२०५८ मै दरबार हत्याकाण्डलाई देशी-विदेशी षड्यन्त्र भनेका प्रचण्डले पुनः छानबिन गर्लान् ?

२०५८ मै दरबार हत्याकाण्डलाई देशी-विदेशी षड्यन्त्र भनेका प्रचण्डले पुनः छानबिन गर्लान् ?

A+ A A-

१९ जेठ २०५८ शुक्रबार राति नारायणहिटी राजदरबारको त्रिभुवन सदनमा राजा वीरेन्द्रसहित उनको वंश नै नाश हुने गरी हत्याकाण्ड भयो । उक्त घटनाको २२ वर्ष हुँदा पनि उक्त घटनाबारे आमनागरिक आश्वस्त हुने गरी तथ्यहरू सार्वजनिक भएका छैनन् ।

तत्कालीन अवस्थामा तत्कालीन सभामुख तारानाथ रानाभाटको नेतृत्वमा छानबिन समिति बन्यो । त्यसले प्रतिवेदन पनि सार्वजनि गर्‍यो । तर, उक्त प्रतिवेदनप्रति धेरै आश्वस्त हुन सकेका छैनन् ।

रानाभाट नेतृत्वको छानबिन समितिले तत्कालीन युवराज दीपेन्द्रले नशा सेवन गरेर आफूले भनेकी युवतीसँग विवाह गर्न नपाएको झोकमा हत्याकाण्ड गराएको सारसहितको प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको थियो ।

धेरैको के विश्वास छ भने मुलुकमा गणतन्त्र स्थापनाको निब दरबार हत्याकाण्डले राखेको हो । २४० वर्षभन्दा बढी शासनसत्ता सम्हालेको शाहवंशीय राजतन्त्र उक्त हत्याकाण्डको ७ वर्षपछि अन्त्य भएर गणतन्त्र स्थापना भयो ।

उक्त हत्याकाण्ड भएको २२ वर्ष पुगेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड'ले छानबिन गर्ने बताएका छन् । ‘चाहे त्यो गौर हत्याकाण्ड होस्, चाहे दरबार हत्याकाण्ड । त्यसको छिनोफानो भएको छैन । नेपाली जनताको मनमा धेरै ठूलाठूला शङ्काहरू छन्,' उनले भनेका छन्, 'के भएको हो भन्ने कुराको सत्यतथ्य आएको छैन । यी सबै हत्याकाण्डको अनुसन्धान गरेर हामीले जनतामा नयाँ विश्वास जगाउनु छ ।’

अहिले आएर दरबार हत्याकाण्डको छानबिन गर्छु भनेका प्रचण्डले त्यतिबेलै भने देशीविदेशी षड्यन्त्रका रूपमा यसलाई अर्थ्याएका थिए । तत्कालीन समयमा ‘जनयुद्ध’ लडिरहेको भूमिगत पार्टी नेकपा (माओवादी) ले दरबार हत्याकाण्ड भएको दोस्रो दिन माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले एक वक्तव्य जारी गरेका थिए ।

प्रचण्डले जारी गरेको वक्तव्यमा भनिएको थियो, ‘वस्तुतः र अन्तः यो भयानक हत्याकाण्डले विद्यमान राजनीतिक प्रणालीको संकटलाई नै अभिव्यक्त गर्छ । २१औँ शताब्दीको संघारमा राजनीतिक रूपले सचेत बन्दै वास्तविक मुक्तिका लागि अघि बढिरहेका महान् नेपाली जनतालाई यदि कसैले कोतपर्व र भण्डारखालपर्वकै आँखाले हेरिरहेको छ भने त्यो उसको भयानक दुःस्वप्न मात्रै हुनेछ । हाम्रो पार्टी यो षड्यन्त्रपूर्ण हत्याकाण्डपछाडिको सम्पूर्ण सहस्यहरूको उद्घाटन गर्न, तथ्य पत्ता लगाउन तथा राष्ट्रघाती र फासीवादीहरूको भावी नरसंहारका सम्पूर्ण तानावानालाई निस्तेज पार्नसमेत जनसमुदायको देशभक्तिपूर्ण र जनवादी आन्दोलनलाई अर्को उचाइमा उठाउन अनिर्वाय ठान्दछ ।’

माओवादीले त्यो समयमा दोस्रो राष्ट्रिय सम्मेलन गरेको थियो । जसबाट सर्वपक्षीय सम्मेलन, आन्तरिक सरकार र संविधानसभाबाट संविधान निर्माणको प्रस्ताव पास गरेको थियो । माओवादीले 'जनयुद्ध' जारी राखेको ६ वर्ष भइसकेको थियो । उसले राज्यसत्ता बन्दुकको नालबाट जन्मन्छ भन्दै सुरु गरेको युद्धमा पनि धेरै उतारचढाव आएको थियो ।

दोस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनसम्म आइपुग्दा माओवादीले कार्यदिशामा धेरै परिवर्तन गरेको थियो । राज्यसत्ता कब्जा गर्न हिँडेको माओवादी राजनीतिक मुद्दाहरूलाई स्थापित गर्नतर्फ मोडिएको थियो । त्यो समयमा उसले सर्वपक्षीय सम्मेलन, अन्तरिम सरकार र नयाँ संविधानमा राज्यसत्ता तयार भए आफू पनि त्यही बाटोमा आउने तयारी गरेको थियो ।

दरबार हत्याकाण्डपछि जारी वक्तव्यमा माओवादीले भनेको थियो, ‘वर्तमान संकटपूर्ण राजनीतिक समस्याको तत्कालीन निकासका रूपमा नेकपा माओवादीको दोस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनबाट पारित गरेको कार्यनीतिक प्रस्तावको महत्त्व र औचित्य अझै पुष्टि भएको छ । अब सर्वपक्षीय सम्मेलन, अन्तरिम सरकार र संविधानसभाबाट संविधान निर्माण गर्नुपर्छ ।’

