बेस क्याम्प डायरी: सगरमाथामा देखिएकाे डरलाग्दाे संकेत के हाे ?

A+ A A-

अहिले बिहान साढे ६ बजेको छ । बाहिर निकै चिसो छ । मेरो स्लिपिङ ब्यागको बाहिरी भागमा बाक्लो शीत परेको छ । बाहिर अरुले बिहानको दैनिकी सुरु गरेको कल्याङमल्याङ आवाज आइरहेको छ । म टेन्टमुनिको भान्साबाट पनि आवाज आएको सुनिरहेको छु । टेन्टबाट बाहिर आउनासाथ मैले देख्ने पहिलो दृश्य भव्य र मनमोहक हिमशृंखलाहरू हुन् । सूर्यको पहिलो किरण सगरमाथाको पुमरी दायाँतर्फ चम्किरहेको देखिन्छ । यी भव्य हिमशृंखलाहरूले प्रत्येक वर्ष संसारका सबै कुनाका हजारौँ मानिसहरूलाई आकर्षित गर्छ । केही त फर्कीफर्की आउँछन् ।

बारम्बार सगरमाथा क्षेत्रमा जाने सयौँमध्ये म पनि एक हुँ । विगत १० वर्षदेखि म यो टेन्ट सिटीमा निरन्तर आइरहेको छु, रमाइरहेको छु । पहिलोपटक सन् २०११ निजामती कर्मचारी आरोहण दलको सदस्यको रूपमा पहिलोपटक सगरमाथा आधार शिविरमा आएको थिएँ, जसको उद्देश्य पर्यटन भ्रमण वर्ष २०११ को प्रवर्द्धन र प्रचार गर्नु थियो । सगरमाथासँगको मेरो गहिरो नाता र सम्बन्ध त्यतिबेला नै गाँसिएको हो, जुन समयक्रमसँगै अझ गाढा हुँदै गयो । त्यतिबेला निजामती कर्मचारीको आरोहण दलको थोरै सदस्यहरूमध्ये म पनि एक थिएँ ।

मेरो पहिलो आरोहणपछि, प्रत्येक वर्ष सगरमाथाको आधार शिविरमा आउने गर्छु, नेपाल सरकारको सम्पर्क अधिकृतको रूपमा । हामीलाई आरोहणको निरीक्षण र अवलोकन गर्नका लागि सरकारले खटाउने गरेको छ । म प्रत्येक वर्ष आधार शिविरमा एक महिना बिताउने गर्छु । सन् २०१९ मा मैँले दोस्रोपटक सगरमाथाको आरोहण गरेँ । तर, त्यो सामान्य आरोहण मात्र थिएन । त्यसपटक हामीलाई सरकारले सगरमाथाको उचाइ मापन गर्नेे ठूलो जिम्मेवारी दिएको थियो । सरकारको सगरमाथाको उचाइ मापन मिसनको रूपमा मैले आरोहणको अवलोकन गरेको थिएँ, जुन मापन परियोजनाको सबैभन्दा कठिन कार्य थियो । हामीले गरेको मापनका आधारमा नै सगरमाथाको नयाँ उचाइ सार्वजनिक भइसकेको छ । सन् २०२२ मा फेरि सम्पर्क अधिकृतको रूपमा सगरमाथाको आधार शिविरमा आएँ । आरोहणलाई अझ कसरी राम्रो बनाउन सकिन्छ भनी सरकारले गठन गरेको कार्यदलको सदस्यको सदस्यसचिवको रूपमा पनि मैले काम गरिरहेको छु ।

आधार शिविरमा दैनिकी सामान्य नित्यकर्मबाट सुरु हुन्छ– दाँत माझ्ने र मुख धुने । तर, चिसोका कारण यहाँ आउने मान्छेहरूले विरलै नुहाउने गर्छन । फुटबल खेल मैदानजस्तो आकृति भएको यो क्षेत्र पूरै रंगीविरंगी टेन्टले ढाकिएको छ । संसारभरका सबै क्षेत्रका व्यक्तिहरू यहाँ एउटै मिसनका लागि जम्मा हुने गर्छन- विश्वको चुचुरोमा पुग्ने । केही व्यक्ति आरोहरण हेर्नका लागि पनि आधार शिविरसम्म आउने गर्छन् । प्रत्येक व्यक्ति चाहे ट्रेकिङ मात्र गर्न होस् वा आरोहीको रूपमा, उनीहरू जीवनभरिलाई पुग्ने गरी सगरमाथाको सम्झना मनभरि लिएर फर्कन्छन् । केहीका लागि आधारशिविर अस्थायी पाटीपौवाजस्तो होला तर आरोहीका लागि यो स्थायी घरजस्तै नै हो, किनभने आरोही, गाइड र अन्य समर्थकहरूले त यहाँ साढे दुई महिना बिताउँछन् । उनीहरूले जिन्दगीको पूरै मज्जा लिने गर्छन् । यस खालको अनुभव र आनन्द सायद संसारका अन्य भागमा विरलै पाइन्छ ।

