म राजा हुन्थेँ भने जनप्रतिनिधिसँग हात मिलाउँथेँ, तानाशाह बन्दा राजतन्त्रकाे स्थायित्व रहन्न (बीपीकाे अन्तर्वार्ता)

म राजा हुन्थेँ भने जनप्रतिनिधिसँग हात मिलाउँथेँ, तानाशाह बन्दा राजतन्त्रकाे स्थायित्व रहन्न (बीपीकाे अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

बीपी कोइरालासँगको यो अन्तर्वार्ता २०३७ सालमा मैले आफ्नै सम्पादनको पत्रिका परिस्थितिका लागि लिएको थिएँ । एउटा लामो रेकर्डेड अन्तर्वार्तामा मैले उनलाई धेरै कोणबाट प्रश्न गर्ने कोसिस गरेको थिएँ । त्यसको दुई वर्षपछि ६ साउन २०३९ बुधबारको दिन बीपीको निधन भयो ।

बैंककबाट उनलाई स्लाइन लगाएरै काठमाडौं ल्याइएको थियो । म जय बागेश्वरीस्थित उनको घरमा पुगेको थिएँ । डा. मृगेन्द्रराज पाण्डेसहित अरू दुई डाक्टर बीपीलाई हेर्न आएका थिए । म त्यहाँ हतारिँदै पुगेँ । किनकि, विगत दुई वर्षको अवधिमा हाम्रो एकदम आत्मीय सम्बन्ध बनेको थियो । बीपी मेरो नक्सालको घरमा बेलुकाको खाना खान पनि आउनुभएको थियो ।

बीपी स्मृति दिवसमा म पनि नमन गर्छु, त्यो युगपुरुषलाई । युगपुरुष यस अर्थमा कि उनी नेपालको इतिहासको एक पात्र नभएर त्यस्ता युगपुरुषमध्येका एक हुन्, जसले नेपालको इतिहासलाई नै निर्माण गरेको मेरो ठहर छ । पहिलो पृथ्वीनारायण शाह र अहिलेसम्मको अन्तिम बीपी कोइराला । यो कुरा मैले करिब ४५ वर्षअघि नै लेखिसकेको हुँ, फेरि दोहोर्‍याएको मात्र हो ।

४३ वर्षअघि लिएको अन्तर्वार्ता यस्तो थियो–

(२००७ सालको प्रतिफल यदि नेपालमा एकतन्त्रीय शासनको अन्त्य र प्रजातन्त्रको स्थापना हो भने सो कार्य सञ्चालन गर्नेमा १९९७ सालदेखि नेपालको राजनीतिक रङ्गमञ्चमा देखिएका अग्रणीहरूमा विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला हुन् ।

नेपालको इतिहासमा पहिलोपल्ट नेपाली जनताको सँगालिएको विश्वास बोकेर प्रधानमन्त्री हुने श्री कोइरालाको जीवन राजनीतिक सङ्घर्ष, दृढता र यथार्थताले भरिएको छ । देशमा हाल उर्लिरहेको परिवर्तनको गतिलाई प्रणालीकृत गर्न सक्ने एउटा ‘सिङ्गो’ क्रान्तिकारी नेताको रूपमा उभिएका श्री कोइराला नै वास्तवमा आज नेपालको राजनीतिक खेलमा एक पक्षको ‘सिङ्गो’ खेलाडी भएका छन् । – सम्पादक)

जिन्दगीभर नै संघर्ष गरिरहनुभएका तपाईंजस्तो 'सिङ्गो' राजनीतिक खेलाडीसँग अहिलेका यी असङ्गतिहरूले अस्तव्यस्त भएको अर्थतन्त्र, असंयमित सरकार र अस्फुटित राजनीतिको परिवेशमा मेरो पहिलो प्रश्न छ- आजको राजनीतिक अवस्थाको तपाईं कसरी विश्लेषण गर्नुहुन्छ ?

