रमुखको एकल उद्देश्य, आफू कसरी सत्तामा टिकिरहने भन्ने छ । अन्य घटक दलहरू अब पालो कहिले आऊला भनी दिनगन्ते भएर बसेका छन् । सरकार दैनिक प्रशासनिक कार्य गर्न असमर्थ छ । सरकारको ठूलो दलका साना पदधारीहरू यो सबै टुलुटुलु हेर्नु गलत हो भनिरहेका छन् । तर, प्रमुख नेता भने अब एक जना एक वर्ष, त्यसपछि दुई वर्ष मेरै पालो भनी डाँडाको घाम डुब्ला र रात आऊला भनेजसरी बसिरहेका छन् ।

सत्तापक्षको ठूलो दल नेपाली कांग्रेस जहिले पनि आन्तरिक दलदलमा छ । कहिले अंक आफूबाट बाहिर जान्छ कि भनेर ठूला दलका, ठूला नेता, चिन्तित छन् । किनकि ठूला दलका मझौला नेता अंक पुगेको छैन । अंक पुग्नासाथ ठूला नेतालाई घाममा सुकाउन तम्तयार छन् । यतिसम्म आन्तरिक विवादमा छ कि नेता डा. शेखर कोइरालाले १४ वैशाख २०७९ मा सार्वजनिक वक्तव्यमै भनेका थिए, ‘म साथीहरूको असन्तुष्टि देशभरिबाट सुन्दै छु, टिकट वितरणलाई लिएर । जीवनभर कांग्रेसको सिद्धान्त, मूल्यपद्धति र आदर्शप्रति समर्पित वरिष्ठ साथीहरू यतिखेर पार्टी छाडी अन्य पार्टीमा ओत लाग्न पुगेका छन् । कैयौँ साथीहरू स्वतन्त्र उम्मेदवारको रूपमा चुनावी मैदानमा जान बाध्य हुनुहुन्छ । ती साथीहरूलाई कांग्रेसको मूल प्रवाहमा फर्कन म आग्रह गर्दछु । त्यस्तै, टिकट वितरणमा आर्थिक चलखेल र अनियमितता भयो भन्ने कुराहरू पनि यतिखेर सार्वजनिक भइरहेका छन् । त्यसको पीडा इमानदार र निष्ठावान् कार्यकर्ताहरू भोग्दै छन् ।’

नेपाली कांग्रेस विभिन्न आरोहअवरोह बोकेको पार्टी हो भन्नेमा कहीँकतै विवाद छैन । तर, यो पनि सत्य हो कि नेपालकै अन्य कम्युनिस्ट पार्टीले उग्रवामपन्थ भनिरहेको नेकपा (माओवादी केन्द्र)को छातामा नेपाली कांग्रेस ओत लाग्नुपर्ने अवस्था किन आयो ? यो आमराजनीतिक कार्यकर्ताको प्रश्न त हो । स्वयम् नेपाली कांग्रेसका मझौला नेताको अर्को प्रश्न छ, के साँच्चिकै देशमा राजनीतिक संकट छ ? अब देश शून्यको भूमरीमा जाँदै छ ? के देश संगीन अवस्थामा छ ? के राजनीतिक विघटनको अवस्थामा छ ? कहिल्यै नमिल्ने चुम्बकका दुई ध्रुवजस्ता यी दलको गठजोडको अर्थ के सत्ताको आलोपालो मात्रै हो ? यस्ता प्रश्नहरू धेरै छन् ।

राजनीति आज मात्रै हो । किनकि कमजोर तेस्रो दलले प्रधानमन्त्री पाएकाले राजनीति पनि यही हो, गन्तव्य पनि यहीँसम्मको भन्ने निष्कर्षमा सुप्रिमो पुगेका कारण विज्ञापन खुल्नु वा नखुल्नु, नीति निर्माण तहमा युवा प्रतिनिधित्व हुनु या नहुनुसँग मैमत्तलाई केको खाँचो ?

उत्तर प्रधानमन्त्री पुर्‍याउन मात्रै हो । यति पटके, उति पटके प्रधानमन्त्री मात्रैका लागि हो र ? अवश्य हैन । देश जघन्य स्वार्थका पछाडिका भूमरीको खेलमा छ । पार्टीमा जस्तोसुकै विरोध, विमति र विग्रह आउँदा पनि किन टस न मस भएर प्रधानमन्त्रीको पालो कुर्नु पर्‍यो शेरबहादुर देउवाले ? यो मेरो आरोप हैन । हिजो जसरी तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले उधारो राष्ट्रपतिमा विद्रोहीलाई सत्ता सुम्पिनुभयो, त्यसैगरी दुई पालोपछिको प्रधानमन्त्रीका कारण आज देश, राजनीति र समग्र प्रणाली बन्धकीमा किन राख्दै हुनुहुन्छ देउवाले ? यो प्रश्नको उत्तर मैले पाउने छैन । यो मेरो प्रश्न मात्रै हो । आगfमी जुगमा फेरि इतिहास बन्ने छ, यो प्रश्न । यो मेरो विश्वास हो । यो मेरो विचार हो । उत्तर कालान्तरमा पाउने अपेक्षा छ ।

