यसरी असफल बन्दैछ अमेरिका

A+ A A-

विश्वकै शक्तिशाली देश अमेरिका दोस्रो विश्वयुद्धपछि एकाएक विश्वशक्ति बन्न पुग्यो । दोस्रो विश्वयुद्ध लगत्तै भएको कोरियाली युद्धमा पनि सामेल भयो ।

जसमा दोस्रो विश्वयुद्धमा अमेरिकासँगै रहेको सोभियत संघ र चीनले अमेरिका र दक्षिण कोरियाली सेनालाई हायलकायल बनाए र झण्डै ४ हजारको हाराहारीमा अमेरिकी सेना मारिए ।

सन् १९५५ देखि १९७५ सम्म चलेको भियतनाम युद्धमा अमेरिकी सेनाले लज्जास्पद हार मात्रै भोगेन, यो करिब २० वर्षको अवधिमा ५८ हजारभन्दा बढी सैनिक भियतनाम युद्धमा मारिए ।

राष्ट्रवादी नेता हो चि मिन्हको नेतृत्वमा रहेको उत्तरी भियतनामले अमेरिकीलाई पुच्छर लुकाएर हिड्न बाध्य पा¥यो र भियतनामलाई एकीकरण गर्न सफल भयो ।

त्यसपछिका धेरै वर्षसम्म अमेरिका विश्वमा ठूला लडाईमा होमिएन । बरु त्यसपछिका समयमा सोभियत संघसँगको शीतयुद्ध समाप्तिको दिशातिर गयो भने माओ त्से तुङ नेतृत्वको चीनसँग सहकार्यको हात अघि बढायो ।

१८ वर्षअघि अल कायदा समूहले अमेरिकाका ट्विन टावरमा आतंकवादी हमला गरेदेखि अमेरिका लगातार अफगानिस्तान युद्धमा होमिएको छ । २००१ सेप्टेम्बर ११ को हमलामा करिब ३ हजारले ज्यान गुमाएका थिए ।

सेप्टेम्बर ११ को आक्रमणका नामले चिनिने न्युयोर्कस्थित वल्र्ड ट्रेड सेन्टरमा आक्रमण भएपछि संसारको राजनीतिमा एकाएक परिवर्तन आयो । सेप्टेम्बर ११ हो हमलालगत्तै अमेरिकाले अफगानिस्तानमा आक्रमण गर्यो र तालिबानको सत्ता पल्टाइदियो ।

अल कायदालाई आश्रय दिएको आरोपमा तालिबान सत्ता उल्टाएपछि निरन्तर १८ वर्ष अफगानिस्तान युद्धको भुमरीबाट पिसोलिदै आएको छ । केही दिनअघि तालिबान र अमेरिकाबीच शान्ति सम्झौता हुने घोषणा गरिएपनि राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले वार्ता रद्द गरेपछि तत्काललाई अफगानिस्तानमा युद्ध अन्त्य हुने आशा निराशामा परिणात भएको छ ।

अमेरिका यसबीचमा इराक युद्ध, सिरियामा बसर अल असदविरोधी युद्ध, आईएसविरुद्धको युद्धमा सामेल भएपनि सबैभन्दा बढी क्षति अफगानिस्तान युद्धमा भइरहेको छ ।

युद्धमा क्षति

अफगानिस्तान युद्धमा कति क्षति भयो भनेर यकीनसाथ भन्न सहज छैन । युद्ध जारी छ, हताहतीको क्रम चलिरहेको छ । अफगान युद्धमा कति अफगान सेना मारिए भन्ने तथ्यांक अहिलेसम्म बाहिर आएको छैन ।

केही महिनाअघि अफगानी राष्ट्रपति असरफ घानीले सन् २०१४ यता ४५ हजार सैन्य अधिकारी मारिएको बताएका थिए । यो अवधि अफगान सेनाले त्यहाँको सुरक्षाको जिम्मा लिएको अवधि हो । त्यो भन्दा अघि सन् २००१ देखि २०१४ सम्म मारिएका सैनिकको तथ्यांका छैन ।

सो अवधिमा विभिन्न देशका ३ हजार ५ सय सैनिक मारिएकामा २ हजार ३ सयभन्दा बढी अमेरिकी सैनिक नै छन् । सर्वसाधारणको हताहती, घाइते, अपांग भएका र विस्थापित भएकाको सूची उल्लेख गर्न कठिन छ । ४२ हजारभन्दा बढी तालिबान विद्रोहीहरु मारिएको उल्लेख गरिएपनि त्यसको पूर्ण विवरण छैन ।