यो अस्फुटित अवस्थामा छ । २०१७ सालमा जुन एउटा कदम चालियो, तबसम्म देशले एउटा बाटो लिएको थियो । त्यता (प्रजातन्त्र)पट्टि जान खोजिरहेको थियो । एउटा चुनाव भयो, संसद आयो । एउटा संविधान आयो, संविधानमा अधिकारहरू पनि बटवाराजस्ता भए, संसदको अधिकार र श्री ५ को विशेषाधिकार आयो । त्यस किसिमको थियो । त्यसमाबिना कुनै कारण प्रहार भयो- बन्न लागेका प्रजातान्त्रिक संस्थाहरूमाथि । र, त्यसबखतदेखि नेपालको बडो दुर्भाग्य प्रारम्भ भयो । अहिले आएर हामी नेपालीहरू यस अवस्थामा छौँ: नेपाल छ त मलाई कताकता लाग्दछ । यदि यस बखतको त्यो दुर्भाग्यपूर्ण कदमलाई, त्यो पाइलालाई मेटाउने प्रयत्न आजदेखि थालेनौँ भने हाम्रो देश नै रहँदैन भन्ने मलाई पूरा भय छ ।

त, त्यसो हुनाले अवस्था त्यो छ यहाँको राजनीतिको । देश रहन्छ कि रहँदैन भन्ने प्रश्न छ, यो छैन कि प्रजातन्त्र या यो के भन्ने ? मलाई देश बचाउने ज्यादा चिन्ता लागिरहेको छ । अहिले पनि पाँच वर्षभित्रमा यदि हामीहरूले संस्थागत प्रजातन्त्रलाई ल्याएनाैँ भनेदेखि, प्रजातान्त्रिक संस्थाहरू बनाउन सकेनौँ भनेदेखि हामीहरूचाहिँ एउटा राष्ट्रको रूपमा रहँदैनौँ । त, त्यो परिस्थिति छ । यहाँ एउटा जनमतसंग्रहले एउटा प्रक्रियाजस्तो सुरु भयो । अलिकति स्वतन्त्रता पनि हामीहरूलाई प्राप्त भयो । संस्थागत नभए पनि व्यवहारमा अलिकति स्वतन्त्रता पनि भयो ।

हामी र राजाले पाठ सिकिसकेका छैनौँ र ? हामीलाई लाग्छ– पाठ सिकेका छौँ, हामीले पनि सिकेका छौँ र राजाले पनि सिकिबक्सेको छ । त्यसो हुनाले एउटा कार्यपद्धति हुन्छ, जसमा राजा र जनप्रतिनिधिको संसद, त्यसको एउटा काम गर्ने सम्बन्ध भएर जान्छजस्तो मलाई लाग्छ ।

त्यो जनमतसंग्रहमा हामीहरू सरिक पनि भयाैँ । अब त्यसमा त्यसलाई धाँधली भने, केही भने, त्यो पनि अब पुरानो कुरा भैसक्यो । त, यो प्रक्रियामा अब एउटा संविधान आउनेवाला छ । संविधान कस्तो आउँछ, त्यसमा निर्भर गर्दछ कि राजाबाट यो २०१७ सालमा जुन एउटा, देशप्रति एउटा प्रतिगामी कदम चालिएको थियो, त्यसमा सुधार ल्याउने कदम आउँछ कि त्यसैलाई सुदृढीकरण गर्ने किसिमको संविधान आउँछ । त्यो व्यवस्थालाई अर्को नामाङ्कन गरिकन, या अर्को शब्दमा त्यै व्यवस्थालाई चालू गर्न आउँछ कि होइन, एउटा चाहिँ... मैले के भन्न खोजेको भने- अहिले राजाबाट के तय हुनुपरेको छ भनेदेखि र अनि हाम्रो निम्ति किन महत्त्वपूर्ण छ भनेदेखि - यो २०१७ साललाई मेटाउने किसिमको संविधान आउँछ कि- जसले यत्रो दुर्भाग्यपूर्ण स्थितिमा देशलाई ल्याएको छ- कि त्यही २०१७ साललाई सुदृढीकरण गर्ने ? त्यसलाई नै, त्याे प्रक्रियालाई नै अहिले पनि चल्न दिने यस खालको.... ।

जस्तो २०३२ सालको ?

