फाल्ने होइन हेर्ने भाँडो !

A+ A A-

बुधबार बिहान ९ बजे । काठमाडौको व्यस्त नयाँ बानेश्वर चोक । एकजना मान्छे फोहोरको प्लाष्टिक बोकेर आए । चोकमा उभिए । यताउता हेरे । सडक छेउमा प्लाष्टिकको पोको राखे । फटाफट आफ्नो बाटो लागे ।

उनले फालेको पोको छेउमैं थियो स्मार्ट डस्टबिन । तर वास्तै गरेनन् ।

उनी मात्र होइन, स्मार्ट डस्टबिन भएको ठाउँमा जथाभावी फोहोर फ्याँक्ने धेरै छन् सहरमा । स्मार्ट डस्टबिनको बारेमा थाहा नहुँदा यसको प्रयोग मात्र होइन प्रभावकारिता समेत देखिएको छैन ।

काठमाडौंको नयाँ बानेश्वर, माइतीघर, रत्नपार्क, रानीपोखरी, टुँडिखेल, थापाथली, जमल, त्रिपुरेश्वर, नारायणहिटी अगाडि स्मार्ट डस्टबिन राखिएको छ । स्मार्ट डस्टबिनमा देखिने गरी लेखिएको छ– फोहोर मलाई । तर अधिकांश सर्वसाधारणलाई सोध्यो भने भन्छन्– सरकारी कार्यालयको डिजिटल बोर्ड । कसैले ठानेका छन्–एटिएम मेसिन ।

फुटपाथमा व्यवसाय गर्नेहरूका अनुसार जहाँ पायो त्यही फोहोर फाल्ने चलनले डस्टबिनमा फोहोर फाल्ने कम छन् । रत्नपार्कको फुटपाथमा कस्मेटिक सामान बेच्छिन् सपना लिम्बू । उनले डस्टबिनमा फोहोर फाल्ने मान्छे धेरै कम देखेकी छन् । भन्छिन्, ‘आसपास फोहर हेरिनसक्नु हुन्छ तर डस्टबिनमा फोहोर हुँदैन ।’

स्मार्ट डस्टबिन

अगाडिको बाँया भागमा प्रदर्शन मेसिनले वातावरणमा भएको फोहोरको मात्रा देखाईरहेको छ । स्मार्ट डस्टबिनको दाँयापट्टि तापक्रम मापन गर्ने डिजिटल मेसिन छ । फोहोर जम्मा गर्नेपट्टि माथिल्लो भागमा ‘हाम्रो सफा काठमाडाैं लेखिएको बोर्ड छ । त्यसैको तल फोहोर मलाई लेखेर दुईकोठे फोहोर फाल्ने भाडो खुल्ला नै हुन्छ । फोहोर फाल्ने खुला रहेको भाडाको छेवैमा मोबाइल चार्ज गर्ने ठाउँ पनि छ ।

तस्वीर ः किरण पन्थ

चिटिक्क रहेको स्मार्ट डस्टबिनमा प्रकाशको व्यवस्था छ । परैवाट राति पनि स्मार्ट डस्टबिन स्पष्ट चिनिन्छ । तर सर्वसाधारण यसबारे बेखबरजस्तै छन् ।

हावामा रहेको फोहोरको मात्रा नेपालको सन्दर्भमा ४० माईक्रोग्राम प्रति घनमिटरलाई सामान्य मानिने वातारणविद् भूषण तुलाधर बताउँछन् । तर काठमाडौंमा दैनिक एकसय ३० देखि एक सय ८० माईक्रोग्राम प्रति घनमिटरसम्म यही स्मार्ट डस्टबिनले मापन गरिरहेको छ ।

के भन्छ महानगरपालिका ?

काठमाडौं महानगरपालिकाले राखेको डस्टबिन जनचेतनाको अभावमा प्रयोगविहीन बनेको महानगरपालिकाका प्रवक्ता ईश्वरमान डंगोल नै स्वीकार गर्छन । भन्छन्, ‘जनचेतनाको अभावमा खास प्रयोग कम भएको हो जनचेतनामुलक कार्यक्रम सञ्चालनको विषयमा छलफल भईरहेको छ ।’

प्रवक्ता डंगोलका अनुसार फोहोर संकलन तथा व्यवस्थापनमा कम टेवा पुगेपनि यसमा सर्वसाधारणले मोबाईल चार्ज गर्न भने पाएको महानगरकै दाबी छ । वातावरणमा पाईने प्रदूषण मापन गर्ने विद्युतीय उपकरणको व्यवस्था भएको यो उपकरण ठाउँठाउँमा राखेपनि महानगर स्वयं प्रचारमा भने कमजोर छ । जसका कारण सर्वसाधारण आधुनिक उपकरणको दोहोर सुविधा लिन सकिरहेका छ्रैनन् ।

काठमाडौ महानगरपालिकाले १९ मंसिर २०७३ मा स्मार्ट डस्टबिन राखेको हो । ६० वटा डस्टबिन राख्ने लक्ष्य अनुसार कृष्ण सप्लायर्स प्रा.लि. ठेक्का पायो । उसले हालसम्म १२ वटा राखिसकेको छ । बाँकी डस्टबिन पनि छिटै राखिने महानगरका प्रवक्ता डंगोल बताउछन् । डस्टबिनको फोहोर हप्ताको दुई पटक उठाउने गरिएको छ ।

तस्वीर ः किरण पन्थ

पैदलयात्री र बाटो तथा चोक आसपास बस्नेले प्रयोग गरीसकेका सामान डस्टबिनमा फाल्ने हो । तर स्मार्ट डस्टबिनमा राख्न छाडेर डस्टबिनका छेउ–छाउमा राख्ने गरेका छन् ।

कतिपयले डष्टबिनमुनि समेत कोच्याएर राख्ने गरेका छन् । सर्वसाधारणको बाक्लो उपस्थिति हुने क्षेत्रमा राखिएको स्मार्ट डस्टबिन चिटिक्क देखिएका छन् । तर फोहोर भने जम्मा हुँदैन ।

फोहोर राख्ने स्मार्ट डस्टबिनमा राख्ने तथा घरबाट निस्केको फोहोर जथाभावी नफाल्ने अभियानमा सहयोग गर्न महानगरपालिकाले आव्हान गरेको प्रवक्ता डंगोल दावी गर्छन । तर बनेश्वर चोकमा भेटिएका एक सर्वसाधारणलाइ डस्टबिन देखाएर सोध्दा भने, ‘खै मोबाइल चार्ज गर्ने ठाउँ होला ’ काठमाडौं महानगरपालिकामा राखिएका अधिकांश डस्टबिन खाली छन् । थोरैमा मात्र चकलेट, कुरमुरे र पानीको बोतलहरू भेटिन्छन् ।

आफू स्मार्ट बन्नलाई नभएर महानगर स्मार्ट बनाउने उद्देश्यले काठमाडौं महानगरपाललिकाले राखेको डस्टबिनमा राख्नुको सट्टा यसैको वरिपरि फालेका छन् ।

काठमाडौं महानगरलाई साच्चै नै स्मार्ट बनाउन स्मार्ट डस्टबिनको प्रयोग भएमा टेवा पुग्ने निश्चित छ ।सबैले डष्टविन वरिपरि फोहोर फाल्ने बानीको अन्त्य गरेर कर्तव्य पूरा गरेमात्र सुन्दर महानगर सम्भव छ ।