बर्दियामा बाघ पछ्याउँदा जंगली हात्तीसँग जम्काभेट भएपछि..(भिडियाेसहित)

A+ A A-

बेलायती दम्पती डायना रोडनाइट र एलेन रोडनाइटलाई बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज घुमाउँदै थिए दीपक राजवंशी । यस क्रममा उनीहरूले पाटे बाघ देखे । कुरा अप्रिल २०१५ तिरको हो ।

बाघको देख्न पाउँदा डायना र एलेन असाध्यै खुसी भए । उनीहरू दूरबिन निकालेर रमाइरमाइ बाघ नियाल्न थाले । तर, दम्पतीको ‘गाइड’ बनेर गएका दीपकको दिमागमा अरु नै केही चलिरहेको थियो ।

डायना र एलेनले आफूसँग भएको एड्भान्स क्यामेरा भुईंमा राखेका थिए । दीपक सोचिरहेका थिए रे, ‘यत्रो महँगो क्यामेरा बिसाएर किन दूरबिनबाट हेरेको होला !’

यो जिज्ञासाले पलमै उनलाई सताउन थाल्यो । आधुनिक क्यामेराबाट बाघको फोटो खिच्ने दुर्लभ मौका थियो त्यो । अब दीपक धेरै सोच्ने पक्षमा थिएनन् । स्वनिर्णयमा उनले भुईंमा लडेको क्यामेरा उठाए र फटाफट बाघका केही तस्वीर खिचिहाले ।

यसपछि जे भयो, त्यसले बर्दियाका दीपक राजवंशीको परिचय बदलिदियो । डायना र एलेनले आफ्नो क्यामेरामा दीपकले खिचेको बाघको फोटो हेरे । त्यस बेलासम्म मामुली ‘नेचर गाइड’ सम्झेका उनीहरू दीपकको फोटोग्राफी कला देखेर छक्क परे । दीपकले खिचेकाे माथिकाे तस्वीर हेरेरै राेडनाइट दम्पती प्रभावित भएका थिए ।

‘निकै आकर्षक र सुन्दर तस्वीर खिच्यौ, के तिमीलाई फोटोग्राफीमा रुची छ ?’ श्रीमान्सँग मुखामुख गरेपछि डायनाले सोधिन् । दीपकले जवाफ फर्काए, ‘छ नि, खासै राम्रो क्यामेरा नभए पनि फोटो खिच्ने गरिरहेको छु ।’

त्यसपछि एलेनले दीपकलाई हौसाए, ‘फोटोग्राफीको तालिम नलिई नै तिमीले यति राम्रो तस्वीर खिच्न सक्छौं भने सिकेर आयौ भने तिमी वाइल्डलाइफ फोटोग्राफीमा स्थापित हुन्छौ भन्नेमा म पक्का छु ।’

खासमा दीपकको रुची र कला पहिल्याएर पहिलोपल्ट कसैले तारिफ गरेको थियो । ‘फोटोग्राफीमा मलाई प्रोत्साहन गर्ने उहाँहरू नै हो’, दीपकले भने ।

आज दीपकको परिचय ‘नेचर गाइड’ मा मात्र सीमित छैन । उनी अहिले बर्दियाका गनेचुनेका ‘वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर’ हुन् । पर्यटकलाई बर्दिया घुमाउने एक कम्पनीका सञ्चालक पनि हुन् । बाघकै तस्वीर खिचेर फाेटाेग्राफी थालेका उनले अहिले पनि धेरैजसाे बाघकै फाेटाे खिच्ने भएकाले 'बाघका गाेठाला' भनेर समेत चिनिन्छन् । बर्दिया चिनाउन उनको खास योगदान छ । दीपकका कैयौं तस्वीर चर्चित छन् । संसारका प्रतिष्ठित समाचार संस्थाहरूले भारी मूल्य हालेर किन्छन् दीपकले खिचेका तस्वीर ।

देशविदेशका फोटोग्राफर बर्दिया पुग्दा अक्सर दीपकलाई नै खोज्छन् । फोटोग्राफी पढाउने ओम यादव बर्दिया पुगेका बेला उनैलाई अघि लाउँछन् ।