हो ।

झन् राजनीतिक सैन्यीकरण ?

हो, जस्तो २०३२ सालको । त्यसमा एउटा ठूलो निर्णय, ठूलो एउटा देशको घडी, महत्त्वपूर्ण के छ भनेदेखि यो संविधान छ । त्यस कारणले नै संविधानकाे महत्त्व छैन भन्ने होइन । राजाबाट चालिएको २०१७ सालको कदमलाई प्रतिकार गर्नका लागि नयाँ कदम चालिन्छ कि चालिँदैन । प्रजातान्त्रिक प्रक्रियालाई सुरु गर्ने हो भनेदेखि हामीहरू त्यसमा सरिक हुन्छाैँ, भएन भने हामीहरू सरिक हुँदैनाैँ । राजनीतिक स्थिति त्यही छ । मैले दुईवटा कुरा भन्न खाेजेकाे । एउटा कुरा त के छ भने २०१७ सालमा जुन कदम भयो, त्यसले गर्दाखेरि देशचाहिँ बीस वर्षकाे बीचमा आएर बर्बाद भयाे ।

आर्थिक रूपमा बर्बाद भयो । हामीहरूको बाँच्न सक्ने आधार थियो । दुई/तीनवटा कुराहरू यहाँको जस्तोसुकै बर्बादी हुँदाहुँदै पनि ती कुराहरू बाँकी थिए । जस्तो भनुँ; राणाकालमा पनि एउटा बाँच्न सक्ने आधार के थियो भनेदेखि खाद्य उत्पादनमा हामीहरू आत्मनिर्भर थियाैँ । हामीहरू वन सम्पदामा धनी थियौँ । त्यस्तै अरु कुराहरू गर्दा विकासका लागि यो बाँच्न सक्ने आधारहरू प्राप्त हुन्थे । खान त पाइन्थ्यो । अब आएर ती बाँच्ने आधारहरू पनि ह्रास भइसकेका छन । यो बीस वर्षको अवधिमा, आर्थिक रूपमा पूर्णतया सखाप हुने अवस्थामा देश छ । राजनीतिक रूपमा हाम्राे अस्तित्व रहन्छ कि रहँदैन भन्ने अवस्था छ । त त्यस्तो सङ्कटको अवस्था उपस्थित भएको छ । यसमा एउटा मात्र बाटो के छ भनेदेखि त्यस्ता राजनीतिक संस्थाहरू हामीहरू विकास गराैँ, जसमा जनताको निहित स्वार्थ होस् । त, यतापट्टि कदम चालिन्छ कि चालिँदैन ? त्यतापट्टि कदम चल्ने किसिमको संविधान आउँछ कि आउँदैन ? यो बडो महत्त्वपूर्ण प्रश्न छ अहिले देशकाे परिस्थितिमा ।

जुन संस्थागत राजनीतिको कुरा तपाईं भन्न खोजिरहनुभएको छ, त्यतापट्टि के त आशावादी हुनुहुन्छ कि कस्तो ?

