हिमालका गुगल भनिने आङछिरिङ, जसले दिएका छन् सात सय युवालाई रोजगारी (भिडियाेसहित)

हिमालका गुगल भनिने आङछिरिङ, जसले दिएका छन् सात सय युवालाई रोजगारी (भिडियाेसहित)

A+ A A-

सगरमाथा चढ्नुअघि के–कस्ता प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्छ ? चुचुरोमा पुग्न कतिवटा स्टेप पार गर्नुपर्छ ? खर्च र समय कति लाग्छ ? एक आरोहीले कति जना सहयोगी लैजान्छन् ? चढ्दाचढ्दै बिरामी भएमा के गरिन्छ ? सगरमाथा चढ्दा सबैभन्दा खतरा ठाउँ कुन हो ? हिमाल र शेर्पाबीचको साइनो के हो ? आदि इत्यादि ।

माथिका प्रश्नहरूको जवाफ हामीलाई सोलुखुम्बुका ७० वर्षे आङछिरिङ शेर्पाले दिनेछन् ।

०००

पर्वतीय पर्यटनबारे विदेशी मिडियाले खोज्ने सीमित नेपालीमध्ये एक हुन् उनी । हिमालबारे बढी जानकारी राख्ने भएकाले कतिपयले उनलाई ‘हिमालको किरो’ अनि कसैले ‘इन्साइक्लोपेडिया अफ माउन्टेन’ पनि भनिदिन्छन् ।

हुन पनि ७० वर्षे शेर्पा ६० वर्षयता हिमाल पर्यटनमै सक्रिय छन् । उनी नेपालका सबैजसो हिमालका बारेमा बढीभन्दा बढी जानकारी राख्छन् । १० वर्षकै उमेरदेखि पर्वत चहार्न थालेका उनी अहिले ‘एस ट्रेक ग्रुप’का सञ्चालक हुन् । यो समूह पदयात्रा, पर्वतारोहण, चेन होटल, अस्पताल, रक क्लाइम्बिङ वाललगायत क्षेत्रमा सक्रिय छ । कुनै बेला अरुको संस्थामा काम गरेका शेर्पाले आफ्नै बलबुतामा खडा गरेको एस ग्रुपमातहतका संस्थामा अहिले ७ सयभन्दा बढीले रोजगारी पाएका छन् ।

याे पनि..

तेन्जिङ नाेर्गे र एडमण्ड हिलारीकाे सम्झनामा

देशविदेशका थुप्रै आरोहीलाई हिमाल चढाइसकेका शेर्पासित हामीले सगरमाथा दिवसको छेको पारेर हिमाल आरोहण र यससँग सम्बन्धित विविध पाटोबारे कुराकानी गरेका छौँ । नेपालका तेन्जिङ नोर्गे शेर्पा र न्युजिल्यान्डका एडमन्ड हिलारीले सन् १९५३ मा पहिलोपल्ट सर्वोच्च शिखरमा पाइला टेकेको सम्झनामा हरेक वर्षको २९ मेलाई सगरमाथा दिवसका रूपमा मनाउने गरिएको छ । यसै सन्दर्भमा आङछिरिङ शेर्पासित गरिएको संवादले हिमाल आरोहणसम्बन्धी पाठकहरूका थुप्रै जिज्ञासा मेटिने हाम्रो विश्वास छ ।

कुराकानीको भिडियोमा जानुअघि आङछिरिङ शेर्पा स्वयम्‌को हिमाल साइनो, डाक्टर बन्न भारत हिँडेका उनी किन त्यसै फर्किए, कुनै बेला अरुको कम्पनीमा जागिर खाने उनले ७ सयलाई रोजगारी दिने ‘एस ट्रेक ग्रुप’को मालिकसम्मको यात्रा कसरी तय गरे ? यसबारे जानौँ । किनकि, भिडियोमा यी सबै कुरा उपलब्ध छैन । भिडियोमा शेर्पाले हामीलाई सगरमाथा आरोहण, यसको विकास क्रम, सबैभन्दा धेरै जनशक्ति र स्रोत प्रयोग गरी भएको आरोहण, नेपालमा हिमालहरूको वर्तमान अवस्थालगायतबारे बताएका छन् ।

