यातायात व्यवसायीको सिन्डिकेटले सर्वसाधारणको विचल्ली बनाउँदा निरीह बनेको प्रशासन

यातायात व्यवसायीको सिन्डिकेटले सर्वसाधारणको विचल्ली बनाउँदा निरीह बनेको प्रशासन

A+ A A-

सुर्खेतको चौकुने गाउँपालिका वडा नम्बर १ कि टीका सापकोटा मंगलबार वीरेन्द्रनगर आउन बिहान ५ बजे घरबाट हिँडिन् । युरिक एसिड, पत्थरी तथा नशा रोगबाट पीडित उनलाई मंगलबार नै वीरेन्द्रनगर आउन डाक्टरले सुझाएका थिए । अन्य समय घरनजिकैको लगाम बजारबाट गाडी चढेर वीरेन्द्रनगर आउने गरेकी सापकोटालाई यसपटक भने वीरेन्द्रनगर आउन दुई दिन लाग्यो ।

लगामबाट झण्डै ३३ किलोमिटर पैदल हिँडेर सोमबार अबेर मात्रै पञ्चपुरी नगरपालिका–९ को विद्यापुर आइपुगेकी सापकोटाले गाडी भने भेट्टाउन सकिनन् । त्यस रात विद्यापुरमै बसेकी सापकोटा बुधबार बिहान मात्रै वीरेन्द्रनगर पुगेकी हुन् ।

‘हामीले सधैँ यसैगरी बाटोकै कारण सास्ती भोग्नुपरेको छ, गतिलो बाटा छैनन्, भएको बाटमोमा पनि गाडी चल्दैनन्,’ सापकोटा भन्छिन्, ‘मलाई हिजो नै डाक्टरले बोलाउनुभएको थियो । पुग्न सकिएन । बाउ बाजेका पालादेखि नै हामी बिरामी हुँदा डोकोमा बोक्नुपर्ने बाध्ययतामा बाँचिरहेका छौँ ।’

सापकोटालाई आजभोलि नेताहरूको बोलीमा विश्वास नै नलाग्ने रहेछ । ‘हाम्रा छोराछोरी बजार पढ्छन्, उनीहरूका लागि रासन पानी घरबाटै पुर्‍याउने गरेका छौँ । गरुङ्गो भारी बोकेर हिँड्न निकै कष्ट हुन्छ,’ उनि भन्छिन्, ‘नेताहरू चुनावका बेला बाटो छिट्टै बनाउछौँ भन्छन्, तर बनाउँदैनन् । अब त विश्वास पनि लाग्न छाड्यो ।’

०००

चौकुने गाउँपालिका–३ मा रहेको सामुदायिक स्वास्थ केन्द्र शोभानचौरमा कार्यरत गंगा सलामी विगत एक महिनादेखि स्वास्थ्य केन्द्रका लागि आवश्यक पर्ने सामग्री लिन पालिकाको केन्द्र गुटुमा आइरहन्छिन् । कहिले चार घण्टा पैदल हिँडेरै गुटु आउने उनी कहिलेकाहीँ भने ट्याक्टर र सामान लिएर गएका गाडीमा जान्छिन् ।

बुधबार सामान बोक्ने गाडीको ढालामा औषधिसहित कठिन यात्रा गरिरहेको अवस्थामा भेटिएकी गंगाले गाडी नचल्दा निकै सास्ती भोग्नुपरेको गुनासो गरिन् ।

‘पालिकामा स्वास्थ्य सामग्री लिन आइरहनपर्छ । तर, एक महिनायता गाडी नचल्दा निकै सास्ती व्यहोर्नुपरेको छ,’ गंगा भन्छिन्, ‘कहिले सामान लिएर आएका गाडीमा त कहिले ट्याक्टर भेटिए झुण्डिएर भए पनि आउने जाने गरेकी छु ।’

यसरी असुरक्षित यात्रा गर्दा औषधि फुट्ने मात्रै नभई आफूलाई चोटसमेत लाग्ने गरेको गंगाको भनाइ छ ।