म त आशावादी छु । किनभनेदेखि यदि देशको भविष्य छ भनेदेखि र देशको भविष्यप्रति म आशावादी छु भनेदेखि त्यो कुरो हुन्छ । यदि देशको भविष्य छैन भनेदेखि त्यो कुरो हुँदैन | मेरो रणनीति र देशकाे भाग्य जोडिएको छ । त्यसैले मेरो अस्तित्व मेरो समूहको अस्तित्व या अरु कसैकाे अस्तित्वको कुरो नभई देशको नै अस्तित्वको प्रश्न छ । त्यसो हुनाले यत्रो जीवनमरणको कुरामा म आशावादी भइनँ भने म राजनीति नै गर्दिनँ ।

म यस क्रममा अर्को प्रश्न सोध्छु- नेपालको राजनीतिक भविष्यलाई तपाईं कुन रूपमा देख्नुहुन्छ र त्यसमा आफ्नो के भूमिका देख्नुहुन्छ ?

मलाई यसमा चाहिँ के भन्नु छ भनेदेखि मैले नेपालको राजनीति अलिकति भनिहालेँ । यसमा म भविष्य यसरी देखिरहेको छु, यो महसुस मैले जो अहिने विश्लेषण गरेँ कि सँघारमा ल्यायो देशलाई २०१७ सालको काण्डले गर्दाखेरि । त्यसको महसुस राजालाई पनि भएको छ । त्यसले गर्दाखेरि जनमतसंग्रह गराउनु पर्‍यो । जनमतसंग्रहमा जुनसुकै पक्षको हारजित होस्, जुन कारणले पनि भएको होस्, तैपनि जनतालाई संलग्न त पराउनुपर्‍याे । त्यसरी विचार गर्दा मलाई के लाग्छ भनेदेखि राजाले पनि वर्तमान अवस्थाको गम्भीरता बुझिबक्सेको छ र यस्तो कि जनतालाई सरिक नगरीकन अगाडि बढन सक्दैनाैँ, सही रूपमा सरिक । जस्तो अहिले पञ्चायतमा पनि सरिक भएको छ भनेर भन्छन् । त्यो त एकदम वाहियात वा मिथ्या हो । त, राजालाई यो महसुस भएको छ । त्यसो हुनाले मलाई यो आशा के छ भनेदेखि जो संविधान बनाउनेवाला छ, त्योचाहिँ सकारात्मक खालको आउँछ । राजाबाट निर्णय हुनुपर्ने कुरा के छ भनेदेखि संविधान कसलाई अनुकूल गर्ने ? मातृकाप्रसाद कोइरालालाई, तुलसी गिरीलाई या व्यवस्थावादीलाई कि अहिलेसम्म व्यवस्थामा नरहेका बाहिर रहेका तत्त्वलाई समावेश गर्ने खालकाे संविधान बनाउने ? अहिले राजाकाे अगाडि प्रश्न त यही नै हाेला । यदि यिनीहरूलाई अनुकूल गर्ने संविधान भए त अहिले छँदैछ नि त्याे संविधान । अर्काे संविधान ल्याउने त कुरै भएन । त्यसाे हुनाले यस कुराबाट आशावादी छु कि अहिलेसम्म असहयाेग गरेर यो व्यवस्थाभन्दा बाहिर रहेका तत्त्वलाई यो संविधान हुन्छ । यसो हुनाले संविधान सकारात्मक, अलिकति त्यसमा प्रजातान्त्रिक चरित्र आउँछन् भन्ने मलाई लाग्छ । जस्ताे चुनावको प्रक्रियामा राजा वचनबद्ध हाेइबक्सिन्छ, जस्तो कि प्रत्यक्ष चुनाव हुन्छ भनेर । फेरि भनिएको छ, assembly जो होला, त्यसमा हस्तक्षेप हुँदैन भनेर, यी अलिकति आपत्कालीन अधिकार मात्र रहन्छ भनेर । यी प्रजातान्त्रिक चरित्रहरू हुन् र स्वागतयोग्य विशेषताहरू हुन् । त्यसाे हुनाले २०३२ सालको जस्तै नकारात्मक खालको संविधान आउँदैन, प्रतिगामी आउँदैन । प्रगतिशील नै आउँछ ।

