बञ्चरेडाँडा ल्यान्डफिल साइटमा कहाँबाट पुग्याे मानव कंकालका बाकस ? (भिडियोसहित)

बञ्चरेडाँडा ल्यान्डफिल साइटमा कहाँबाट पुग्याे मानव कंकालका बाकस ? (भिडियोसहित)

A+ A A-

धादिङको धुनिबेँसी नगरपालिका र नुवाकोटको ककनी गाउँपालिकाको सिमानामा पर्ने बञ्चरेडाँडाको ल्यान्डफिल साइटमा मानव कंकाल भेटिएपछि स्थानीय बासिन्दा त्रसित भएका छन् । काठमाडौंबाट फोहोरको गाडीमा लगिएको मानव कंकाल ल्यान्डफिल साइटमा पुरिएको स्थानीयको दाबी छ ।

करिब १० दिनअघि फोहोरमैलामा काम गर्नेहरूले सेतो कपडाले बेरेर प्याकिङ गरिएका चार/पाँचवटा बाकसमा मानव कंकालजस्तो वस्तु भेटेका थिए । शिलापत्रले प्राप्त गरेको उक्त भिडियोमा फोहोर टिप्नेले भनिरहेका छन्, ‘मान्छेको खप्पर भेटियो ।’ तर, कर्मचारीले भने खप्पर नभएको बताइरहेका छन् । मानिसको कंकाल हो वा प्रयोगशालामा प्रयोग गरिएको सामग्री, पहिचान नै नगरी कर्मचारीको निर्देशनमा ल्यान्डफिल साइटमा पुरिएको स्थानीयको आरोप छ ।

‘मानिसको खप्पर र हड्डीजस्तो देखिन्छ । तर, कर्मचारीले हड्डी होइन भनेर पुरेको पाइयो,’ स्थानीय अमृत बम्जनले भने । उनका अनुसार, घटना गुपचुप राख्न खोजिएको थियो । तर, फोहोर टिप्ने सूर्य लामा र कुमार तामाङले मानव कंकाल भेटिएको स्थानीयलाई जानकारी गराएपछि घटना बाहिर आएको हो ।

‘कंकाल होइन भने लुकाउन किन खोजियो ? आज कंकाल ल्याएर फालियो । भोलि मान्छे मारेर फोहोरमा ल्याएर पुरियो भने के हुन्छ ? सुरक्षाको दृष्टिले पनि गम्भीर प्रश्न उब्जिएको छ,’ उनले भने, ‘स्थानीयहरू त्रसित भएका छन् । असुरक्षित महसुस भएको छ ।’

स्थानीयले धुनिबेँसी नगरपालिका र ककनी गाउँपालिकालाई घटनाबारे अनुसन्धान गर्न ध्यानाकर्षण गराएका छन् । धुनिबेँसीका नगरपालिका प्रमुख बालकृष्ण आचार्य पनि फोहोरमा मान्छेको टाउको जस्तो कंकाल देखिएको बताउँछन् । ‘काठमाडौं गैरजिम्मेवार भयो । फोहोरमा मानिसको टाउको, आँखा र मरेको गाई आएको छ । अनुसन्धान हुनुपर्ने हो । तर, अनुसन्धान टोली कसले खटाउने हो ?,’ उनी प्रश्न गर्छन् । स्थानीयका अनुसार, उक्त दिन कंकाल पुरिए पनि मरेको गाई भने फोहोरकै गाडीमा काठमाडौं फिर्ता पठाइएको छ ।

स्थानीयले खबर गरेपछि ककनी गाउँपालिकाका अध्यक्ष सुमन तामाङ ल्यान्डफिल साइटमा अनुगमनका लागि पुगेका थिए । ‘हिजो पुगेको थिएँ । फोहोर टिप्नेले भेटेको रहेछ । हस्पिटलजन्य हो कि भन्ने आशंका छ,’ अध्यक्ष तामाङले भने, ‘एउटा सिरिञ्ज त फोहोरमा फाल्न मिल्दैन, यो त कंकालजस्तो देखिन्छ ।’

कानुनले पनि अस्पतालको फोहोरमैला ल्यान्डफिल साइटमा विसर्जन गर्न दिँदैन । फोहोरमैला व्यवस्थापन नियमावली, २०७० को नियम ६ मा स्वास्थ्य संस्थाको फोहोरलाई स्रोतमा नै पृथकीकरण गरी प्रशोधन तथा व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ । ‘स्वास्थ्य संस्थाले आफूले उत्पादन तथा निष्कासन गरेको स्वास्थ्य संस्थाजन्य फोहोरमैलालाई स्रोतमै पृथकीकरण गरी प्रशोधन तथा व्यवस्थापन गर्नुपर्नेछ,’ नियममा भनिएको छ ।

यदि यो मानव कंकाल नभए पनि मानव स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्ने यस्ता फोहोर ल्यान्डफिल साइटमा विसर्जन गर्न मिल्दैन । ‘हानिकारक, रासायनिक, जैविक वा अजैविक फोहोरमैला अन्य फोहोरमैलासँग मिसाई निष्कासन गर्न हुँदैन,’ फोहोरमैला व्यवस्थापन नियमावलीको नियम ५ मा भनिएको छ ।