हालै मात्र बर्दिया पुगेर फोटोग्राफी गरेका चर्चित वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर चुङ्बा शेर्पालाई दीपकले नै गाइड गरेका थिए । ‘बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको कुन क्षेत्रमा कुन जनावर, कुन समयमा पाउँछ भन्ने जानकारी दीपकलाई हुन्छ, उनी वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर पनि भएकाले उनको सहयोग हाम्रा लागि महत्त्वपूर्ण हुन्छ’, शेर्पाले भने ।

चुङ्बा शेर्पाले पनि आफूलाई धेरै कुरा सिकाउने गरेको दीपक बताउँछन् । भन्छन्, 'चुङ्बा सरसित पनि फोटोग्राफीको बारेमा धेरै कुराहरू सिकेँ मैले । यसबारे धेरै ज्ञान छ उहाँलाई । सिकाउन पनि हिचकिचाउनुहुन्न । आफ्नो ज्ञान शेयर गर्दा खुसी हुनुहुन्छ ।'

दीपक राजवंशी ।

दीपकको फोटोग्राफी कलाबारे वरिष्ठ वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर यादव भन्छन्, ‘उनले फोटोग्राफी सिक्न असाध्यै मेहनत गरेका छन् । उनका तस्वीर सिर्जनशील लाग्छन् ।’

६ वर्षअघि दीपकले दुईपल्ट काठमाडौं धाएर यादवसँग फोटोग्राफी सिकेका थिए । ‘सिक्नुपर्छ, गर्नुपर्छ भन्ने स्वभावले उनलाई अगाडि बढाइरहेको छ’, यादवले भने ।

वनपाले बाको पछिपछि..

बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको मध्यवर्ती क्षेत्र बर्गदा (ठाकुरबाबा नगरपालिका–४) मा जन्मेका हुन् दीपकका बुबा वनपाले थिए । बुबाको पछिपछि लागेर वनजंगल चहार्थे उनी । यसरी डुल्दाडुल्दै जंगल, कीरा फट्याङ्ग्रा, चराचुरुङ्गी, जनावरलाई हेर्ने उनको दृश्टिकोण बदलियो । ‘पहिला जंगल वा जनावरलाई खासै महत्त्व दिएर हेरिँदैन थियो तर तिनीहरू माझमा रहन थालेपछि स्नेह बढ्यो’, दीपक सुनाउँछन् ।

प्लस टु सकेपछि उनले काम गर्दै स्नातक पढ्ने योजना बनाए । यसैअनुसार, सन् २०१४ मा दीपकले पहिलोपल्ट नेचर गाइड तालिम लिएका थिए । उनका मामा राजन चौधरी र दाइ ओमप्रकाश राजवंशी पनि ‘नेचर गाइड’ थिए । जंगल र जनावरबारे धेरै जानकारी उनले बुबाको पछि लाग्दालाग्दै थाहा पाइसकेका थिए । त्यसमाथि मामा र दाइ नेचर गाइड भएकाले यो काममा उनलाई खासै कठिनाइ भएन ।

दीपक देश, विदेशका पर्यटक, फोटोग्राफरलाई निकुञ्ज घुमाउँथे । यस क्रममा कतिपयले प्रोफेसनल क्यामेराबाट फोटो खिचेको देख्थे । उनलाई पनि फोटोग्राफी गर्न मन लाग्थ्यो । ‘मसँग पनि क्यामेरा त थियो तर असाध्यै पुरानो । राम्रो क्यामेरा भइदिएको भए राम्रो खिच्थेँ होला भन्ने सोच्थेँ’, दीपक सुनाउँछन् ।

यसरी पर्यटकलाई जंगल घुमाउने क्रममा नै बेलायतका डायना र एलेनसँग उनको भेट भएको थियो । त्यसपछि उनले पर्यटकलाई घुमाउँदै फोटोग्राफी गर्न थाले ।

८ वर्षको अवधिमा उनले चितुवा, बाघ, भालु, हात्ती, गैंडा, मयुर, हरिणलगायत थुप्रै जंगली जीवजन्तुको तस्वीर खिचिसकेका छन् । उनी थारु संस्कृति देखाउने फोटोग्राफी पनि गर्छन् ।

