श्रीलंकामा तमिलमाथि अत्याचार र हिंसाको घृणित पाटो (भिडियाेसहित)

स्केच/तस्वीर स्राेतः बीबीसी/श्रीलंका गार्डेन

श्रीलंकामा बहुसंख्यक सिंहाली र अल्पसंख्यक तमिल समुदायबीच विभेद, विवाद र हिंसाको लामो शृङ्खला छ । डेढ सय वर्ष लामो ब्रिटिस उपनिवेशकालमा नै तमिल र सिंहालीबीच विवादको बिउ रोपिएको हो । तर सन् १९४८ मा श्रीलंका स्वतन्त्र भएपछि यो मुद्दा चर्कियो ।

३० वर्षअघि उत्तरी श्रीलंकामा तमिल विद्रोहीले १३ सुरक्षाकर्मीको हत्या गरिदिए । यहीबाट सुरु हुन्छ, ब्ल्याक जुलाई घटना ।

ब्ल्याक जुलाई, २३ जुलाई, सन् १९८३ मा श्रीलंकाका बहुसंख्यक सिंहाली समुदाय र सरकारद्वारा देशको तमिल समुदायविरुद्ध मच्चाएको राज्य–प्रायोजित नरसंहारको एक श्रृंखला थियो, जसले व्यापक हिंसा, हत्या र विनाश निम्त्यायो । यो घटनामा करिब ३ हजार तमिलको हत्या भयो भने ५ हजार पसल, १८ हजार सर्वसाधारणका घर ध्वस्त पारियो । सिंहालीले मच्चाएको दंगामा ९० हजारदेखि १ लाख ५० हजार तमिलहरू विस्थापित भएको अनुमान छ । पहिलो टोलीमा करिब १ सय जना युवा थिए । उनीहरूको हातमा फलामको रडजस्तो हतियार थियो । मदिराको उन्मादमा रहेका युवाहरूले तोडफोड मच्चाए । त्यसपछि सुरु भयो लुटपाटको शृङ्खला । यो भीडले हरेक तमिलको घरमा लुटपाट मच्चायो र आगो लगाइदियो ।

अर्को जत्था तमिलको हत्या गरिरहेको थियो । तमिललाई बेघर बनाउने कोशिस गरिरहेको थियो र सिंहाली बोल्न दबाब दिइरहेको थियो । भागिरहेका मानिसलाई गाडीमै आगो लगाइएको थियो भने सार्वजनिक स्थानमै नांगो पारिएको थियो । तमिल महिला र बालिका बलात्कारको सिकार भए । कोलम्बोसहितका क्षेत्रमा सुरक्षाकर्मी र सरकारी निकाय नै यी घटना या त हेरिरहेका थिए, या आक्रमणकारीलाई पेट्रोल दिइरहेका थिए । श्रीलंकाको सबैभन्दा ठूलो जेलमा सिंहाली समुदायका कैदीले ५३ जना तमिल कैदीको हत्या गरे ।

सिंहला र तमिलबीच शक्तिको विषयबाट हिंसा सुरु भएको मानिन्छ । उपनिवेशकालमा ब्रिटिस शासकले ‘फुटाउ र राज गर’ को नीतिअनुसार तमिललाई आफ्ना मिशिनरीद्वारा स्थापित स्कुलमा शिक्षा प्रदान गरे र राज्यको शक्ति प्रदान गरे । तमिलहरूलाई नै सरकारी जागिर र अन्य पदका लागि छानियो । श्रीलंका १९४८ मा स्वतन्त्र हुँदा बहुसंख्यक सरकारी पदमा तमिल थिए । उनीहरूको जनसंख्या भने थोरै थियो । निर्वाचित नेताहरूले यसलाई सिंहलालाई नियन्त्रणमा राख्ने एक चालका रूपमा बुझे र यो अवस्था परिवर्तनको कोशिस सुरु भयो । सन् १९५६ मा सिंहलाको नियमअनुुसार तमिल र अंग्रेजी शिक्षामाथि प्रतिबन्ध लगाइयो । तमिलले यसको विरोध गरे । सन् १९५८ मा ठूलो दंगा फैलियो । सन् १९८१ मा जाफ्नामा रहेको प्रसिद्ध पुस्तकालय जलाएर ध्वस्त पारियो ।

देश हिंसामा फँसेका बेला २७ जुलाई, १९८३ मा सार्वजनिक सम्बोधनमा राष्ट्रपति जेआर जयवर्धेनेले अल्पसंख्यक तमिलप्रति कुनै सहानुभूति देखाएनन् । बरु उनले आफूले तमिल जनतालाई भोकै मारे सिंहालीहरू खुसी हुने लज्जास्पद अभिव्यक्ति लण्डन डेली टेलिग्राफमा दिए । एसियाको मोति भनेर चिनिने देशमा असफलताको जग खडा भयो ।