शक्ति वितरण त गर्नैपर्छ । कालान्तरमा, आज होइन । राजाको स्थान त्यही अति उच्च स्थान हुन्छ, जस्तो; बेलायतका रानीको जस्तो, यहाँको संसदको पनि त्यही स्थान हुन्छ, जस्तो कि बेलायतको संसद, न्याय पालिका र कालान्तरमा सबै कुरो हुन्छ । त्यतापट्टिचाहिँ ज्यादा आधारभूत संस्थाहरूको निर्माण र विकासमा मेरो ज्यादा प्रयत्न रहन्छ ।

हो, योचाँहि भन्दिनँ कि शतप्रतिशत हामीलाई चितबुझ्ने आउँछ भनेर । त्यसमा प्रजातान्त्रिक चरित्रहरू हुनेछन् र यो अहिलेसम्म व्यवस्थाभन्दा बाहिर रहेका तत्त्वलाई यसमा समावेश गर्ने प्रयत्न हुन्छजस्तो मलाई लाग्छ । त्यसो भयो भनेदेखि मेराे खास भूमिका सोध्नुभएको छ, यसमा म के भन्न चाहन्छु भनेदेखि यस्तो राजनीतिक पद्धतिको क्रमिक विकास हाेस् जसको अन्तर्गत अति नै आदरणीय संस्था राजसंस्था पनि मर्यादित रहोस्, त यो बनावटको अन्तर्गत र प्रजातान्त्रिक संस्थाहरू जस्तो संसद, जस्तो स्वतन्त्र न्यायपालिका, स्वतन्त्र निर्वाचन आयोग, यी सबै संस्थाहरू त्यसमा चाहिँ म आफ्नो कुनै समुदाय यसलाई जिताउन, यसलाई हराउनमा रूचि राख्ने हुन्नँ । मचाहिँ यस्तो बनावट तयार गर्नमा इच्छुक हुन्छु, मेरो जति सकेको कोसिसचाहिँ हुनेछ । यसमा यी सबै संस्थाहरू फराकिलो प्रजातान्त्रिक बनावटमा रहन सकून् जस्तो कि राजतन्त्र, जस्तो कि संसद, जस्तो कि सबै संस्थाहरू ।

तपाईले के नयाँ शक्ति वितरणको संरचना चाहन्छु भन्न खोज्नुभएको ?

शक्ति वितरण त गर्नैपर्छ । कालान्तरमा, आज होइन । राजाको स्थान त्यही अति उच्च स्थान हुन्छ, जस्तो; बेलायतका रानीको जस्तो, यहाँको संसदको पनि त्यही स्थान हुन्छ, जस्तो कि बेलायतको संसद, न्याय पालिका र कालान्तरमा सबै कुरो हुन्छ । त्यतापट्टिचाहिँ ज्यादा आधारभूत संस्थाहरूको निर्माण र विकासमा मेरो ज्यादा प्रयत्न रहन्छ । त्याे विकास गर्नेमा न कि अहिलेको चुनावमा म यसलाई हराऊँ, यसलाई जिताऊँ, यस्तो कुरापट्टि मलाई इच्छा छैन । यी त तपसिलका कुरा हुन् । अहिले त आधारशिला जाे बनाउनुपरेकाे छ । हामीहरूकाे जस्ताे अघि तपाईंले भन्नुभयाे नि, याे त नबिग्रिएको अवस्थामा छ । यो राजनीति भनेको त दरबार भनिदिएको छ । त्यो नभएर राजनीतिचाहिँ यसरी विभिन्न संस्थाहरूबाट सञ्चालित भएको व्यवस्था, जसलाई प्रजातान्त्रिक व्यवस्था भनिन्छ, त्यो हुनुपर्दछ । यसमा मेरो जति सक्दो कोसिस हुन्छ ।

मतलब क्रमिक विकास गराउनेतर्फ त्यस दिशातर्फ यहाँले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नुहुनेछ, के त्यो भन्न खोजिरहनुभएको हो ?

