काँक्राले बनेको घर

A+ A A-

न्यौपानेटारमा बस्छिन् कालिका दङ्गाल । किसान परिवारकी उनको जग्गा भने शून्य । जग्गाको नाममा घर ठडिएको ठाउँमात्र ।

मढी कमाउने मोहले भएको जग्गा पनि बेचेर श्रीमान वैदेशिक रोजगारीमा गएका थिए । विडम्बना, काम गर्ने क्रममा लडेर घाइते भए । न जग्गा रह्यो न कमाइ । घाइते श्रीमानलाई कसरी नेपाल झिकाउने भन्ने समस्या आइलाग्यो ।

इन्द्रावती गाउँपालिका–११ की कालिकालाई श्रीमानको मात्र हैन भूकम्पको पनि बज्रपात आई लाग्यो । २ छोरी र १ छोराकी आमा कालिकालाई बच्चाको लेखाइपढाइ गराउनुपर्ने जिम्मेवारीसमेत थपियो ।

धेरै विकल्प सोचिन् । अग्रजको सल्लाहपछि निर्णयमा पुगिन्, गाउँमै काँक्रो र खुर्सानी खेती गर्ने ।

भुकम्प पछि छिन्नभिन्न भएको घरमात्र होइन कालिकाको जीवनको रंग पनि बदलिदियो काँक्रो र खुर्सानी खेतीले ।

कालिकाले युरोपेली निकायको मानवीय सहायता विभाग (इको) को आर्थिक सहयोगमा केयर नेपाल र सामुदायिक आत्मनिर्भर सेवा केन्द्रको सहयोगमा उनी यतिवेला व्यवसायिक काक्रो खेती गरिरहेकी छिन् ।

‘उहाँहरुले तरकारी, काँक्रो खेती गर्न सुझाउनुभयो । अनि ३ दिनसम्म तालिम पनि दिनुभयो,’ कालिका सम्झिन्छिन् ‘तालिम सकेर फर्कने बेलामा दिएको बीउ रोपेर शुरु भयो उनको काँक्रो खेती ।

यतिबेला उनी निकै हौसिएकी छिन् । यो बर्ष उनले ९१ हजार रुपैयाँको काँक्रो बेचिसकिन् । यति धेरै फल्यो कि गाउँ, नजिकको सिपाघाट र मेलम्ची बजारबाट समेत सबै उठाउने कोही नभेटिएपछि काठमाडौँको कालीमाटी बजारबाट मान्छे बोलाएर काँक्रो पठाउनुपर्यो ।

काँक्रोबाट एकै सिजनमा यति धेरै आम्दानी भएपछि अहिले उनी निकै हौसिएकी छिन् ।

शिलापत्रसँगको भेटमा उनले अघिल्लो दसैँ सम्झिइन् । भूकम्पपछि भत्केको घर बनाउन सरकारले दोस्रो किस्ता उपलब्ध गराएको थियो । तर दसैँ मान्ने कुनै उपाय नभएपछि उनले घर बनाउन आएको पैसा खर्च गरेर दसैं मनाइन् ।

तरकारी खेतीमा सघाएको प्रयास दोस्रो परियोजनाले नै व्यापारीसँग समन्वय गरेर घर बनाउने सामान जुटाइदियो, तेस्रो किस्ता आएपछि तिर्नेगरी । झ्याल, ढोका, बालुवा र गिट्टी भने काँक्रो बेचेको पैसाले किनिन । हँसिलो मुद्रामा भन्छिन्, ‘मेरो घर त काँक्रोले बनेको हो ।’

उनले काँक्रो खेतीबाट यति धेरै आम्दानी गरिन् भन्ने थाहा पाउनेहरू जिब्रो टोक्छन् र सोध्छन् रे, ‘कालिकाको जग्गा छ र भन्या यति धेरै खेती गर्न ?’

उनको जग्गा जग्गा छैन । वर्षको २० हजार रुपैयाँ तिर्ने सर्तमा करिब साढे २ रोपनी जग्गा भाडामा लिएकी छिन् । त्यही जग्गामा गरेको खेतीबाट उनी यतिबेला नामी काँक्रो कृषकमा दरिएकी छिन् ।

राम्रो नाफा लिन सक्नुको श्रेय अरुलाई पनि बाँढ्न चाहन्छिन् कालिका । भन्छिन्, ‘पहिलो कुरा त मलाई प्रयास दोस्रोका कर्मचारीले आँखा खुलाइदिए । दोस्रो, त्यतिबेलै गाउँमा आएको कुलोले निकै भरथेग भयो । तेस्रो, प्रयासले नै कृषि प्राविधिक उपलब्ध गराइदिएकाले समस्याहरू खासै झेल्नुपरेन ।’

कालिका काँक्रो खेतीलाई निरन्तरता दिने पक्षमा छिन् । उनलाई खेतीले दरिलोे आत्मविश्वास दिलाएको छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ २७, २०७६ २०:२२