आधार शिविरमा शौचालय छैनन् । त्यसका लागि ठूलठूला डम, ब्लु ब्यारेल प्रत्येक क्याम्पमा राखिएको हुन्छ । मेरो आफ्नो हिसाबमा यस क्षेत्रमा १५० भन्दा बढी ब्लु ब्यारेल राखिएका छन् । सगरमाथा प्रदूषण नियन्त्रण समितिका कामदारहरूले दिसा पाँच किलोमिटर पर लोबचेमा लगेर राख्छन् । यो पनि रोजगारीको एउटा अवसर हो । किनकि प्रत्येक व्यक्तिले एक किलो दिसा संकलन गरेबापत ३७५ रुपैयाँ पाउँछन ।

औसतमा १४.२ किलोका ५० भन्दा बढी ग्यास सिलिन्डरहरू दैनिक रूपमा प्रयोग भइरहेका छन् यहाँ । यहाँ प्रयोग भएको ग्यासको हिसाब गर्दा र मानिस बसेको औसत हिसाब गर्दा १६०० विलियन जुल तातो यो क्षेत्रमा प्रयोग हुन्छ । यो तीन विलियन केजी आइस पगाल्न पर्याप्त छ ।

बिहान उठेर ब्रेक फास्ट खानु अर्को नियमित कार्य हो । आरोही र शेर्पाले सबेरै बिहान ६ देखि ८ बजेसम्म ब्रेक फास्ट खाइसकेका हुन्छन् । यहाँको चर्चित ब्रेक फास्टमा अम्लेट, रोटी, चिया, कफी र जुस हुन् । काठमाडौंबाट सिधै हेलिकोप्टरमा ताजा परिकारहरू पुगेका हुन्छन् । सामान्यतया आरोहण कम्पनीले उनीहरूले आफ्ना ग्राहकलाई दिने खाना जुन काठमाडौंको महँगा होटलको मेनुमा भएका खानाभन्दा कम हुँदैन । कस्तो खाना भन्ने कुरा ग्राहकले कस्तो योजनामा खरिद गरेका छन् भन्नेमा पनि भर पर्छ ।

मौसमसँग घुलमिल

आरोहण दलका नेताहरूले बारम्बार हावापानीका बारेमा जानकारी लिइरहेका हुन्छन् र सोहीअनुसार आरोहणको रणनीति बनाउन व्यस्त हुन्छन् । फुर्सदिला व्यक्तिहरू तास, टेबुलटेनिस खेल्छन् र अहिले त सामाजिक सञ्जाल हेर्नमा नै व्यस्त हुन्छन् । जब उनीहरूले मौसमसँग आफूलाई अभ्यस्त बनाउँदै लैजान्छन्, तब उनीहरू अभ्यास गर्ने चरणको बीचबीचमा आराम गर्छन् । अनि शेर्पाहरूचाहिँ विभिन्न खाले संयोजनका कामहरू गरिरहेका हुन्छन् ।

आरोहण सुरु गर्नुभन्दा पहिला यहाँ समय पर्याप्त हुन्छ । समय बिताउनका लागि म विभिन्न शिविरमा पुग्छु । विशेषतः पहिलोपटक आएका आरोहीहरू जो टाउको दुख्ने र पखाला लागेको गुनासो गर्छन्, उनीहरूलाई भेटछु र यथार्थ जानकारी गराउने प्रयास गर्छु । यहाँको हावापानीसँग घुलमिल भइसकेपछि यो पहिलोपटक देखिने समस्याहरू स्वतः समाधान हुँदै जान्छन् । त्यसैले पनि पहिलोपटक आरोहण गर्नेहरू आधार शिविरमा अलि पहिला नै आइपुग्नुपर्छ । आफूलाई घुलमिल गराउन उनीहरू साना हिमालहरू जस्तै; आइल्यान्ड पिक, लोबुचे र मेरापिक चढ्ने गर्छन् । केही आरोही पुमोरी र काला पत्थरमा हाइक गर्न जान्छन्, जसको उद्देश्य शारीरिक रूपमा तन्दुरुस्त रहनु नै हो । यो अभ्यासले उनीहरूलाई शारीरिक रूपमा बलियो बनाउँछ र हिमाल चढन योग्य बनाउँछ ।