क्रमिक विकास पनि र त्यो जग हाल्ने काम गर्नमा पनि र म विरोध केवल विरोधका लागि पनि गर्दिनँ तर यदि त्यो क्रमिक विकासपट्टि प्रजातान्त्रिक पद्धतिलाई ल्याउनपट्टि कुनै बाधा छ भने म त्यसमा सङ्घर्ष पनि गर्छु । तर, मचाहिँ सङ्घर्ष केवल सङ्घर्षका लागि चाहिँ गर्दिनँ ।

अब हुन त यो प्रश्न सोधुँ कि नसोधुँ लागेको छ-

तपाईले जे सोध्न चाहनुभए पनि सोध्न सक्नुहुन्छ ।

तपाईंले कसरी भन्न सक्नु भो कि 'बरु बालुवालाई निचोरेर पानी आउन सक्ला तर राजसत्ताबाट जनतालाई केही अधिकार आउन सक्तैन ?'

हो, भने हुँला मैले । कुनै परिस्थितिमा भने हुँला । त्यो मैले तपाईंलाई भनिसकेको छु कि यो महसुस म राजतन्त्रको पक्षमा छु र प्रजातन्त्रको पनि पक्षमा छु । अब रह्यो मानिसहरू मलाई के सोध्छन् भनेदेखि राजतन्त्र र प्रजातन्त्र, के मेल खान्छ ? मलाई लाग्छ– नेपालमा राजतन्त्रका विभिन्न रूप भएका छन् । एउटा रूपचाहिँ विजेताको रूपमा राजतन्त्र भएको छ जस्तो कि स्वर्गीय श्री ५ पृथ्वी नारायण शाह । अर्को राजतन्त्र भएको छ जङ्गबहादुरको पालाको राजतन्त्र । त्यहाँ पनि राजतन्त्र थियो राणाको पालामा । त्यसपछि २००७ सालको केही महिनासम्म दुईवटा राजाको अवस्था थियो । एउटा गद्दीसीन, एउटा राजा दिल्लीमा । त्यो पनि राजतन्त्रको एउटा रूपमा थियो । २००७ सालदेखि २०१७ सालसम्म पनि एउटा रूप देख्यौँ । संसद भएको बेलामा जसमा म प्रधानमन्त्री थिएँ, त्यो राजतन्त्र पनि राजतन्त्र थियो । त्यसपछि २०१७ सालदेखि अहिलेसम्मको राजतन्त्र छ । त्यसाे हुनाले राजतन्त्र भन्नेबित्तिकै हामीले एउटा अधिनायकवादी राजतन्त्र भनेर किन ठान्ने ? म जब राजतन्त्रकाे हिमायती छु भनेदेखि म त्यस्ताे राजतन्त्रकाे हिमायती कि जाे प्रजातान्त्रिक संस्थाहरू, प्रजातान्त्रिक पद्धतिमा एउटा बडो सम्मानपूर्वक र पूजनीय संस्था मान्दछु । किनभने राजतन्त्र भन्नेबित्तिकै अधिनायकवादी हुँदो रहेनछ नि । राणाहरूको पालामा कस्तो थियो राजतन्त्र, हो कि होइन ? अर्को कुरा के रहेछ भनेदेखि अहिलेसम्म आधुनिक इतिहासको अनुभव के भएको छ भनेदेखि जहाँ प्रजातन्त्र र अधिनायकवादको कुरा आउँछ, त्यसमा के देखिएको छ भनेदेखि आधुनिक युगमा अधिनायकवादी सम्राटभन्दा जनताबाट उठेर अधिनायकवादी भएका साधारण व्यक्तिहरूको संख्या धेरै छ ।

