विप्लवको इन्ट्रीले माओवादीमा पुन र शर्माबीच निकटता

A+ A A-

४ असारमा समाजवादी मोर्चा घोषणासँगै माओवादी केन्द्रभित्र नयाँ गुटबन्दी सुरु भएको छ । अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले पार्टीमा भित्र्याउने गरी नेत्रविक्रम चन्द विप्लवसँग नजिकको सम्बन्ध बनाएपछि एकापसमा प्रतिस्पर्धी सम्बन्ध रहेका उपमहासचिवद्वय वर्षमान पुन र जनार्दन शर्मा नजिकिएका छन् ।

एउटै चुनावचिह्न लिएर लडेका बाबुराम भट्टराईलाई बाहिरै राखेर संसदीय राजनीतिभन्दा टाढै रहेका विप्लवलाई समाजवादी मोर्चामा इन्ट्री गराउनुमै प्रचण्डको रणनीति देखिन्छ । त्यसले माओवादी केन्द्रको आन्तरिक समीकरणमा फेरबदल ल्याउने चर्चा हुन थालेको छ ।

गत महाधिवेशनमा पुन र शर्मा एकठाउँ भएको भए महासचिव देव गुरुङ हुने स्थिति थिएन । तर, दुई नेताको गुटबन्दीबाट प्रचण्ड स्वयम् पनि झस्किए । अन्ततः दुवै नेतालाई साइजमै राख्दै गुरुङलाई अघि सारे । प्रचण्डको उत्तराधिकारी हुने दाैडमा रहेका यी दुई नेता विप्लवको इन्ट्रीले झन् पछि पर्ने निष्कर्षमा पुगेका छन् । त्यसैको परिणाम हो, लामो समयदेखि टाढाटाढा रहेका पुन र शर्माबीचको दूरी घटेको छ ।

चार महिना चीनमा उपचार गरेर फर्किएका पुन र शर्माबीच अहिले ललितपुरतिर बाक्लो भेटघाट हुन थालेको छ । प्रचण्ड विप्लवलाई महासचिव बनाउने गरी भित्र्याउने गृहकार्यमा छन् । महासचिव गुरुङलाई व्यवस्थापन गर्ने र पुन तथा शर्माको चित्त बुझाउने बाटो खोज्दै छन् । पार्टी एकतापछि उनी महासचिव बन्ने चर्चा पार्टीका हरेकजसो कमिटीमा चल्न थालेको छ । त्यसो त माओवादी केन्द्र र नेकपाबीच एकता नै हुने पनि टुंगो लागिसकेको छैन । तर, बाबुराम नअटाएको मोर्चामा विप्लवको इन्ट्रीले नै माओवादीभित्र नयाँ तरंग ल्याएको हो ।

विप्लवलाई तत्कालै महासचिव स्वीकार्न हुन्न भन्नेमा पुन र शर्मा एकठाउँ छन् । अहिले उनीहरूको गठजोड त्यसैमा केन्द्रित छ ।

माओवादीका एक नेताका अनुसार, पहिले एकअर्कालाई प्रतिस्पर्धी ठान्ने र एकअर्काविरुद्ध आफूनिकट मिडिया परिचालन गर्ने उपमहासचिवद्वयमा अहिले मिल्ती छ । ती नेताले भने, ‘पहिले कमरेडहरूबीच महासचिवका लागि लडाइँ थियो । अहिले त्यही महासचिवका कारण मिलेको देखिन्छ । अनन्त चीनबाट फर्केपछि तीन/चारपटक नै भेटघाट भइसकेको छ ।’

विप्लवलाई महासचिव बनाउनुभन्दा आफूहरूमध्ये एक जना महासचिव हुनुपर्छ भन्नेमा उनीहरूको भेटघाट केन्द्रित रहेको सम्बद्ध स्रोत बताउँछ ।