हिमालमा हुर्केका आङछिरिङ

सगरमाथातिर जाने बाटैमा पर्छ सोलेखुम्बुको खुम्जुङ गाउँ । हिमालको काखमा रहेको सोही गाउँमा २०१० सालमा जन्मेका आङछिरिङ शेर्पा बुबा कुनछुम्बी र आमा कलिका ६ सन्तानमध्ये जेठा छोरा हुन् । उनका बाउबाजेको थातथलो अनि गुजाराको आधार हिमाल नै थियो । बुबा कनछुम्बी र तेन्जिङ नोर्गे शेर्पा साथी थिए । खुम्जुङमै जन्मेका तेन्जिङले एडमन्ड हिलारीसित पहिलोपल्ट सर्वोच्च शिखरको चुचुरोमा टेकेका थिए ।

आङछिरिङ पारिवारिक विरासतले नै पर्यटन व्यवसायमा आइपुगेका हुन् । यद्यपि, यो क्षेत्रलाई त्यति सुरक्षित नमानेर बुबा र काकाले उनलाई डाक्टर बनाउन चाहेका रहेछन् । 'पर्वतारोहण एकदम कठिन काम भएकाले यो पेसामा काम नगर्न बुबा, काकाहरूको जोड थियो । आमाबुबाले मलाई डाक्टर भएको हेर्न चाहनुहुन्थ्यो,' शेर्पा सम्झिन्छन् ।

सगरमाथाकै 'सर एडमन्ड हिलारी खुम्जुङ स्कुल'मा प्राथमिक शिक्षा लिएका उनले सल्लेरीको जनजागृति माविबाट एसएलसी पास गरे । काठमाडाैंको आनन्दकुटी साइन्स कलेजमा आईएस्सी गरेका शेर्पाले सन् १९६३ मा भारतबाट छात्रवृत्ति पाए । दरभंगा मेडिकल कलेजमा उनले तीन वर्ष पढे तर डाक्टर बन्न सकेनन् ।

‘३७ सय ९० मिटर उचाइमा जन्मे/हुर्केको मलाई ५० मिटर उचाइमा बस्न कठिन भयो । जसरी लो अल्टिट्युडमा बस्नेलाई हिमालमा लेक लाग्छ, उसैगरी हिमालको मलाई लो अल्टिट्युडमा गाह्रो भयो, बिरामी भइरहन्थेँ । प्रोफेसरले पनि होचो ठाउँ नफापेकाले अनुकूल ठाउँ खोज्न सुझाउनुभयो,' उनले सुनाए । पहाडी क्षेत्रमा चण्डीगढ र मसुरीमा मेडिकल कलेज भए पनि उनी त्यता गएनन् । र, काठमाडाैं फर्केर पर्यटन क्षेत्रमा लागे । सन् १९८२ मा आफैँले कम्पनी किन्नुअघि उनी अर्काको संस्थामा काम गर्थे ।

'डाक्टर बनेको हुन्थेँ भने पनि मानव सेवामै रहने थिएँ तर आफ्नो चाहनाअनुसार पर्यटन व्यवसायी बनेँ । मलाई अफसोच छैन, झण्डै ७ सय जनालाई आफ्नो परिवारजस्तै बनाउन पाएको छु । मुलुकको अर्थतन्त्रमा योगदान गर्न पाएको छु,' शेर्पाले भने । परिवारमा पर्वतीय पर्यटन अघि बढाउने आङछिरिङ चौथो पुस्ता हुन् । उनका सन्तान पनि पर्यटन उद्योगमै सक्रिय छन् ।

एस ग्रुपको यात्रा

पञ्चायतकालमा सर्वसाधारणले ट्रेकिङ कम्पनी खोल्न असम्भवप्राय: थियो । लाइसेन्स पाउन ठूलै पहुँचवाला हुनुपर्थ्यो । 'दरबारसँग नजिक भएको वा मन्त्री, सचिव वा तिनका आफन्त भए मात्र लाइसेन्स पाइन्थ्यो, यस्तोमा हामीले ट्रेकिङ कम्पनी खोल्न असम्भवजस्तै थियो,' शेर्पा सम्झिन्छन् ।