ठीक हो ।

इतिहासमा सबैभन्दा ठूलो तानाशाह हिटलर चुनावबाट आएको थियो । अँ, त्यसो भनेपछि जति अहिले अफ्रिकी एसियाली मुलुकमा जति तानाशाह देख्नुभएको छ, सबै साधारण व्यक्ति हुन् । कोही पनि राजाको खलकबाट आएका छैनन् । त्यसो हुनाले राजतन्त्रलाई हेरू भनेदेखि, अहिले म जापानबाट आएको, जनता त्यहाँका सम्राटलाई असाध्यै सम्मान गर्दछन् । तर त्यो राजतन्त्र एकदम प्रजातान्त्रिक राजतन्त्र, बेलायतका रानीजस्तो । त्यसो हुनाले के हुँदो रहेछ भने अर्को अझ प्रजातन्त्रमा मात्र होइन, त्योभन्दा बढी विकसित भनुँ, समाजवादमा भनुँ, त्योभन्दा पनि अझ आर्थिक समानतावाला प्रश्न- त्यहाँ स्काण्डेनेभियन देशहरूमा राजतन्त्र नै छन् ।

जब समाजवादमा, समाजवादी सरकार अएको ठाउँमा त राजतन्त्र सहयोगात्मक सम्बन्धमा सहयोग गरेर रहन सक्छ भनेदेखि, हाम्रो प्रजातन्त्रमा राजा र जनता किन एकदम मिलेर जान सक्तैन ?

होइन, त्यसो हुनाले के छ भनेदेखि बेलायतमा नि इतिहास हेरूँ राजाको समान व्यवहार रहेको पाइएको छैन । बेलायतको Tudor र Steward र सबैलाई हेर्दै जाऊँ भनेदेखि हरेक राजाको आफ्नोआफ्नो चरित्र छ । Charles the I लाई झुन्ड्याइयो । तिनैका छोरालाई संसदले बोलाएर लेरायो । त्यसपछि तिनका छोरालाई भागेर जानुपर्‍याे, James the II लाई । त्यसपछि अर्कोलाई लेराए, त्यसपछि अहिले आईकन Victoria सम्म, उनीचाँहि दाबा गर्दै थिन् । र, उनले देखिन् कि मैले दाबा गरेर केही चल्दैन भनेर | Gladstone सँग Victoria को भयानक नराम्रो सम्बन्ध थियो । तैपनि उसैलाई सबभन्दा बेसी प्रधानमन्त्री बनाउनुपर्‍याे । के हुन्छ भनेदेखि राजनीतिक शक्तिहरूको समन्वयबाट यो निर्णय हुन्छ कि कति सहयोगात्मक, कति संघर्षात्मक हुन्छ भनेर । यदि म राजा भएको भए म कसरी सोच्दथेँ भनेदेखि मेरो लागि के हित छ । मेरो स्थायित्व, राजतन्त्रात्मक संस्थाको स्थायित्वमा इच्छुक छु भनेदेखि मैले जनआकांक्षाअनुकूल जानुपर्छ । मैले जनभावनालाई स्वीकार गर्नै पर्छ I मैले जनप्रतिनिधिहरूसँग हात मिलाउनुपर्छ भन्ने मेरो धारणा हुन्छ । यो हुन्छ कि हुन्न, होइन । मचाहिँ तानाशाह भएर बस्छु भने बस्न पनि सकुँला तर त्यसले राजतान्त्रिक संस्थाको स्थायित्व सुनिश्चित गर्न सक्तैन । त्यसो हुनाले मलाई के लाग्छ भनेदेखि अवस्था यस्तो अनुकूल छ, जनपक्षबाट राजतन्त्रलाई यत्रो सम्मान गरिरहेको छ र राजाले पनि यो बुझिबक्सेको छ कि अहिले ठीक माैका छ, यस्तो बेला राजतन्त्रकाे स्थायित्वका लागि जनपक्षसँग मिल्नुपर्छ ।

अहिले तपाईंले जुन भन्नुभयो, त्यसका लागि राजनीतिक शक्तिहरूलाई प्राकृतिक प्रक्रियामा जान छुट दिनुपर्छ । त्यो नभईकन जुन अहिले भनिराख्नुभएको छ, त्यो हुन सक्छ र ?

