एसईईमा ३.६ जीपीए आउँदैमा साइन्स नै पढ्नुपर्छ र ?

A+ A A-

एसईईको नतिजा संशोधन गरिएको निर्देशिकाबाट गर्ने कि पुरानो भन्ने विषयमा लामै बहस चल्याे । सरोकारवालाको बारम्बारको चासोपछि अन्ततः परीक्षा बोर्डले २०७९ सालको एसईईको नतिजा लेटर ग्रेडिङ निर्देशिका-२०७२ अनुसारै प्रकाशन गर्ने भयाे । जसअनुसार ३० देखि ४० प्रतिशत अंक अर्थात् १ दशमलव ६ ग्रेड प्वाइन्ट एभरेज (जीपीए) ल्याउने विद्यार्थीले कक्षा ११ मा पढाइने कुनै पनि समूह र विषय अध्ययन गर्न पाउनेछन् ।

परीक्षाको नतिजा व्यग्रताका साथ प्रतीक्षारत विद्यार्थीहरू कक्षा ११ र १२ मा के विषय पढ्ने भन्ने कुराको अन्योलमा रहेको पाइन्छ । विकसित देशमा यो उमेर समूहका विद्यार्थीहरूले आफ्नो अध्ययन क्षेत्रको पहिचान गरिसकेका हुन्छन् । हामीकहाँ पनि सचेत अभिभावक र विद्यार्थीको संख्या बढ्दो छ तर अझै पनि कैयन् विद्यार्थी र अभिभावकलाई जब एसईई परीक्षाको नतिजा प्रकाशित हुन्छ, अनि बल्ल कहाँ र के पढ्ने भन्ने कुराको चिन्ता लाग्न थाल्छ ।

जीपीए ३ दशमलव ६ भन्दा माथि आयो भने धेरैजसो अभिभावक, शिक्षक, आफन्तबाट एउटै सुझाव आउँछ, '३.६ ल्याएको मान्छेले पनि के मन डुलाइराख्नु ? खुरुक्क साइन्स नपढेर ?' यसको अर्थ के विज्ञान समूह नै विद्यार्थीका लागि सर्वोत्कृष्ट विषय हो त ? कुनै पनि विषय र समूह आफैँमा उत्कृष्ट हुँदैन । के पढ्दा मन रमाउँछ, कुन क्षेत्रमा काम गर्ने इच्छा छ, त्यसअनुसारको विषय र समूह चयन गर्नुपर्छ । उदाहरणको रूपमा विद्यार्थीमा गणितप्रति रूचि कति छ ? ऊ गणित पढ्दा कत्तिको रमाउँछ ? एकदमै रमाउँछ भने सम्भवतः उसका लागि गणित विषय उपयुक्त हुन सक्छ, Statistics अथवा Actuarial Science हुन सक्छ ।

हामीकहाँ 'म डाक्टर बन्न चाहन्थेँ, विभिन्न कारणले सकिनँ । त्यसैले मेरो छोरा/छोरी डाक्टर बन्नुपर्छ' भन्ने अभिभावकको मानसिकताले पनि प्रभाव पार्ने गरेको छ । मलाई गणित गाह्रो लाग्थ्यो, त्यसैले मेरो छोरा/छोरीलाई गाह्रो नै लाग्ला भन्ने मनोविज्ञानले गणितमा अलि बढी ख्याल राखिदिनू है सर भन्ने अभिभावकको जमात पनि ठूलै छ ।

कक्षा ११ का लागि विषय वा समूह छान्दा आफ्नो इच्छा भएको विषय मात्र भएर हुन्न । किनभने मानिसका धेरै इच्छाहरू हुन्छन् । अस्पताल जाँदा आफूलाई पनि डाक्टर बन्न मन लाग्ला । फुटबल खेल हेर्दा फुटबलर बन्न मन लाग्ला । गीत सुन्दा गायक बन्न मन लाग्ला । त्यसैले इच्छा भएर मात्र हुँदैन, सपनालाई साकार पार्ने बाटो खन्न सक्नुपर्छ ।