सन् १९८२ सम्म शेर्पाले अरुको कम्पनीमा काम गरेर अनुभव बटुलिसकेका थिए । आफैँ लाइसेन्स लिन उनको पहुँच पुगेन । त्यसैले पहिल्यै दर्ता भइसकेको कम्पनी खोज्न थाले । भन्छन्, 'एसियन ट्रेकिङ भनेर स्याङ्जाका एक माननीय र अर्का एक जनाले लाइसेन्स लिएका रहेछन् तर पूर्वाधारचाहिँ केही थिएन । त्यही लाइसेन्स २ लाख २५ हजार रुपैयाँमा किनेर आफ्नै कम्पनी सुरु गरेको हुँ ।

पहुँचका आधारमा लाइसेन्स पाएकाहरूसँग पर्यटन व्यवसायबारे थोरै पनि ज्ञान थिएन । तर, जसै शेर्पाले कम्पनी हात पारे, उनले दौडाए । किनकि उनले यो क्षेत्र र व्यवसायलाई राम्रोसित बुझिसकेका थिए । 'पर्यटन मात्र होइन, हामी जुन क्षेत्रमा काम गर्न चाहेका छौँ, त्यसबारे राम्रो ज्ञान, अनुभव छ भने अगाडि जान मुस्किल पर्दैन । तर लोभलालचले वा लहडले लागिएको छ भने हानि निश्चित छ,' उनले भने ।

एस ट्रेकले सन् १९८३ देखि सगरमाथामा अन्तर्राष्ट्रिय संयुक्त आरोहण समूह पठाउन थालेको थियो । ४२ वर्षअघि लाइसेन्स मात्रै किनेर सुरु भएको कम्पनी अहिले पर्यटन क्षेत्रमा अग्रणी मानिन्छ । एस ट्रेकका रूपमा प्रख्यात कम्पनी अहिले पदयात्रा, पर्वतारोहण, चेन होटल, अस्पताल, रक क्लाइम्बिङ वाललगायत थुप्रै क्षेत्रमा फैलिएको छ । शेर्पाका अनुसार, सबैतिर गरी ७ सय जनाले रोजगारी पाएका छन् ।

हिमाल साइनो

शेर्पा र हिमालसितको साइनो नङ र मासुजस्तै रहेको आङछिरिङ बताउँछन् । विदेशीले पनि हिमालको चर्चा गर्दा शेर्पा नछुटाउने उनको भनाइ छ । 'यसको अर्थ विदेशी पनि हिमाल र शेर्पालाई एकअर्काको परिपूरक ठान्छन् । गाउँका मान्छे हिमाललाई देवता मान्छन् । शेर्पाहरूले हिमालको संरक्षण गरेका छन्, हिमालले शेर्पाहरूलाई पालेको छ,' उनी भन्छन् । उनी स्वयम् पनि हिमालको काखमा जन्मेका थिए । उनले पनि ८ हजारमाथिका केही हिमाल चढेका छन् ।

पर्वतीय पर्यटनमा सम्भावना

पहिला नेपालमा हिमाल चढ्न बन्देज थियो । तिब्बतबाट मात्रै आरोहण गर्न पाइन्थ्यो । सन् १९५३ मा तेञ्जिङ नोर्गे र एडमन्ड हिलारीले सगरमाथाको सफल आरोहण गरेपछि हिमाल चढ्न खुला गरिएको थियो । त्यसपछि नेपालमा पर्वतीय पर्यटन अर्थतन्त्रको आधार बनेको शेर्पा बताउँछन् । तर, हिमाल पर्यटनमा जति काम र उपलब्धि हुनुपर्थ्यो, त्यो हुन नसकेको उनको भनाइ छ ।

पर्वतीय पर्यटनबारे बोल्दा उनी अक्सर तिब्बतको चर्चा गर्न छुटाउँदैनन् । नीतिगत सुधारका कारण तिब्बत अहिले नेपालभन्दा धेरै अगाडि गइसकेको शेर्पा बताउँछन् । 'सन् २००६ मा तिब्बतमा ३ लाख ६० हजार पर्यटक जान्थे । तिब्बती सरकारले पर्यटन नीतिमा व्यापक सुधार गर्दै पर्यटक, व्यवसायी, समुदाय र मजदुरमैत्री बनायो । पूर्वाधार विकासमा कुनै कसर बाँकी राखेन । नतिजास्वरूप सन् २०१७ मा तिब्बतमा १ करोड १० लाख पर्यटक भित्रिए । अब नेपालले तिब्बतबाट सिक्नुपर्छ,' उनी जोड दिन्छन् ।

भिडियो