'जनयुद्ध'मा दुवै नेताहरूबीच हार्दिकता थियो । वर्षमान पुन पूर्व र जनार्दशन शर्मा पश्चिममा पार्टीको काम गर्नुहुन्थ्यो । उहाँहरूबीच 'जनयुद्ध'भरि नराम्रो भएको मलाई जानकारी छैन,' माओवादीनिकट पत्रकार मनऋषि धिताल बताउँछन् । उनले भने, ‘जनयुद्ध'भरि उहाँ दुई नेताहरूबीच त्यस्तो कुनै मनमुटाव थिएन । एक जना पूर्व र एक जना पश्चिम हुनुहुन्थ्यो । बैठकमा भेट हुँदा खुबै मिल्नुहुन्थ्यो । पार्टी आन्दोलनका बारेमा छलफल गर्नुहुन्थ्यो ।’

माओवादीमा पुन २०५५ सालमा केन्द्रीय सदस्य भए । शर्मा २०५६ सालमा केन्द्रीय सदस्य भए । 'जनयुद्ध'मा पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड, मोहन वैद्य किरण, बाबुराम भट्टराई, रामबहादुर थापा बादलको चर्चा हुने गरेको माओवादी केन्द्रका सचिव राम कार्की बताउँछन् । उनले भने, ‘उहाँ दुई नेताको झगडा भएको सम्झना नै छैन । किन झगडा हुनु ? एक पूर्व, एक पश्चिम थिए । झगडा हुने भनेको पुँजीवादी संस्कृति हावी भएपछि हो । त्यस्तो हुँदा स्वाभाविक रूपमा इर्ष्या हुन्छ, झगडा, विवाद हुन्छ । तर, उहाँहरूबीच अहिलेसम्म पनि त्यस्तो विवाद झगडा भएको थाहा छैन ।’

जसले जे भने पनि माओवादी पार्टी विभाजन भएपछि एक किसिमले संस्थापन पक्षको बचाउ गर्न र पार्टीलाई बचाउन यी दुवै नेता लागेका थिए । जसका कारण प्रतिस्पर्धी पनि भए । अरुले पार्टी विभाजन गरेर जाँदा पनि पार्टी र नेतृत्वको बचाउ गर्न आफूहरू लागेकाले नेतृत्वको दाबी पनि स्वाभाविक भएको दुवै नेताको बुझाइ रहेको माओवादीका एक केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् ।

विभाजनपछि नेतृत्वमा उदाए वर्षमान र जनार्दन

विशेषत: माओवादी विभाजित भएपछि माओवादीका नेताहरू वर्षमान पुन र जनार्दन शर्मा नेतृत्वमा देखिन थाले । माओवादीले 'जनयुद्ध' सुरु गर्दा दुवै नेताहरू केन्द्रीय तहमा थिएनन् । माओवादीले 'जनयुद्ध' सुरु गर्दा ३५ जना केन्द्रीय थिए । तर, पुन र शर्मा थिएनन् ।

'जनयुद्ध'भरि पनि कार्यक्षेत्र फरकफरक ठाउँमा हुँदा खासै विवाद हुने कुरा भएन । तर, जब माओवादी पार्टी विभाजन भयो, त्यसपछि नेतृत्वको रक्षा र पार्टी बचाउने कुरामा दुवै जना अध्यक्ष प्रचण्डसँग जोडिएका थिए । २०६९ साल असारमा माओवादी विभाजन भएको थियो ।

त्यसपछि माओवादीले २०६९ फागुनमा हेटौँडामा सातौँ महाधिवेशन गर्‍यो । अध्यक्ष प्रचण्ड, उपाध्यक्ष बाबुराम भट्टराई र नारायणकाजी श्रेष्ठ बने । महासचिव पोष्टबहादुर बोगटी ।

माओवादीले २०७१ सालमा विराटनगरमा सम्मेलन गर्‍यो । त्यहाँ पनि अध्यक्ष प्रचण्ड, वरिष्ठ नेता भट्टराई र उपाध्यक्षमा श्रेष्ठ र बोगटी चयन भए । महासचिव कृष्णबहादुर महरा बने । सचिवमा टोपबहादुर रायमाझी, गिरिराजमणि पोखरेल र वर्षमान पुन चयन भए ।