०००

टीका र गंगा विगत एक महिनायता सुर्खेतस्थित संयुक्त यातायात व्यवसायीले पश्चिम सुर्खेतको चौकुने गाउँपालिकाको लगामसम्म गाडी नपठाउँदा असुरक्षित र पीडादायी यात्रा गर्न बाध्य नागरिकका प्रतिनिधि पात्र हुन् ।

यहाँका नागरिकले भोग्नुपरेको यो समस्या नौलो भने होइन । गतिलो सडक नहुँदा ३२ वर्षदेखि यहाँका नागरिक हिलाम्मे र धुलाम्मे सडकमा जोखिम मोलेर असुरक्षित यात्रा गर्न बाध्य छन् । यति मात्रै होइन सडककै कारण विरामीलाई अस्पताल पुर्‍याउनसम्म समस्या छ ।

सुर्खेतमा दुई प्रतिनिधिसभा र चार प्रदेशसभा निर्वाचन क्षेत्र रहेका छन् । क्षेत्र नम्बर २ प्रदेशसभा (ख) मा दुई गाउँपालिका र एक नगरपालिका मिलेर बनेको छ । प्रदेशसभा (क) मा पर्ने वीरेन्द्रनगर विकासको अग्रपङ्क्तिमा लम्किरहँदा पश्चिमका बराहताल गाउँपालिका, पञ्चपुरी नगरपालिका र चौकुने गाउँपालिकाले भने वीरेन्द्रनगरसँग राजनीतिक, प्रशासनिक, आर्थिक, सामाजिक तथा पूर्वाधार विकाससँगको दुरी सहज बनाउन सकेका छैनन् ।

तीन नगरपालिका र दुई गाउँपालिका मिलेर बनेको क्षेत्र नम्बर एक विकासले फड्को मार्दै गएको छ । यस क्षेत्रमा धमाधम प्रशासनिक अधिकार प्रत्यायोजन हुँदा पश्चिमका नागरिकलाई नागरिकता बनाउँनसमेत वीरेन्द्रनगर आउनुपर्ने बाध्यतामा छ । सडकसँगै बिजुलीको राष्ट्रिय प्रसारण लाइन नहुँदा नागरिकहरू अन्धकारमा बस्न बाध्य हुनुपरेको छ ।

गुटुसहित लगाम, बेतान, बिजौरा, घाटगाउँ मिलेर चौकुने गाउँपालिका बनेको छ भने गुटु पालिकाको केन्द्र हो । ५० को दशकमै गाडी देखेका यहाँका नागरिक यतिबेला यातायात व्यवसायीको सिन्डिकेटका कारण विगत एक महिनादेखि गाडी चढ्न पाएका छैनन् ।

राजनीतिक नेतृत्वको गैरजिम्मेवारीपन, कहिले सडकका कारण सास्ती त कहिले यातायात व्यवसायीका कारण पश्चिमका जनताले सास्ती व्यहोर्नुपरेको उनीहरूको गुनासो छ ।

वीरेन्द्रनगरदेखि चौकुने गाउँपालिकाको मुकामको दुरी ५५ किलोमिटर छ । चौकुने र पञ्चपुरी नगरपालिका सीमा जोडिएका पालिका हुन् । पञ्चपुरीको विद्यापुरदेखि गुटुसम्मको दुरी झण्डै पाँच किलोमिटर छ ।

सरकारले यातायात क्षेत्रमा भएका सबैखाले सिन्डिकेट नीतिगत रूपमा हटाएको वर्षौं भए पनि व्यवहारमा भने यातायात व्यवसायीको सिन्डिकेट जारी छ । यस रुटमा काँक्रेबिहार, देउती नागरिक, मध्यपश्चिम यातायातप्रालि लगायतका विभिन्न दर्जन बढी यातायात व्यवसायीले संयुक्त व्यवसायी संघ बनाएर ११ वटा फोर्स गाडीहरू आलोपालोमा चलाउँदै आएका छन् ।

तर, ४२ दिनदेखि यातायात व्यवसायीले सडक बिग्रिएको भन्दै विद्यापुरबाट गाडी अगाडि नबढाउन सवारीधनीहरूलाई रुलिङ गरेपछि नागरिकहरू कष्टपूर्ण पैदल यात्रा गर्न बाध्य भएका हुन् । यायातायात व्यवसायीले बाटो बिग्रिएको भनिएको भए पनि सडक पूर्णरूपमा सवारी चलाउन मिल्ने र सडक विग्रिए तत्काल मर्मत गर्ने गाउँपालिकाले बताउँदै आएको छ । तर पनि यातायात व्यवसायीले गाडी चलाउन भने मानिरहेका छैनन् ।