अप्रिलको अन्त्यतिर कम अनुभवी आरोहीहरू माथिल्लो क्याम्पमा जान्छन् र फर्कन्छन्, जसको उद्देश्य त्यहाँको हावापानीसँग घुलमिल हुनु हो । तर, अभ्यस्त आरोहीलाई यस खालको अभ्यासको आवश्यकता पर्दैन, किनभने उनीहरू सिधै हिमाल चढ्न जान्छन् । जब मानिसहरू हावापानीसँग घुलमिल हुनका लागि माथिल्लो शिविरमा जान्छन्, उनीहरूअनुसार ठीकै, राम्रै देखिन्छ ।

उनीहरू जब ३-४ दिनपछि आधार शिविरमा फर्कन्छन, त्यसबेला उनीहरूको अनुहार घामले पूरै डढेको हुन्छ । मैले सबैमा एकै खालको अवस्था देख्छु र मलाई लाग्छ, प्रकृतिले कसैलाई पनि विभेद गर्दैन । जब मानिसले आधार शिविरमा केही समय बिताउँछन, उनीहरू जस्तो देखिए पनि अन्तिममा त्यहाँका स्थानीय बासिन्दाजस्तै देखिन थाल्छन् । जब आरोहीहरू मौसमसँग घुलमिल हुन्छन् र आराम गर्छन्, शेर्पा र उनीहरूका सहयोगी कर्मचारीहरू अन्य महत्त्वपूर्ण कामहरूमा ब्यस्त हुन्छन् । जस्तो, सामानको भारीलाई माथि लैजाने र अन्य जीवन जोगाउने बन्दोबस्तीहरू ठीक ठाउँमा राख्ने । उनीहरूले आरोहीलाई कपडादेखि, अक्सिजनलगायतका अन्य उपकरणहरू प्रयोग गर्न सिकाउँछन् । उनीहरूको अर्को महत्त्वपूर्ण काम आफ्ना ग्राहकलाई माथिसम्म पुर्‍याउने र उनीहरूलाई तल ल्याउने हो ।

उच्च प्रविधियुक्त आधार शिविर

जब म टेन्ट वरपर घुम्छु, मेरो दिमागमा हमेसा आउँछ, ओहो ! कस्तो उच्च प्रविधियुक्त आधार शिविर ! सन् २०१२ सम्म सबै जना आफ्ना आफन्तसँग कुरा गर्न स्याटेलाइट फोनमा भर पर्दथे, जुन एकदमै महँगो थियो । कतिपयले त घरको सम्झनाका कारण आफ्नो आरोहण नै रद्द गरेकोसम्म मलाई थाहा छ । कत्ति त घरमा आफन्तसँग कुरा गर्न नपाउँदा उनीहरू दिक्दार भएर घर फर्कनेसमेत गर्थे ।

खिमलाल गौतम प्रन्ध्रौं चुली पुस्तकका लेखक हुन् ।

अहिले त यहाँ इन्टरनेट छ । यसको गति सुस्त र महँगो भए पनि कामलाग्दो नै छ । म जतिबेला पनि अनलाइन नै हुन्छु र हमेसा मेरा साथीभाइ र परिवारका सदस्यहरूसँग फेसबुक म्यासेन्जरमा कुराकानी गर्छु । डिसहोमका एन्टेनाहरू सबै क्याम्पमा जडान गरिएको छ । आरोहीले साहसी फिल्म र डकुमेन्ट्री हेर्छन्, जसले उनीहरूलाई हिमाल चढ्न उत्प्रेरणा दिइरहन्छ । अहिले आरोहण दलले आवश्यक पर्ने सबै खालका सुविधाहरू प्रदान गर्छन् । अहिले, आरोहण दलले ३० हजारदेखि ३ लाख अमेरिकी डलरसम्म लिने गर्छन् ।

जानेर वा नजानेर यस क्षेत्रको तापक्रम बढाउन योगदान गर्ने अन्य कैयौँ मानवीय गतिविधिहरू छन् । त्यसैले पनि यससम्बन्धमा समयमा नै कुनै कदम नचाल्ने हो भने हाम्रो आधार शिविर तिब्बततर्फको आधार शिविरजस्तै हिउँविहीन हुनेछ ।

अहिले सुविधासम्पन्न टेन्ट, तातो प्रणाली, एकदमै आनन्द आउने टेन्ट, स्पेस हिटिङ प्रणाली, डाइनिङ पाल, कफी, बेकरी, एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा लैजान मिल्ने ओछ्यान, निःशुल्क वाइफाइ, नुहाउने तातोपानीलगायतका सबै सुविधाहरू छन् । त्यसका लागि तपाईंले पैसा भने तिर्न सक्नुपर्छ ।

याे पनि..