२०७२ साल असोज ३ गते भट्टराईले माओवादी पार्टी परित्याग गरे । त्यही वर्ष वैद्य नेतृत्वको माओवादीबाट फुटेर अलग पार्टी बनाएका केही माओवादी नेताहरू पुन: माओवादीमै फर्के, जसमा रामबहादुर थापासहित देव गुरुङ, पम्फा भुसाल, मातृका यादवलगायत थिए । यी सबै नेताहरू पुन र शर्माभन्दा सिनियर हुन् । उनीहरू 'जनयुद्ध' सुरु हुँदा ३५ जना केन्द्रीय सदस्यभित्रका हुन् ।

'जनयुद्ध'मा शर्माले पश्चिम क्षेत्रका धेरै ठाउँमा सैन्य मोर्चा सम्हालेका थिए । पुनले पश्चिमसँगै पूर्वी र मध्य क्षेत्र र २०६२/०६३ को दोस्रो जनआन्दोलनमा उपत्यकाको कमाण्ड सम्हालेका थिए ।

केही माओवादी नेताहरू फेरि माओवादीमा फर्के पनि उनीहरूको समूह फरक थियो । जसलाई माओवादीमा बादल समूह भनिन थालियो । पुन र शर्माका पनि अलगअलग समूह छन् ।

दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा शर्मा रूकुमबाट निर्वाचित हुँदा पुन मोरङबाट पराजित भए । शर्मा लेखा समितिको सभापति बने । राज्य संयन्त्रबारे राम्रो जानकारी पाए ।

२०७४ भदौमा नेकपा (माओवादी केन्द्र)को भ्रातृ संगठन अखिल क्रान्तिकारीको नेतृत्व छान्न निवार्चन भयो । निर्वाचनमा शर्मा र पुन समूहका दुई नेताहरू अध्यक्षका लागि मैदानमा उत्रे । शर्मा समूहबाट अनिल शर्मा र पुन समूहबाट रञ्जित तामाङले अध्यक्षमा प्रतिस्पर्धा गरे । अखिलमा यी दुवै नेताहरूको समूह पहिलोपटक प्रस्ट रूपमा मैदानमा भिडे, जसमा अध्यक्षमा रञ्जित तामाङ निर्वाचित भए । अनिल शर्मा पराजित भए । अनिल जनार्दनका भाइ हुन् ।

यी दुवै नेताहरूमा मन्त्री हुनेमा पनि प्रतिस्पर्धा चलेको माओवादी नेताहरू बताउँछन् । शर्मा शान्ति तथा पुनर्निर्माण, ऊर्जा, गृह र अर्थ मन्त्री बने । पुन पनि शान्ति मन्त्री, ऊर्जा र अर्थमन्त्री बने । तर, गृहमन्त्री बन्न पाएका छैनन् । योपटक रवि लामिछाने गृहमन्त्रीबाट बाहिरिएपछि उपचारका लागि चीनमा रहेका पुन आएर गृहमन्त्री हुने चर्चा माओवादीमा पनि चलेको थियो । तर, उनी आएनन् । शर्मा पहिला ऊर्जामन्त्री भए । त्यही बेलामा लोडसेडिङको अन्त्य भएपछि शर्माको चर्चा पनि बढ्यो । पछि पुन ऊर्जामन्त्री भए । पुन पहिला अर्थमन्त्री बनेका थिए, पछि शर्मा बने । उनीहरूमा एकभन्दा अर्को सिनियर हुने प्रतिस्पर्धा चलेको माओवादीका एक स्थायी कमिटी सदस्य बताउँछन् ।

२०७८ असोजमा फेरि अखिल क्रान्तिकारीको सम्मेलन भयो । अध्यक्षमा शर्मानिकट पञ्चा सिंह चयन भइन् । पुन र शर्माको आन्तरिक संघर्षमा प्रदेश कमिटीको अधिवेशनमा पनि देखियो । कोशी प्रदेशमा हर्कबहादुर नेम्वाङ (मिक्सो) अध्यक्षमा निर्वाचित भए । मिक्सो शर्मा अर्थमन्त्री हुँदा प्रमुख स्वकीय सचिव थिए । मिक्सोसँग पुननिकट नेता मुक्साहाङ मेन्याङ्बो पराजित भएका थिए ।

