गाउँगाउँमा लम्पी स्किन महामारीकाे त्रासः मरे ३७ हजार गाईभैँसी, २५ लाख पशु संक्रमित हुने चेतावनी

गाउँगाउँमा लम्पी स्किन महामारीकाे त्रासः मरे ३७ हजार गाईभैँसी, २५ लाख पशु संक्रमित हुने चेतावनी

A+ A A-

पक्स भाइरसको संक्रमणले हुने लम्पी स्किन रोगबाट नेपालमा ३७ हजार गाईभैँसी मरेका छन् । नेपाल पशु चिकित्सा परिषद्का अनुसार, याे राेगका कारण हालसम्म ३७ अर्ब ५७ कराेड ४८ लाख रुपैयाँ बराबरकाे आर्थिक नोक्सानी भइसकेकाे छ । सरकारले राेग नियन्त्रणका उपायलाई आक्रामक नबनाए यस्तो क्षति १ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँ पुग्ने परिषद्को चेतावनी छ ।

पशु सेवा विभागले दिएको जानकारीअनुसार, अहिले २ लाख ४४ हजार २ सय ५८ गाईभैँसी लम्पी स्किन रोगसँग लडिरहेका छन् ।

देशभरभर हालसम्म ७ लाख ७४ हजार ६ सय ३८ पशु संक्रमित भएका छन् । यीमध्ये ३६ हजार ९ सय ४१ मरे भने ४ लाख ९३ हजार ४ सय ३९ वटा गाईभैँसी निकाे भएका पशु सेवा विभागका वरिष्ठ पशु विकास अधिकृत डा. चन्द्र ढकालले जानकारी दिए ।

सबैभन्दा बढी कर्णालीमा २ लाख ९ हजार, कोशीमा २ लाख ४ हजार र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा २ लाखभन्दा बढी गाईभैँसी संक्रमित भएकाे उनले बताए । हिजाेसम्म ७६ जिल्लामा राेग पुष्टि भएकाे थियाे भने मनाङमा पहिलोपल्ट आज रोग पुष्टि भएकाे छ ।

विभागका अनुसार, अहिलेसम्म २ लाख २२ हजार ७ सय ५१ गाईभैँसीलाई खोप लगाइएको छ । ‘लम्पी स्किन रोगको ठ्याक्कै उपचार छैन । खोपले रोकथाम वा पुनः संक्रमण हुनबाट जोगाउने विश्वास गरिएको छ’, डा. ढकालले शिलापत्रसित भने ।

यो रोग लागेका पशुमा उच्च ज्वरो आउने, दानापानी कम खाने, दूध पनि कम आउने हुन्छ । यस्तै, छालामा गोला गिर्खा/गाँठाहरू देखिने, र्‍याल–सिँगान बग्ने, चिप्रा/कचेरा लाग्ने, खुट्टा/जोर्नी सुन्निनेजस्ता लक्षण देखिने विभागकी महानिर्देशक डा. सम्झनाकुमारी काफ्लेले बताइन् । ‘खासगरी बाच्छाबाच्छी, जोत्ने गोरु, उन्नत जातका बढी दूध दिने दुधालु र गर्भिणी गाईभैँसीलाई यो रोगले असर गर्छ,’ उनले भनिन् ।

परिषद्को चिन्ता

नेपाल पशु चिकित्सा परिषद्का निमित्त रजिष्ट्रार डा. मनोजकुमार शाही ।

नेपाल पशु चिकित्सा परिषद्ले लम्पी स्किनका कारण नेपालमा १ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँ क्षति हुन सक्ने भन्दै चिन्ता जनाएकाे छ । रोग नियन्त्रणका लागि सरकारले प्रभावकारी प्रयास नगरे २५ लाख २६ हजारभन्दा बढी पशु संक्रमित हुने परिषद्को प्रक्षेपण छ ।

संक्रमणबाट १ लाखभन्दा बढी पशु मर्न सक्ने र १ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको क्षति हुनसक्ने परिषद्का निमित्त रिजष्ट्रार डा. मनोजकुमार शाहीले बताए । 'क्षति हुन सक्ने याे रकम भनेको नेपालको आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को प्रस्ताविक बजेटको करिब ७ दशमलव २ प्रतिशत हाे,' उनले शिलापत्रसित भने ।