संयुक्त व्यवसायी संघले सो रुटमा गाडी चलाए रुट परमिट रोकिदिने चेतावनी दिएपछि आफूहरू विद्यापुरबाट अगाडि नगएको नाम उल्लेख नगर्ने सर्तमा एक सवारीधनीले शिलापत्रसँग भने ।

लगामसम्म गाडी नचल्नुमा यातायात व्यवसायी, चौकुने गाउँपालिका र स्थानीयहरूका आ–आफ्नै दाबी छन् । यातायात व्यवसायीले सडक बिग्रिएका कारण गाडी सञ्चालन गर्न नसकिने दाबी गरिरहदा गाउँपालिका र स्थानीयले व्यवसायीले सिन्डिकेट लगाइरहेको बताउँदै आएका छन् ।

बाटो बिग्रिएको बहानामा गाडी नचलाउनु मानवअधिकारको हनन् भएको चौकुने गाउँपालिकाका अध्यक्ष खड्क विक बताउँछन् । यातायात व्यवसायीले आफ्ना जनतालाई हदैसम्मको यातना दिएको भन्दै अध्यक्ष विक आक्रोशित छन् ।

‘मेरा जनताको मानवअधिकार हनन भएको छ,’ उनी भन्छन्, ‘व्यवसायीहरुले पैसा कमाउन गाडी किन्नुभएको हो, सेवाको भाव देखिएन । बर्खा त पहिला पनि आउँथ्यो, पहिला स्याउला हाल्दै गाडी चलाउनुहुन्थ्यो ।'

केही निजी गाडी गन्तव्यसम्म पुग्ने गरे पनि दोब्बरभन्दा बढी भाडा लिने गरेको अध्यक्ष विक बताउँछन् । 'गन्तव्यमा पुग्ने केही निजी गाडी छन्, जसले ३ सय लाग्ने ठाउँमा ६ सय लिन्छन्,' उनले भने, 'मैले सीडीओदेखि प्रहरीसमक्ष गुहार माग्दा पनि गाडी आउन सकेन ।’

यातायात व्यवसायीले जानाजान गाडी नपठाएको अध्यक्ष विकको आरोप छ ।

हाल सो सडकखण्डको विद्यापुरदेखि गुटुको बल्देसम्मको २२ किलोमिटर सडक मदन भण्डारी राजमार्ग आयोजनाअन्तर्गत मोतिदान कन्स्ट्रक्सन प्रालिले निर्माणको काम गरिरहेको छ ।

सुर्खेतको पश्चिम क्षेत्र बराहताल गाउँपालिकाको बड्डीचौरदेखि पञ्चपुरी नगरपालिकाको खम्बागाडेसम्म, खम्बागाडेदेखि पञ्चपुरी–९ विद्यापुरसम्म र विद्यापुरदेखि चौकुने–४ बल्देसम्म तीन खण्डमा मदन भण्डारी राजमार्गअन्तर्गत काम भइरहेको छ ।

पहिलो खण्ड बड्डीचौर खण्डमा पूर्वाधार विकास कार्यालय सुर्खेतले १३ किलोमिटर सडक निर्माणका लागि ठेक्का दिइसकेको भए पनि वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकनमा ढिलाई हुँदा काम अगाडि बढ्न सकेको छैन ।

टिप्परबाट यात्रु बोक्दै चौकुने

व्यवसायीले गाडी नचलाएपछि चौकुने गाउँपालिकाले नै टिप्परको व्यवस्था गरेर त्यसैमा यात्रुलाई बोक्न थालेको छ ।

सुर्खेतमा सञ्चालित संयुक्त यातायात व्यवसायीले ४२ दिनदेखि गाउँपालिकामा गाडी चलाउन बन्द गरेका हुन् । व्यवसायीले गाडी नचालाउँदा सर्वसाधारणहरूलाई ठूलो मर्का परेकाले टिप्परबाट यात्रु बोक्न थालिएको गाउँपालिकाले जनाएको छ । गाउँपालिकाले सदरमुकाम वीरेन्द्रनगरसम्म टिप्परबाट यात्रु ओसार–पसार गर्न सुरु गरेको हो ।