यतिमात्र भन्न सकिन्छ कि १८ वर्षे युद्धले अफगानिस्तान थिलथिलो भएको छ । विकासका बन्ध्याकरण गरिएको अवस्था छ । आर्थिक रुपमा भन्ने हो भने सन् २००१ देखि हालम्ममा इराक, अफगानिस्तान, सिरिया र पाकिस्तानमामात्रै करिब ६ ट्रिलियन अमेरिकी डलर नोक्सानी भएको छ ।

अमेरिकी नीति

सिधा अर्थमा भन्दा अमेरिका १८ वर्षे युद्धका क्रममा अफगानिस्तानमा असफल बन्ने दिशातिर देखिन्छ । सन् २०१६ मा डोनाल्ड ट्रम्प अमेरिकी राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भए । २०१७ को २० जनवरीमा पदभार ग्रहण गरेको केही समयपछि उनले राष्ट्रिय सुरक्षा योजना सार्वजनिक गर्दा, आप्रवासी संकट, मेक्सिकोसँगको सिमानामा पर्खाल लगाउनेसँगै आतंकवादविरुद्धको लडाई पनि एउटा प्रमुख विषय थियो । भलै यो अमेरिकाको नयाँ नीति नभएर पूर्व राष्ट्रपतिहरुले सञ्चालन गर्दै आएको नीतिको एक हिस्सा थियो ।

अमेरिकाले आतंकवादविरुद्धको लडाईसँगै रुस र चीनविरुद्ध संघर्षको मोर्चा खोलेको छ भने उत्तर कोरिया र इरानको परमाणु कार्यक्रम पनि अमेरिकी सुरक्षाका लागि उत्तिकै चासोका रुपमा लिएको पाइन्छ । अघिल्ला राष्ट्रपति बाराक ओबामाले सन् २०१५ मा इरानसँग गरेको परमाणु सम्झौता ट्रम्पले रद्द गरेपछि त्यसले फेरि नयाँ आणविक अस्त्रको होडमा इरान सामेल हुने खतरा बढेको छ ।

उत्तर कोरियाको आणविक कार्यक्रम बन्द गराउन र कोरियाली प्रायद्वीपमा परमाणु हतियारको होडबाजी अन्त्य गर्न ट्रम्प र उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ–उनबीच दुई चरणमा वार्ता भएपनि उपलब्धि हात लागेन । अमेरिकाले आप्रवासी रोक्ने नीति, चीन र रुससँगको संघर्षसहितका विषयलाई आफ्नो कार्यक्रममा सामेल गरेको देखिन्छ । मुख्य रुपमा अमेरिका आतंकवादविरोधी लडाईबाट विस्तारै पछि हट्ने कोशिस गरिरहेको छ ।

इस्लामिक स्टेट (आईएस) करिब करिब अन्त्य भइसकेको अवस्थामा अब आतंकवाद प्रमुख खतरा नरहेको निष्कर्षतिर अमेरिका पुग्दै गरेको देखिन्छ । आतंकवादविरुद्धको लडाईका लागि अमेरिकाले विश्वका विभिन्न देशहरुलाई आर्थिक सहायता प्रदान गर्दै आएको थियो । तर अब उसले त्यो रकममा कटौती गरेको छ ।

पूर्वराष्ट्रपति बाराक ओबामा र वर्तमान राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले विश्वमा कुनै नयाँ युद्ध सुरु गरेनन् । तर ओबामाले पुराना लडाईलाई आक्रामक बनाए भने ट्रम्प मौसमी रुपमा फेरिने गरेका छन् । कहिले आक्रामक बन्ने गर्छन् भने कहिले लचकताको हदसम्म पुगेर वार्ताको कोशिस गर्छन् ।

उनले सामाजिक सञ्जालमा जुन प्रकारको आक्रामक अभिव्यक्ति दिन्छन्, सो अनुसार विदेश नीतिमा आक्रामक भएको पाइदैन । तर ट्रम्पले ओबामा र बुशको समयमा रहेको आक्रामक नीतिलाई जारी राखे । खास गरी इस्लामिक स्टेट (आईएस) अन्य गर्नका लागि ट्रम्पले भूमिका खेले ।

आतंकवादी हमला

अमेरिकासहितका राष्ट्रहरु करिब दुई दशकदेखि प्रत्यक्ष वा परोक्ष रुपमा आतंकवादविरोधी लडाईमा सामेल छन् । तर संसारमा आतंकवादी हमलाहरु घट्नुको साटो बढिरहेका छन् ।

अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले १९९० देखि अन्तर्राष्ट्रिय चरमपन्थी हमलाबारे वार्षिक रिपोर्ट जारी गर्दै आएको छ । सन् २०००–२००१ मा वार्षिक रुपमा १ सय देखि १५० चरमपन्थी हमला हुने गर्दथे । तर अमेरिका र बेलायतले इराकमाथि हमला गरेपछि आतंकवादी हमलाको संख्या २००४ मा ७० हजारसम्म पुग्यो । जसमध्ये सबैभन्दा बढी हमला इराकमा नै भएका थिए ।

११ सेप्टेम्बरको हमलापछि अमेरिकाको लक्ष्य संसारबाट आतंकवाद निर्मुल पार्नु थियो । तर त्यसपछि अमेरिकाले जुन कदम चाल्यो त्यसले आतंकवादलाई अन्त्य गर्नुका साटो थप बलियो बनाइदियो । खासगरी मध्यपूर्व (पश्चिम एसिया), इराक, सिरिया र अफगानिस्तानमा आतंकवादी हमलाहरु बढ्दै गएका छन् भने यो क्षेत्रमा आतंकवाद प्रमुख चुनौतीका रुपमा देखा परेको छ ।

सोभियत संघ अफगानिस्तानमा हुँदासम्म कहिल्यै पनि आतंकवादी हमला भएनन् । सद्दाम हुसैनले २० वर्षसम्म इराकमा शासन गर्दा आतंकवादी आक्रमणका घटना भएनन् । अमेरिका जब दुवै देशमा पुग्यो, तब आतंकवादी हमला दिन दुगुना रात चौगुनाका दरले बढ्न थाले ।

अमेरिकाका कारण नै आतंकवादीहरु बलियो बन्दै गएका छन् भन्ने कुरालाई अमेरिकी नीति निर्माताहरुले स्वीकार गर्दैनन् । त्यसै कारणले नै अमेरिकी नीतिमा गरिएका अनुमान समेत गलत हुने गरेका छन् ।

आतंकवादका लागि जमिन

अल कायदा र इस्लामिक स्टेटको जुन आतंक सिर्जना भएको थियो, त्यो अहिले पनि कायम छ । संसारभरी औंलाले गन्न सकिने बाहेक अधिकांश मुस्लिम देशमा यतिबेला न त लोकतन्त्र छ, न सुरक्षा छ न त आर्थिक विकास नै भएको छ । यी देशका मानिसको जीवन र अन्य देशका मानिसको जीवनस्तरमा समेत ठूलो भिन्नता देखिन थालिसकेको छ ।

आतंकवादविरोधी कारबाहीका नाममा गरिएका हमलाबाट जुन असन्तोष, रिस र घृणा पैदा भएको छ, त्यो अहिले पनि जारी छ । म्यानमारमा रोहिंग्या मुस्लिमको विषय, चीनका मुस्लिम समुदाय हुन् या काश्मीरमा भइरहेको घटना नै किन नहोस् ।

यी सबै घटनाहरुबाट मुस्लिम समुदायले आफूहरुमाथि अत्याचार भइरहेको महसुस गरेका छन्, कसैले उनीहरुलाई सहयोग नगरेको ठानिरहेका छन् । भलै मुस्लिम समुदायभित्रै यस्ता विभेदको खाडल पुर्नै नसकिने गरी गहिरिदै गएको छ, असमानता चुलिएको छ र एक मुस्लिमले अर्को मुस्लिम समुदायमाथि हमला गर्ने परिपाटी उसैगरी विकास भएको छ ।

मुस्लिम समुदायभित्र रहेको आन्तरिक विभेद र सिंगो मुस्लिम समुदायमाथि थोपरेको ठानिएको अन्यायको अभिव्यक्ति स्वरुप ‘जिहादी मानसिकता’ हुर्किइरहेको छ । यसका कारकतत्वमाथि प्रहार नगरेसम्म अहिलेको अवस्थालाईं सामान्य अवस्थामा फर्काउन धेरै कठिन छ ।

जिहादीसँग लड्ने देश र संस्थाहरुको संख्यामा बढोत्तरी भएको छ, उनीहरुको प्रतिरोध शक्ति बलियो पनि छ, आतंकवादबारे समयमा नै जानकारी लिनसक्ने संयन्त्रसूचकहरु पनि स्थापित हुन थालेका कारण खतरा कम गर्न सहयोग पनि पुगेको छ । तर आतंकवादको खतरा अन्त्य भएको छैन । यसले आतंकवादविरुद्धको लडाई निरन्तर असफलतातर्फ अघि बढेको संकेत गर्छ ।

(एजेन्सीको सहयोगमा)

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ २५, २०७६ २२:१३