२०७९ वैशाख १४ गतेका दिन नेता कोइरालाले लिखित दस्तावेजमार्फत कांग्रेसजनलाई भन्नुभएको छ । राजनीतिक पीडा र वेदना सबैलाई समान हुँदो रहेछ । पार्टीमा आज मात्रै हैन, सधैँ अन्याय हुँदो रहेछ । त्यस कारण नेताले विपक्ष, सैद्धान्तिक विमतिका राजनीतिक दलसँगको संघर्ष समाप्त भएको जस्तो उहाँले आफूलाई विश्वास गर्नेलाई सम्झाउँदै लेख्नुभएको छ, ‘साथीहरूलाई राजनीतिक र व्यक्तिगत रूपमा पर्न गएको पीडा र वेदनासँग म संवेदनशील छु । पार्टीभित्र न्यायको पक्षमा निरन्तर आवाज उठाइरहने प्रण गर्दछु । हामी कांग्रेसको निर्णय प्रक्रिया गर्ने ठाउँमा संख्यामा थोरै छौँ । तर पनि हामी लड्छौँ । र अन्तत: जित सत्य र न्यायकै हुनेछ । हामी निराश हुने छैनौँ ।’

राजनीतिमा आन्तरिक विमति हुनु स्वाभाविक हो । यो संस्थागत र निरन्तर हुनु गलत हो । तर, यहाँ त विपक्षका कार्यक्रम, विचार र सिद्धान्तभन्दा आफ्नैसँगको लडाइँमा जित हासिल गर्नु सबैभन्दा दु:खद पक्ष हो । योे आन्तरिक लोकतन्त्र भन्ने शब्दसँग कहीँ तारतम्य खाँदैन । यो विशेष प्रकारको विमति हो । जो वंशाणुगतजस्तो छ । यसले दललाई बलियो बनाउनेभन्दा पनि दलदलमा भसाउनमा मद्दत गर्दछ ।

नेपाल कांग्रेसको करिब एक वर्षपछि बसेको बैठक ऐतिहासिक हुने निश्चित थियो । पहिलो लोकतन्त्र फलाक्नेले यस्तै अभ्यासलाई लोकतन्त्र भन्छन् भनी सिकाएको हो कि लोकतन्त्र भन्नेले जे गरे पनि लोकतन्त्र हो भन्ने मान्यता हो, त्यो उहाँकै जिम्मा । केन्द्रीय समितिमा लज्जावती झार लजायजस्तै केन्द्रीय नेता सभापतिका अगाडि लजाइको देख्दा साँच्चिकै त्यो कांग्रेस, जो कोइराला परिवारको विरासतविरुद्धको देउवा कांग्रेसले प्रश्न गर्दा 'क्या बात' भनेका दिनजस्तो कांग्रेस अब होला त ? पक्कै पनि तत्कालीन मसिना स्वर आज मोटो वचन भएछन् । आज यो स्वर हैन, विमति हो ।

सभापतिको कार्यशैलीमा सिधा आँखामा आँखा र स्वरमा स्वर जुधाएर महामन्त्री गगन थापाको भनाइ छ । सभापति देउवाले आफू स्वयम्‌ले नेता फेर्दै आएकाले आफूले गरेको कोसिसलाई सहज रूपमा लिएको भन्दै वरिपरि भएका नेताहरूलाई धेरै चिन्ता नगर्न आग्रह गर्नुभएको छ ।

सुशील कोइराला सभापति भएको बेला वरिष्ठ नेता रहेका देउवाले खेलेको भूमिका स्मरण गराउँदै महामन्त्री गगन थापाले केन्द्रीय समितिमा भन्नुभयो, ‘अनि साथीहरू, धेरै किन आत्तिनुभएको ? मैले पार्टी फुटाउने कुरा गरेको हो र ? मैले त दलको नेता फेर्ने कुरा गरेको हो ।’

यो गुरुहर विद्यासर हैन र ? त्यो कोइराला परिवारका विरुद्ध निम्छरो स्वर आज गर्जन भएको छ । केवल रूपमा फरक, उतिबेला आफू र आफ्नो पार्टीको सत्ताका लागि थियो तर आज गर्जन कार्यकर्तातिर निम्छरो स्वर समर्थनका प्रधानमन्त्री पालो गुमाइन्छ कि भन्ने हो । तर्क यति हो । प्रसंग हिजो र आजको हैन, प्रसंग कसका लागि कसलाई गर्जन हो भन्ने हो । पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डका अघि नतमस्तक, आफ्नै पार्टी महामन्त्रीविरुद्ध गर्जन ? यो नेपाली कांग्रेसको वर्तमान हाे । भाेलिकाे विशेष ताम्रपत्रीय इतिहास पनि हो ।