विश्व पशु स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, यो रोग फैलिने दर १० देखि २० प्रतिशत र मृत्युदर १ देखि ५ प्रतिशत छ । तर भारत, बंंगलादेश र इथियोपियामा गरिएका अनुसन्धानले मृत्युदर फरक देखाउँछ । लम्पी स्किनका कारण भारतमा १२.४ प्रतिशत, बंगलादेशमा ३ दशमलव २ प्रतिशत र इथियोपियामा ४ दशमलव ५ प्रतिशत मृत्युदर देखिएको शाहीले बताए ।

याे पनि..

करकेन्द्रित सरकारी नीतिले पोल्ट्रीको १ खर्ब धरापमा, डेढ लाख रोजगारी गुम्ने जाेखिम (भिडियोसहित)

एउटै ग्वालीमा रहेका पशुहरूमा भने ८२ दशमलव ३ प्रतिशतले रोग फैलिने र तीमध्ये २४ दशमलव ३ प्रतिशत मर्ने गरेको अध्ययनहरूले देखाएका छन् । 'नेपालमा याे रोग सर्ने दर २० प्रतिशत र मृत्युदर ३ दशमल ८ प्रतिशत छ,' निमित्त रजिष्ट्रार शाहीले भने ।

परिषद्का अनुसार, नेपालमा ७४ लाख १३ हजार १ सय ९७ गाई र ५१ लाख ३२ हजार ९ सय ३१ भैँसी गरी कुल १ करोड २५ लाख ४६ हजार १ सय २८ गाईभैँसी छन् ।

एउटा पशु मर्दा ४९ हजार १ सय ३५ रुपैयाँ नोक्सान हुन्छ । २५ असारसम्म देशभर ७ लाख ७४ हजार ६ सय ३८ पशु संक्रमित भएका छन् । यस हिसाबले ३८ अर्ब ६१ कराेड ८३ लाख ८१ हजार रुपैयाँबराबरकाे नाेक्सानी भइसकेकाे डा. शाहीले बताए । परिषद्ले प्रति पशु मूल्यसँग संक्रमित पशुकाे कुल संख्या गुणन गरी अनुमानित क्षतिकाे विवरण निकालेकाे हाे ।

'अरु भाइरल रोग सामान्यतया हप्ता/दस दिनमा निको हुन्छ । तर, लम्पी स्किन लागेका पशु ४८/५० दिनसम्म बिरामी हुन्छन् । भैँसीको छाला कामै लाग्दैन । दूध उत्पादन क्षमतामा ठूलो ह्रास आउँछ,' शाहीले भने ।

गाईको उपचारमा पशु चिकित्सक र स्वास्थ्यकर्मी । तस्वीर साैजन्य : पशु सेवा विभाग

लम्पी स्किन रोग निको भएको पशुलाई फेरि पहिलाजस्तै स्वस्थ बनाउन किसानकाे ठूलै रकम खर्च भइरहेकाे छ । यो रोग लागेपछि करिब ६ महिनासम्म साँढे तथा राँगाहरू प्रजनन्‌मा आउन नसक्ने शाही बताउँछन् । लामो वेतान्तर भई गाईभैँसीको दूध उत्पादनमा पनि ४० देखि ५० प्रतिशतसम्म कमी हुने अनुसन्धानहरूले देखाएकाे परिषद्ले जनाएकाे छ ।

माेरङबाट सुरु

लम्पी स्किन रोग नेपालमा पहिलोपल्ट असार २०७७ सालमा पुष्टि भएको थियो । मोरङको सुन्दरहरैँचा नगरपालिकाका गाईहरूमा देखा परेको रोगले दुई वर्षभित्र १६ जिल्ला, २९ पालिकालाई लपेट्याे । सुरुमा संक्रमित ३ हजार ३ सय १ पशुमध्ये १३ वटा मरेका थिए ।