होइन ! प्राकृतिक प्रक्रियाका निम्ति त्यै हेर्नुपरेकाे छ । के राजाबाट इतिहासको पाठ सिकिबक्सियाे र हामीले पनि सो पाठ सिक्याैँ । दुवैले पाठ सिकिसकेका छैनाैँ र ? हामीलाई लाग्छ पाठ सिकेका छाैँ, हामीले पनि सिकेका छौँ र राजाले पनि सिकिबक्सिएको छ । त्यसो हुनाले एउटा कार्यपद्धति हुन्छ, जसमा राजा र जनप्रतिनिधिकाे संसद, त्यसको एउटा काम गर्ने सम्बन्ध भएर जान्छ जस्तो मलाई लाग्छ । त्यसो हुनाले म बडो आशावादी छु । काम गर्ने सम्बन्धमा म त्यो भन्दिनँ कि यो पूर्ण सन्तोषजनक हुन्छ । र, यो राजा र चुनिएका जनप्रतिनिधिहरूले बनेको संसदको बीच काम गर्न सकिने सम्बन्ध हुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, साउन ८, २०८० ०६:२४

वसन्त लाेहनी

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै

लम्बोदर न्यौपानेलाई ३ वर्ष कैद, झण्डै २६ कराेड जरिवाना

इलाममा तीन वडाको मतगणना सकिँदा सुहाङले मतान्तर घटाए

वेस्ट इण्डिजसँग हारेपछि के भन्छन् प्रशिक्षक मोन्टी देसाई ?

विद्यार्थी बाेक्ने गाडीकाे गति निर्धारण गर्न गृहले यातायात मन्त्रालयलाई पठायाे पत्र

यसै आर्थिक वर्षदेखि बङ्गलादेशमा विद्युत् निर्यात हुन्छ : प्रधानमन्त्री

लोकप्रिय

सहकारी ठगीले इलाम २ मा तनाव दिएपछि रवि लामिछानेको नयाँ स्टन्ट, धन्यवाद दिन गृह मन्त्रालय पुग्ने को हुन् ?

सरकार ढाल्न कांग्रेसले दाेहाेराे संवाद थालेपछि प्रचण्डले तयार पारे तीन विकल्प

बुद्धनगरमा कांग्रेस–एमालेका चार नेताकाे वार्ता, बालकाेट पुग्दासम्म गगन थापा निराश

इलाम २ः प्रारम्भिक मतपरिणाममा एमाले र 'पूर्वएमाले'बीच टक्कर

इलाम २ अपडेटः यस्तो छ प्रारम्भिक मतपरिणाम

विचार

चीनमा एउटै भूकम्पले लिएको थियो ८ लाख ३० हजारको ज्यान (भिडियो)

तीन जनाको मुट्ठीमा ३ करोड जनताको लोकतन्त्र

बीसौँ शताब्दीका प्रभावशाली नेता लेनिन (भिडियो)

ब्लग

कसरी हटाउने सार्वजनिक सवारीको बेथिति ?

सधैँ हाँसीखुसी देखिने गाउँकी काकी, डाक्टर र अर्जुन मैनालीले राेजेकाे गलत बाटाे

छोटो तर मनमोहक पदयात्रा 'लाङटाङ'

शिक्षा

युवा विद्यार्थी लक्षित परिसंवाद गर्दै हिमालयन ह्वाइटहाउस स्कुल, एमाले अध्यक्ष ओली पनि सहभागी हुने

बौद्धिक पलायन रोक्न पाठ्यक्रम समय सान्दर्भिक बनाऔँ : प्रधानमन्त्री

कक्षा १२ को परीक्षा आजदेखि, तीन लाख ९० हजार परीक्षार्थी सहभागी हुँदै