३१ जुलाई, १९८३ मा जब हिंसा केही कम भयो, त्यसबेलासम्म तमिल समुदाय आफ्नो घर, व्यवसाय त्यागेर तमिल बहुल उत्तरपूर्वी क्षेत्र वा अमेरिका, क्यानडा, बेलायतजस्ता देशमा शरण लिन पुगे । ब्ल्याक जुलाईले तमिल विद्रोहका रूपमा देशलाई क्रुर गृहयुद्धमा धकेलिदियो । २६ वर्षसम्म चलेको यो गृहयुद्धमा १ लाख भन्दा बढीको मृत्यु भयो ।

जुन गृहयुद्ध नरसंहार, युद्ध अपराधका एकपछि अर्को शृङ्खला र मानवताविरुद्धको अपराधको आरोपसँगै सन् २००९ मा भेल्लुपिल्लाई प्रभावकरणको हत्यापछि अन्त्य भयो । लामो द्वन्द्व खेपेको श्रीलंकामा गत वर्ष ठूलो आर्थिक संकट देखियो । हजारौं जनता सडकमा ओर्लिए र राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री कार्यालयहरू कब्जा गरे । यो संकटको हल अझै भइसकेको छैन ।

ब्ल्याक जुलाई गहिरो गरी बसेको जातीय तनाव र बहुसंख्यकवादको अभिव्यक्ति थियो, जसले सिंहला–बौद्ध प्रभुत्वलाई सबैभन्दा माथि उठायो । तमिल नागरिकहरू सशस्त्र सिंहली भीडको निशाना बनाइए । सन् १९८३ पछि कोलम्बो बाहेक श्रीलंकाका दक्षिणी क्षेत्रमा बस्न तमिलहरू असहज मान्छन् । युद्धमा जितपछि सरकारले अब कोही अल्पसंख्यक नभएको र सबै समान भएको दाबी गर्‍यो । तर सिंहाली राष्ट्रवादी भावना बढ्दो मात्रामा छ भने तमिल, मुस्लिमजस्ता अल्पसंख्यक अझै निराश र हताश छन् । बौद्ध सिंहालीहरूले मस्जिदमा हमला गर्छन् र उनीहरूको जीवनशैलीलाई निशाना बनाउँछन् ।

सन् २००४ मा पूर्वराष्ट्रपति चन्द्रिका कुमारातुंगाले ब्ल्याक जुलाईलाई नाजीवादसँग तुलना गर्दै तमिलसँग सार्वजनिक रूपमा माफी मागेकी थिइन् । उनले आयोग नै बनाएर घटनाको छानबिन गरे पनि कसैलाई कारबाही भएन ।

श्रीलंकामा सशस्त्र द्वन्द्वको अन्त्य भएको पन्ध्र वर्ष भइसक्यो । तर अझै पनि ब्ल्याक जुलाईका दागहरू प्रतिध्वनित भइरहेका छन् । जसले श्रीलंकाको समग्र प्रगति र विकासमा बाधा पुर्‍याइरहेको छ । तमिल बहुल उत्तरपूर्वी क्षेत्र आर्थिक रूपमा पछि परेको मात्रै होइन, अझै साधारण भौतिक विकास, शैक्षिक पूर्वाधारको पर्खाइमा छ । सिंहाली–प्रभुत्व भएको सेनाले तमिलहरूको ठूलो भूभागमाथि कब्जा गरेको छ भने उनीहरूको नागरिक, राजनीतिक र धार्मिक अधिकारहरूमाथि दमन गरेको छ ।

जातीय–बहुसंख्यक र पूर्वाग्रही नीतिहरूका कारण लगानी कम गरिदा समृद्ध समाजको सम्भावना पनि ओझेलमा परेको छ । स्पष्ट प्रमाण र प्रत्यक्षदर्शीका बयान भए पनि यी अत्याचारहरूका लागि न कुनै सरकारी अधिकारी, राजनीतिज्ञ वा नागरिकलाई जिम्मेवार ठहर गरी कारबाही गरियो न त पीडितलाई न्याय नै दिइयो । जसका कारण मानवअधिकार उल्लंघनमा दण्डित नहुनाले राज्यको विश्वसनीयतालाई थप कमजोर पार्‍यो । ब्ल्याक जुलाई र त्यसपछिको द्वन्द्वको मूल कारणहरू खोजेर जबसम्म समाधान गरिँदैन, तबसम्म समस्याग्रस्त विगतले तर्साइरहनेछ ।

श्रीलंकामा दण्डहीनताको एक दमनकारी संस्कृति विकास मात्रै भएन, देशका राजनीतिक, आर्थिक र सैन्य नेताहरू नै यसमा सामेल भए । जयवर्धनेले व्यक्त गरेको सिंहला–बौद्ध राष्ट्रवाद आज पनि शासनसँग गाँसिएको छ । तमिल जनतालाई सीमान्तकृत बनाइएको छ भने मानव अधिकारको निरन्तर हननको अवस्था सिर्जना भएको छ । ब्ल्याक जुलाईको अन्यायलाई स्वीकार गरेर यसले तमिल समुदायमा पुगेको क्षतिको सम्बोधन आजसम्म पनि श्रीलंकाले गरेको देखिँदैन ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १३, २०८० ०९:५०