माओवादीको बागमती प्रदेशको अध्यक्षमा सरल सहयात्री विजयी भए । उनी पुननिकट हुन् । शर्मानिकट दीनानाथ गौतम पराजित भए । लुम्बिनीमा प्रदेशमा पुननिकट सुदर्शन बराल सर्वसम्मत अध्यक्ष चयन भएका थिए । कर्णालीमा शर्मानिकट विमला केसी सर्वसम्मत अध्यक्ष चयन भएकी थिइन् । सुदूरपश्चिम र गण्डकीमा भने प्रचण्ड आफैँले अध्यक्ष बनाउन निर्देशन दिएको माओवादी नेता बताउँछन् ।

कम्युनिस्ट पार्टीमा अध्यक्षपछि सबैभन्दा शक्तिशाली कार्यकारी पद महासचिव मानिन्छ । महाधिवेशनमा महासचिवका लागि सबैभन्दा बढी प्रतिस्पर्धी यी दुवै नेताबीच भएको थियो । पुन उपचारको सिलसिलामा चीनमा हुँदा महासचिव मात्र होइन, महाधिवशेनको हलबाट पदाधिकारी पनि चयन भएनन् । उपचार गरेर फर्किंदा एयरपोर्टमै पुनले आफू पनि महासचिवको दाबेदार रहेको बताएका थिए ।

'जनयुद्ध'को आधार भूमि रोल्पा र रूकुम ‘फ्याक्टर’ले पनि यो प्रतिस्पर्धालाई मलजल गरेको माओवादी नेताहरू बताउँछन् । तर, प्रचण्डले अन्तत: महासचिवमा देव गुरुङलाई चयन गरेर यी दुवै नेतालाई साइजमा ल्याइदिए । लामो समयसम्म शर्माले उपमहासचिव नै स्वीकारेका थिएनन् । विद्यार्थीको कार्यक्रममा सहभागी भएका शर्माले प्रचण्डकै अगाडि उपमहासचिव होइन, संगठन विभागको प्रमुखको हैसियतले सहभागी भएको बताएका थिए । तर पनि अहिलेसम्मको भूमिकालाई हेर्ने हो भने अध्यक्ष प्रचण्डले पुन र शर्मालाई समानान्तर ढंगले नेतृत्व दिएका छन् ।

प्रचण्डले कहिले कुनै नेतालाई नजिक राख्ने र कहिले कुनै नेतालाई टाढा राख्ने काम गर्दै आएका छन् । एमालेसँग एकता हुँदा शर्मालाई ओली र प्रचण्डबीच भएको पाँच बुँदे सम्झौताको साक्षी राखेका थिए ।

२०७५ जेठ ३ गते एमाले र माओवादी एकता हुँदा नेकपाले ९ जनाको सचिवालय बनाएको थियो । विष्णु पौडेल महासचिव बनेका थिए । शर्मालाई उपमहासचिव बनाएर सचिवालयमा राख्ने तयारी हुँदा पुनले कडा विरोध गरेपछि प्रचण्ड पछि हटेको बताइन्छ ।

पुन र शर्माबीच पेचिलो अन्तरसंघर्ष जारी थियो । तर, समाजवादी मोर्चा बनेपछि भने एकाएक घनिष्ठता बढेको शर्मानिकट एक नेता बताउँछन् । जसको कारक समाजवादी मोर्चामा आएका विप्लव भएको बताइन्छ । माओवादीमा र राजनीतिक वृत्तमा अब माओवादीको महासचिव विप्लव हुने चर्चा व्यापक चल्न थालेको छ । जसबाट पुन र शर्मा झस्केका छन् ।

उनीहरूको झस्काइलाई बल दिइरहेका छन् कृष्णबहादुर महराले । अहिले मोर्चा बनाएर विप्लवलाई मोर्चामा ल्याउनेमा मुख्य भूमिका महराको मानिन्छ । पुन र महराबीच पनि सम्बन्ध त्यति राम्रो नभएको बताइन्छ । जसका कारण शर्मा र पुन मिलेर एकले अर्कालाई स्वीकार्ने अवस्था आएको माओवादीमा चर्चा हुन थालेको छ । महरा र विप्लव एक हुँदा पुन र शर्मा पनि एक हुने देखिन्छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असार ११, २०८० २०:५५