आज धेरैजस्तो ठाउँमा विद्यार्थीलाई परामर्शको नाममा हुकिङ गर्ने प्रवृत्ति बढी छ । विद्यार्थीको रूचि केमा छ भन्दा पनि आफू कुन विषयमा बढी दख्खल राख्छु भन्ने कुराको प्रभाव पर्न सक्छ । त्यसैले जीवनको गोरेटो छान्ने प्रक्रियामा विद्यार्थी स्वयम् सचेत बन्नुपर्छ ।

बाटोमा आइपर्ने अनेकन घुम्ती र जँघारहरू तर्न सक्छु भन्ने आत्मविश्वास राखेर अगाडि बढ्न सक्नुपर्छ । उदाहरणका लागि कुनै विद्यार्थीलाई डाक्टर बन्न मन लाग्ला, त्यसको बाटो के हो त ? के त्यो बाटो थाहा छ, त्यता हिँड्न रूचि छ ? हिँड्न सकिन्छ ? अलिकति बजार पनि अध्ययन पनि गर्नुपर्ला । यो क्षेत्रको भविष्य छ कि छैन ? भोलिको दिनमा त्यो काम सजिलैसँग रोबोटले पो गर्छ कि ? आफ्नो रूचिको विषय छानिसकेपछि त्यसको बाटो खोज्नुपर्‍यो । डाक्टर बन्ने भए कक्षा ११ र १२ मा जीवविज्ञान विषय लिएर पढ्नुपर्‍यो । विषयको आवश्यकताअनुसार मिहिनेत गर्न सक्नुपर्‍यो ।

१२ उत्तीर्ण गरेपछि एमबीबीएस प्रवेश परीक्षामा नाम निकाल्न नसक्नेहरूको भिडबाट आफूलाई अब्बल प्रमाणित गर्न सक्नुपर्‍यो । नाम निस्केपछि आउन सक्ने आर्थिक पाटाहरू केलाउनुपर्‍यो । आज पनि हेर्दै जाऊँ भोलि के बनिन्छ भन्ने विद्यार्थीको जमात पनि हामीकहाँ ठूलो छ । आफैँ केही बनिँदैन, लक्ष्यहीन यात्राले सफलताको शिखर पुर्‍याउँदैन । मान्छेले सपना देख्नुपर्छ र सो सपना प्राप्तिमा आफूलाई अग्रसर बनाउनुपर्छ ।

कुनै बेला थियो, नेपालमा भर्खरभर्खर मोबाइल फोन भित्रिएको थियो । नोकियाभन्दा अरू ब्रान्डको पनि मोबाइल हुन्छ र भन्ने समय थियो । आज संसार बदलिएको छ । सूचना र प्रविधिमा आएको छलाङले हाम्रासामु लाखौँ अवसर र हजारौँ चुनौती छन् । अप्ठेरो पर्दैमा आत्तिनु पर्दैन । आजका हाम्रा विद्यार्थीहरू स्मार्ट छन् । यिनले आफूजस्तै स्मार्ट विद्यार्थीको बीचमा आजको स्मार्ट विश्वबजारमा आफ्नो भविष्य उज्ज्वल बनाउनु छ ।

यही असामञ्जस्यताका बीच आज विद्यार्थीले ११ र १२ मा पढ्ने विषय र विद्यालय छान्नुपर्नेछ । आज धेरैजस्तो ठाउँमा विद्यार्थीलाई परामर्शको नाममा हुकिङ गर्ने प्रवृत्ति बढी छ । विद्यार्थीको रूचि केमा छ भन्दा पनि आफू कुन विषयमा बढी दख्खल राख्छु भन्ने कुराको प्रभाव पर्न सक्छ । त्यसैले जीवनको गोरेटो छान्ने प्रक्रियामा विद्यार्थी स्वयम् सचेत बन्नुपर्छ ।

स्कुल, कलेजको भूमिका भनेको त वातावरण बनाइदिने हो । विषय, किताब छान्न, पढ्नलाई सहज गरिदिने हो । राम्रा शिक्षकलाई भेट्न केन्द्र बनाइदिने हो । असल साथीहरूको सर्कल बनाइदिने हो । जसले विद्यार्थीलाई उत्प्रेरणा देओस्, सुमार्ग देखाओस् अनि जीवनको दिशानिर्देश गर्न सकोस् ।

काफ्ले एसएस कलेज भक्तपुरका प्रिन्सिपल हुन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, असार २०, २०८० १९:३१