टाइगर टप्समा काम गरिसकेका मामा राजन र दाइ ओमप्रकाशसँग मिलेर दीपकले द डेन एड्भेन्चर्स नामको ट्राभल एजेन्सी चलाइरहेका छन् । यो अफिसले बर्दियामा सफारी जिपहरू चलाउँछ । पर्यटकहरू धेरैजसो फोटोग्राफर नै आउँछन् । सफारी जिपहरू पनि वाइल्डलाइफ फोटोग्राफी गर्न मिल्ने गरी मोडिफाइ गरिएको छ ।

बाघलाई पछ्याउँदा हात्तीसँग भेट

वाइल्डलाइफ फोटोग्राफी गर्दा कहिलेकाहीँ ज्यानै जानसक्ने खतराको सामना गर्नुपर्ने दीपक बताउँछन् । एकपल्ट उनी विदेशी फोटोग्राफर दम्पतीलाई लिएर बर्दियाको जंगल घुम्न निस्कए । त्यो बेला उनले फोटोग्राफी सुरु गरिसकेका थिए । दिउँसो खाना खाएर एउटा रुखको फेदमुनि उनीहरू आराम गरिरहेका थिए । दीपकलाई निन्द्राले छोप्यो । असिस्टेन्ट गाइडलाई बाहिर हेर्न अह्राएर उनी निदाए । असिस्टेन्ट गाइडसहित अरु पनि निदाएछन् ।

केही बेरमै चरा, बाँदरहरू कराउन थाले । बाघ निस्केका बेला बाँदर र चरा कराउनुलाई नेचर गाइडले ‘अलार्म कल’ मान्छन् । दीपक हतारिएर उठे । अगाडि खोलामा एउटा बाघ पानी खाइरहेको थियो । त्यस बेलासम्म बाघले उनीहरूलाई देखेको थिएन । ‘मैले पनि हेर्नु, बाघले पनि देख्नु एकैपल्ट भयो’, दीपकले सम्झिए ।

बाघ तर्सेर झाडीतिर पस्यो । यस बेलासम्म दीपकले त्यसको फोटो खिच्न भ्याइसकेका थिए । उनीसँग गएका विदेशी फोटोग्राफरले भने राम्रो फोटो खिच्न भ्याएनन् ।

त्यसैले उनले दीपकलाई सोधे, ‘यो बाघलाई हामीले फेरि भेट्न सक्छौँ ?’

दीपकले बाघ जिपको रुटतिर गएकाले त्यता भेटिनसक्ने बताए ।

अझै राम्रो फोटो खिच्ने योजना बनाएर उनीहरू हिँड्दै जिप रुटतिर अघि बढे । घुम्तीमा जंगली हात्ती रहेछ, उनीहरूलाई थाहै भएन । ‘हात्तीसँग झण्डै ठोक्कियौँ हामी । जम्काभेट हुँदा हात्ती तर्सियो, हामी पनि तर्सियौँ । आत्तिएको हात्तीले हामीलाई लेखेट्यो । हामी भागेर बच्न सफल भयौँ’, दीपकले सुनाए ।

बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज बाघलगायत जीवजन्तुको बासस्थान हाे । सन् १९६८ मा शाही शिकार आरक्षका रूपमा स्थापना भएकाे निकुञ्ज ९ सय ६८ वर्ग किलाेमिटरमा फैलिएकाे छ । सन् २०२२ काे सर्वेक्षणअनुसार, बर्दियामा १ सय २५ वटा वयस्क बाघ, ३८ वटा गैँडा, १ सय ५० भन्दा बढी जंगली हात्ती र ५ सय १३ प्रजातिका चरा पाइन्छन् । बर्दियामा ५ प्रजातिका चरा दीपकले नै पत्ता लाएका हुन् । यद्यपि, पत्ता लागेका नयाँ चरालाई रेकर्डमा राखिएको छैन । नयाँ प्रजातिका चरा पनि रेकर्डमा राखियो भने ५ सय २१ भन्दा बढी हुन्छन् ।