लामो समय बन्द भएको यातायात सेवा सुचारु गर्न बारम्बार यातायात व्यवसायीसँग अनुरोध गर्दा पनि सुनुवाइ नभएपछि नागरिकलाई गाउँपालिकाका टिप्परबाट सेवा दिनु परेको गाउँपालिकाले जनाएको छ ।

व्यवसायीको हठ- अध्यक्षले माफी नमागेसम्म गाडी चलाउँदैनौँ

चौकुने गाउँपालिकाको लगामसम्म गाडी सञ्चालन हुन नसक्नुको मुख्य कारण सडक रहेको कर्णाली प्रदेश संयुक्त यातायात व्यवसायी संघका संयोजक नारायण चपाई बताउँछन् ।

आफूहरूले बाटोको निरीक्षण गर्दा मर्मत गर्नुपर्ने देखिएकाले सडक मर्मत भएपछि मात्रै सञ्चालन गर्ने निर्णय गरेको उनको भनाइ छ । सडक निर्माण कार्य चलिरहेकाले पनि गाडी चलाउन समस्या रहेको चपाई बताउँछन् ।

बुधबार गाउँपालिकाले गरेको पत्रकार सम्मेलनमा पालिका अध्यक्ष खड्क विकले सार्वजनिक रूपमा यातायात व्यवसायीमाथि लगाइएको आरोप र अभिव्यक्ति विषयमा दुई दिनभित्र माफी नमागेसम्म बड्डिचौरभन्दा अगाडि गाडी नपठाउने उनको भनाइ छ । अध्यक्ष विकले व्यवसायीमाथि दलाल, भ्रष्ट र लुटेराको आरोप लगाएको संयोजक चपाईको दाबी छ ।

चपाईकै कुरा पत्याउँदा पनि गाउँपालिका अध्यक्षको रिसले यातायात व्यवसायीले गाडी नचलाएको बुझ्न गारो छैन । यसका कारण सर्वसाधारण, गर्भवति, सुत्केरी, बिरामी तथा असक्तहरू भने झन् धेरै मर्कामा परेका छन् ।

के भन्छ प्रशासन ?

यस विषयमा चौकुने गाउँपालिका, यातायात व्यवस्था कार्यालय र यातायात व्यवसायीलाई राखेर आइतबार छलफल गरिने सुर्खेतका प्रमुख जिल्ला अधिकारी नारायणप्रसाद सापकोटा बताउँछन् ।

‘साउन ४ गते हामीले सम्बन्धित पालिका र यातायात व्यवसायीलाई राखेर छलफल गरेका थियौँ, बाटो बिग्रिएको, मध्य वर्खामा जोखिम भएको हुनाले पछि निर्णय गर्ने भनेका थियौँ,’ सापकोटा भन्छन्, ‘गाडी चल्न उपयुक्त छ कि छैन ? भनेर सम्बन्धित यातायात व्यवसायी, यातायात कार्यालय र पालिकालाई राखेर छलफल गर्छौं ।'

सुर्खेतका सीडीओ सापकोटा व्यवसायीले जान सकिन्न भनेको अवस्थामा आफूहरूले जबर्जस्ती पठाउन नमिल्ने जवाफ दिन्छन् । 'कसैले जिपमा राखेर वा अन्यमा राखेर यात्रु ल्याउछ भने जोखिम त हामीले मोल्न सक्दैनौँ नि ? व्यवसायीले जाने अवस्था छैन भनिरहेको अवस्थामा घोक्र्याएर पठाउन पनि त मिलेन,’ सीडीओ सापकोटाले भने ।

सवारीसाधन चलाउनका लागि प्राविधक रूपमा सडक सही हुनुपर्ने, सवारी सञ्चालनमा यातायात व्यवसायी तयार हुनुपर्ने र भोलि केही भइहाले त्यसमा स्थानीय तह जवाफदेही हुनुपर्ने प्रजिअ सापकोटाको भनाइ छ ।