गत चैतदेखि कोशी प्रदेशबाटै फेरि रोगको प्रकोप बढ्याे । अहिलेसम्म देशका सबै जिल्लामा राेग फैलिसकेको छ । महामारी नियन्त्रणका लागि तालुकदार निकाय र पशु स्वास्थ्यकर्मीहरू परिचालित रहेको कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले जनाएको छ ।

महानिर्देशक काफ्लेका अनुसार, पशु सेवा विभागमा लम्पी स्किन रोग नियन्त्रण कक्ष स्थापना गरिएको छ भने प्रभावित क्षेत्रमा रोग अन्वेषण, उपचार र प्राविधिक सल्लाहका लागि टोली खटाइएको छ । प्रभावित पशुको उपचारका लागि संघ, प्रदेश र स्थानीय तहबाट औषधिको व्यवस्थासहित प्राविधिक परिचालन गरिएको उनले बताइन् ।

नेपालको अर्थतन्त्रमा पशुपालन क्षेत्रको हिस्सा ११ दशमलव ५ प्रतिशत छ । यसअघि अफ्रिकन स्वाइन फिबर, बर्डफ्लु, खोरेत, पीपीआरलगायत विभिन्न रोगका कारणले पशुपालक किसानले ठूलै क्षति बेहोरिसकेका छन् ।

लम्पी स्किनकाे सम्भावित क्षति न्यूनीकरणका लागि सरकारले गर्नुपर्ने तत्कालीन ७ र दीर्घकालीन ६ उपायहरू परिषद्ले सुझाएकाे छ ।

सरकारलाई परिषद्का सुझावहरू ।

लम्पी स्किन, यसका लक्षण र उपचार

पशु सेवा विभागका अनुसार, लम्पी स्किन एक प्रकारको भाइरस (पक्स समूहको काप्रिपक्स भाइरस) बाट गाईभैँसीहरूमा लाग्ने रोग हो । यो रोग भैँसीहरूमा भन्दा गाईहरूमा बढी देखिन्छ । पहिला अफ्रिकामा सीमित यो रोग सन् २०१२ पछि मध्य पूर्व, दक्षिण पूर्वी युरोप, रसिया, काजकिस्तानहुँदै बंगलादेश र भारतमा पनि केही महिनाअगाडि देखा परेको थियो । अहिले नेपालका सबै क्षेत्रमा रोगका कारण लाखाैँ गाईभैँसी बिरामी परेका छन् भने हजाराैँ मरेका छन् ।

लक्षण

लम्पी स्किन संक्रमित पशुले कचेरा निकाल्ने, सिँगान बग्ने तथा फिँच धेरै निकाल्ने लक्षण देखाउँछन् । शरीरका विभिन्न भागहरूमा खासगरी घाँटी, पछाडिका खुट्टामा, पेट र थुनवरिपरि सानादेखि ठूला गीर्खाहरू देखिन्छन् ।

गाईभैँसीमा १०४ फरेनहाइट वा माथिसम्म ज्वरो आउन सक्छ । दूध उत्पादन २५-८० प्रतिशतसम्म घट्न सक्छ । राेग लागेपछि गर्भ तुहिने तथा बाँझोपन देखिन सक्छ । मृत्युदर कम भए पनि धेरै पशुहरू (५-४ प्रतिशत) बिरामी हुन सक्छन् ।

कसरी सर्छ ?

लामखुट्टे, झिँगा, किर्ना आदिको टोकाइबाट भाइरस सर्छ । संक्रमित गाईभैँसीको ओसारपसार र लसपस पनि राेग सर्नुकाे कारण मानिन्छ । संक्रमित गाईभैँसी र स्वस्थ गाईभैँसीलाई उपचारका क्रममा एउटै सुई प्रयोग गर्दा पनि संक्रमण फैलिन्छ ।

उपचार र रोकथाम

केही वर्षअघि मान्छेलाई सताएको कोरोना भाइरसजस्तै लम्पी स्किनको ठोस उपचार छैन । प्रसार राेक्न लामखुट्टे, झिँगा, किर्ना आदिको नियन्त्रण र गोठवरिपरिको वातावरण सफा राख्नुपर्छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असार २६, २०८० १९:१०