युद्धका आफ्नै नियम र सुरुवात तथा अन्त्य हुन्छन् । त्यसका पक्ष र विपक्ष अनिवार्य सर्त हुन् । यहाँ त सत्तासीनभित्र लडाइँ, युद्ध विपक्ष राजनीतिसँग हैन, आफैँभित्रको लडाइँ, एकदमै रोचक भएको छ । केन्द्रीय समितिको बैठकमा महामन्त्री गगन थापाले भनेका छन्, ‘अब आज त लाइभ (प्रत्यक्ष प्रसारण) भइहाल्यो । सबैले थाहा पाइहाल्नुभयो, कसैले प्रश्न नसोध्नुहोला । म बदल्न लागिराख्छु, सक्ने भए बदल्छु, नसक्ने भए मान्छु, मानेकै छु ।’

हिजो जसरी तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले उधारो राष्ट्रपतिमा विद्रोहीलाई सत्ता सुम्पिनुभयो, त्यसैगरी दुई पालोपछिको प्रधानमन्त्रीका कारण आज देश, राजनीति र समग्र प्रणाली बन्धकीमा किन राख्दै हुनुहुन्छ देउवाले ?

यो उहाँको लुकीछिपी व्यक्त विचार हैन । केन्द्रीय समितिमा व्यक्त विचार हो । यसले के कांग्रेस सही स्थानमा बसेर नेपाल र नेपालीको आमूल प्रगति, उन्नति र रुपान्तरणमा लागेको छ । यसका एजेण्डा यसतर्फ छन् ? कदापि छैनन् । छ त, केवल पार्टीभित्र शक्ति आर्जन गर्ने र राज्यकोषमा पहुँच स्थापित गर्ने हो । यो राजनीति हो ! या राजनीतिक खोलमा आफ्नो फोटो भित्ताका टाँस्नमा संख्या बढाउने हो ? यसले कांग्रेस नेता, कार्यकर्ता वा कांग्रेसजनमा मात्रै असर पार्ने हैन, यसले त समग्र नेपाल र नेपालीको भाग्य र भविष्यमा खेलवाड गरेको छ ।

नेपालको वर्तमान सरकार र यसका घटक दलहरू बाह्य समस्या वा प्रतिपक्षको विरोध अथवा असहयोगबाट भन्दा पनि आफूभित्रकै समस्याको गुजुल्टोमा बटारिएका छन् । निकै ठूलो वज्रपातमा छन् । उनीहरू निसास्सिएका छन् । निकासका लागि मुन्टो उठाउन खोज्छन् तर केही लाग्दैन । शक्ति, सत्ता, लोभ, चाप्लुसी र अन्धभक्तको हतौडाले ठोक्छ र थपक्कै बस्छन् ।

प्रधामन्त्रीको पार्टी अलि बढी जनवादी केन्द्रीयता भएको पार्टी भनिन्छ । तर, केन्द्रीय कमिटीको बैठकमा चिया चोकमा गफ भएको भन्दा बढी खुलस्त रूपमा आफ्ना नेताविरुद्ध आवाज बुलन्द भए । यी आवाज डगमगाउनेभन्दा पनि असहयोगको संकेतका स्वर हुन् । यही साउन १७ गतेदेखि सुरु भएको बैठकमा आफ्ना भनाइ राख्दै उपमहासचिव जनार्दन शर्माले भन्नुभयो, ‘...हाम्रो पार्टीमा विज्ञापन खुल्ने तर परीक्षा नहुने, भर्ती हुने तर अवकाश नहुने परिस्थिति विद्यमान छ । यसले युवाहरूलाई नीति निर्माणको तहमा ल्याउन समस्या भएकै त छ ।’ यो प्रश्न स्वउत्तरित छ ।

किनकि फेरि यहाँ पनि उही रोग छ, जो सत्ता घटकको प्रमुख दलमा छ, त्यही समस्यामा गुटमुटिएको छ प्रधानमन्त्रीको दल । यसलाई सत्ता प्राप्तिको उन्माद छ ।

राजनीति आज मात्रै हो । किनकि कमजोर तेस्रो दलले प्रधानमन्त्री पाएकाले राजनीति पनि यही हो, गन्तव्य पनि यहीँसम्मको भन्ने निष्कर्षमा सुप्रिमो पुगेका कारण विज्ञापन खुल्नु वा नखुल्नु, नीति निर्माण तहमा युवा प्रतिनिधित्व हुनु या नहुनुसँग मैमत्तलाई केको खाँचो ? राजनीति त यही हो । हिजो सामन्तका सन्तानले भनेजस्तै के जनताका छोराछोरीले दूधभात पनि खाना पाएका छैनन् भन्ने प्रश्नको पर्खाइमा सत्तासीन पार्टीका मझौला नेता छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन २६, २०८० ०७:०३