त्यति मात्र होइन, फोहोरमैला व्यवस्थापन ऐन २०६८ ले रासायनिक फोहोरमैला, औद्योगिक फोहोरमैला, स्वास्थ्य संस्थाअन्तर्गतको फोहोरमैला जथाभावी फालेमा सजायको व्यवस्था गरिएको छ । उक्त ऐनको दफा ८ मा स्थानीय तहले ५ हजार रुपैयाँदेखि १ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना लगाउन सक्नेछ । र, घटना पुन: दोहोर्‍याएमा दोब्बर जरिवाना र संस्थाको अनुमति रद्दका लागि सम्बन्धित निकायमा लेखी पठाउने भनिएको छ ।

त्यस्तै, मरेको वा मारेको पशुपक्षी र सोको लादी, प्वाँख, हड्डी, माछाको कत्ला फाल्न नपाइने व्यवस्था उक्त ऐनमा छ । यस्ता फोहोर फालेमा स्थानीय तहले ५ हजारदेखि १५ हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्न सक्नेछ । तर, बञ्चरेडाँडाका स्थानीय सालनालसहितको बच्चा, मरेका पशुपक्षीलगायतका वस्तुहरू फोहोरको गाडीमा आउने गरेको गुनासो गर्छन ।

‘अब त कंकाल नै आउन थाल्यो । फोहोरमैला व्यवस्थापनभन्दा पनि मान्छे गाड्ने चिहान पो बन्ने देखियो,’ स्थानीय बम्जन भन्छन् । तर, यसबारे ल्यान्डफिल साइटका कर्मचारीहरू भने अनभिज्ञ छन् । ‘हामीलाई थाहा भएन । त्यस्तो फोहोर कहाँबाट गयो ? चार/पाँचवटा खप्पर देखिएको छ, ल्याबतिरको नक्कली पो हो कि । कुन गाडीले ल्याएको हो, गाडी खोज्दै छौँ,’ ल्यान्डफिल साइटका इन्चार्ज सरकारदीप श्रेष्ठले भने ।

ओखरपौवा प्रहरीले घटनाबारे थप अनुसन्धान भइरहेको बताएको छ । ‘मानव कंकाल हो कि के हो भनेर काठमाडौं महानगरसँग समन्वय गरिरहेका छौँ । यस्तो फोहोर कसरी आयो भनेर थप अनुसन्धान भइरहेको छ,’ असई केदार भट्टले भने ।

ककनी गाउँपालिका र धुनिबेँसी नगरपालिकाले पनि घटनाबारे थप अनुसन्धानका लागि जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई भनेका छन् । र, ककनी गाउँपालिकाले काठमाडौं महानगरलाई पत्र नै पठाउने तयारी गरेको छ । ‘कंकाल आउनु सामान्य विषय होइन । घटनाबारे महागरलाई पत्र पठाउँदै छौँ,’ ककनी गाउँपालिकाका अध्यक्ष तामाङले भने ।

काठमाडौं महानगरपालिका भने अस्पतालको फोहोर भएमा तत्कालै फिर्ता पठाउने गरिएको दाबी गर्छ । ‘हस्पिटलको फोहोर लैजाने गरेको छैन । कहिलेकाहीँ आउँछ । हामीले तत्काल फिर्ता पठाउने गरेका छौँ । मानिसको हात आउँदा पनि फिर्ता पठाएका छौँ,’ महानगरको वातावरण विभागका निर्देशक रविमान श्रेष्ठले भने, ‘सिरिञ्ज त पठाउने गरेको छैन ।’

यदि मानिसको कंकाल वा मरेको मान्छे फोहोरमा हालेर पठाएको पाइएमा कारबाही गर्ने उनी बताउँन् । ‘यस्तो समस्या आयो भने कारबाही हुन्छ,’ उनले भने । गत साउनमा नै महानगरले कुहिने र नकुहिने फोहोर छुट्याएर व्यवस्थापन गर्ने घोषणा गरेको थियो । तर, अहिलेसम्म कार्यान्वयन नगर्दा बञ्चरेडाँडा पनि सिसडोलजस्तै फोहोरको पहाड बन्ने निश्चित बनेको छ । महानगर र केन्द्र सरकारले फोहोर व्यवस्थापनमा चासो नदिएको धुनिबेँसी नगरपालिका र ककनी गाउँपालिको गुनासो छ ।

संविधानको धारा ३० मा प्रत्येक नागरिक स्वच्छ स्वस्थ वातावरणमा बाँच्न पाउने हकको व्यवस्था गरिएको छ । तर, बञ्चरेडाँडाका स्थानीय असुरक्षित महसुस गर्छन् । ‘गत ३० वैशाखमा प्रधानमन्त्रीसहति बैठक बस्यो । तत्काल समाधान गर्न प्रधानमन्त्रीले निर्देशन दिनुभयो तर राजधानीले बिर्सको छ,’ धुनिबेँसीका नगरप्रमुख आचार्यले भने ।

काठमाडौं महानगर भने काम भइरहेको दाबी गर्छ । ‘कुहिने नकुहिने छुट्टाउने प्रक्रियामा छौँ । कुहिनेको कस्तो कम्पोस्ट बनाउने के गर्ने भनेरे अध्ययन गर्दै छौँ,’ निर्देशक श्रेष्ठले भने ।

सम्बन्धित समाचार