दरबार हत्याकाण्डलाई माओवादीले नेपालको राजनीतिक संकटको पराकाष्ठाका रूपमा अर्थ्याएको थियो । माओवादीले उक्त हत्याकाण्डलाई पारिवारिक कलहको रूपमा नभएर राजनीतिक षड्यन्त्र भएको दाबी गरेको थियो । माओवादीले भनेको थियो, ‘प्रारम्भदेखि नै यसलाई पारिवारिक स्वरूप दिने, देशी र विदेशी प्रक्रियावादीहरूको नियोजित प्रचारबाजी र अन्तिम संस्कारलगायतका घटनाक्रममा देखापरेको नाटकीयताले सो षड्यन्त्रलाई काफी हदसम्म पुष्टि गरिरहेको छ ।’

राजा वीरेन्द्रका कतिपय देशभक्तिपूर्ण अडान, राजनीतिक उदारता नै उनको परिवारको हत्याको कारण भएको तत्कालीन माओवादीले बताएको थियो । यदि यो कुरा बुझिएन भने त्यो राजनीतिक अज्ञानता भएको पनि उसको ठहर थियो ।

माओवादीले जारी गरेको वक्तव्यमा माओवादीविरुद्ध शाही सेना परिचालन गरेर नरसंहार गर्ने राष्ट्रघाती र फाँसीवादी गिरिजा सरकारको योजना राजा वीरेन्द्रलाई मन नपरेको तथ्य कसैबाट नछिपेको पनि उल्लेख थियो । राजा वीरेन्द्रको यो उदारवादी सोच गिरिजा सरकार र भारतीय एकाधिकार पुँजीवादी शासक वर्गलगायतका लागि असह्य भइरहेको माओवादीको दाबी थियो । यो राजनीतिक पृष्ठभूमिमा रचिएको हत्याकाण्डले नेपालको इतिहासमा दूरगामी असर पार्ने कुरा स्पष्ट भएको माओवादीको ठम्याइ थियो ।

तत्कालीन माओवादीका नेता बाबुराम भट्टराईले दरबार हत्याकाण्डका बारेमा लेख लेखेका थिए । ‘केही समययता अमेरिका र चीनबीच बढ्दै गएको अन्तरविरोध र अमेरिका–भारतबीच बढ्दै गएको साँठगाँठको पृष्ठभूमिमा चीन र हामी माओवादीहरूसँग ‘नरम’ देखिने राजा वीरेन्द्र अमेरिकी साम्राज्यवादीहरू र मुख्यतः भारतीय विस्तारवादीहरूको आँखाको कसिङ्गर बन्नु झन् स्वाभाविक भयो । भारतीय विस्तारवादको नीति नेपाललाई सिधै ‘सिक्किम’ बनाउनुको सट्टा पहिले ‘भुटान’ बनाएर पछि ‘सिक्किम’ बनाउने नयाँ ग्राण्ड डिजाइनमा बदलियो । सीआईए (दिल्लीमा शाखा खोलिएको एफबीआई मार्फत) को सहमतिमा ‘र’ले यससम्बन्धी रणनीतिको तर्जुमा गर्‍यो । दन्त्य कथाको छट्टु स्यालले ‘चील आएको’ हल्ला गरेर कुखुरा चोर्ने गरेझैँ आईएसआईको हौवा खडा गरेर ‘र’ले दरबारभित्र समेत आफ्नो पहुँच बनायो र ‘भुटानीकरण’ को निमित्त नयाँ ‘जिग्मे सिंघे’ मार्फत दरबारभित्रैबाट यो ‘कोतपर्व’को मञ्चन गरियो । पहिले नै गिरिजाको रूपमा ‘लेण्डुप दोर्जे’ पाइसकेको ‘र’ले अब ‘जिग्मे सिंघे’ र ‘लेण्डुप दोर्जे’को नयाँ गठबन्धन नेपालमा गराएर ‘भुटानीकरण’ हुँदै ‘सिक्किमीकरण’ गर्ने बृहत् रणनीति कार्यान्वयन गरेको कुरामा अब कसैलाई कुनै शङ्का नभए हुन्छ,’ भट्टराईले त्यसबेला लेखेका थिए ।

'हाम्रा विभिन्न मतभिन्नताका बाबजुद शाहवंशीय राजाहरू (पृथ्वीनारायण शाहदेखि राजा वीरेन्द्रसम्म) को मुख्य योगदान भनेको पहिले अंग्रेज उपनिवेशवादीहरू र पछि भारतीय विस्तारवादीहरूविरुद्ध संघर्ष गरेर नेपाली सार्वभौमिकता र स्वतन्त्रताको रक्षामा योगदान दिनु हो,' भट्टराईले लेखेका छन्, ‘तर अब यदि कुनै ‘शाह’ ले विस्तारवादीहरूको आड लिएर नयाँ ‘कोतपर्व’ मार्फत अर्को ‘राणावंश’ को थालनी गर्ने दुःस्वप्न देख्छ भने त्यसलाई नेपाली जनताले मान्यता दिने प्रश्नै उठ्दैन । पृथ्वीनारायण शाहदेखि वीरेन्द्रसम्मका राजाहरूले गरेको देशभक्तिपूर्ण कामको नेपाली जनताले युगयुगसम्म उच्च मूल्याङ्कन गर्नेछन् । तर, ‘कोतपर्व’बाट आएको ‘जिग्मे सिंघे’लाई कुनै पनि हालतमा स्वीकार्ने छैनन् ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, जेठ १९, २०८० २०:१६