७ सय युवालाई रोजगारी दिने 'हिमालका गुगल' (भिडियाेसहित)

अहिले आधार शिविरमा आवश्यकताअनुसार तातो र चिसोको सुविधा भएका अत्याधुनिक टेन्ट पनि उपलब्ध छन् । ती टेन्टहरू अहिले आरोही र उनीहरूका कर्मचारी दुवैका लागि एकदमै बढी सुविधाजनक भइरहेका छन् । मेरो टेन्टभित्र दुई तहको गुन्द्रीको प्रयोग गरेर आनन्दले सुत्छु । यो एकदमै सुविधाजनक र आधारभूत आवश्यकता हो । धेरै पैसा तिर्ने आरोहीका लागि आरोहण कम्पनीहरूले स्वीस र कोरियन बेडहरू उपलब्ध गराउँछन् ।

आधार शिविरमा जलवायु परिवर्तन

पछिल्ला वर्षहरूमा मैले सगरमाथा क्षेत्रका हिमालहरूमा एकदमै फरक खालका परिवर्तनहरू देखिरहेको छु । जलवायु परिवर्तनले यस क्षेत्रको सम्पूर्ण परिदृश्य पुनर्निर्माण गर्दैछ । सम्झन्छु, धेरै वर्षपहिला हो, भान्सामा काम गर्ने कर्मचारीहरूले हिउँका ठूला टुक्राहरू जम्मा गर्थे र त्यसलाई उमालेर पानी बनाउने गर्थे । अहिले खुम्बुको हिमनदीबाट पानी ल्याउनुपर्ने अवस्था छ । जलवायु परिवर्तनका केही पक्ष स्थानीय र केही अन्तर्राष्ट्रिय छन् । सन् २०१३ मा आधार शिविरको न्यूनतम तापक्रम माइनस २७ सेन्टिग्रेड थियो । जनवरी २०२२ मा न्यूनतम तापक्रम माइनस २३ सेन्टिग्रेड थियो । नौ वर्षेको अवधिमा ४ सेन्टिग्रेडले तापक्रमको वृद्धि भएको छ । सगरमाथा आधार शिविरलाई जलवायु परिवर्तनले पुनर्निर्माण गर्दैछ, जुन डरलाग्दो संकेत हो । प्रत्येक वर्ष यो क्षेत्र तातो हुँदै गएको छ । हिमालमा रहेको हिउँ तीव्र गतिमा पग्लिरहेको छ, पहिला अनुमान गरेको भन्दा निकै तीव्र गतिमा । यसका लागि मानवीय गतिविधिले निकै ठूलो नकारात्मक योगदान गरिरहेको छ ।

प्रत्येक वसन्त ऋतुमा करिब १५ सय मानिस आधार शिविरमा जम्मा हुने गर्छन् । उनीहरू औसतमा ५० दिनभन्दा बढी समय बस्ने गर्छन् । यस वर्षको मे ५ मा अन्य दिनको भन्दा अलिक चिसो नै थियो । जब म मेरो टेन्टमा खाजाका लागि प्रवेश गरेँ, त्यहाँ एउटा आरोहीका लागि ग्यास हिटर थियो । एलपीजी ग्यासको प्रयोग एकदमै सामान्य भइसकेको छ । दुई महिना खाना पकाउन र पानी उमाल्नका लागि यसको प्रयोग हुन्छ ।

म इन्जिनियर भएकाले मैले यसको केही हिसाबकिताब निकाल्छु । औसतमा १४.२ किलोका ५० भन्दा बढी ग्यास सिलिन्डरहरू दैनिक रूपमा प्रयोग भइरहेका छन् यहाँ । यहाँ प्रयोग भएको ग्यासको हिसाब गर्दा र मानिस बसेको औसत हिसाब गर्दा १६०० विलियन जुल तातो यो क्षेत्रमा प्रयोग हुन्छ । यो तीन विलियन केजी आइस पगाल्न पर्याप्त छ । मैले अर्को सामान्य जोड पनि गरेको छु । एक मानिसले दिनमा औसमा २.५ लिटर पिसाब २ महिनाभन्दा बढी गर्दा मानिसले २ हजार विलियन जुल तापक्रम उत्पादन गरिररहेका हुन्छन् ।

सम्बन्धित समाचार

हिमालबाट साेहाेरियाे ३५ हजार किलो फोहर

जानेर वा नजानेर यस क्षेत्रको तापक्रम बढाउन योगदान गर्ने अन्य कैयौँ मानवीय गतिविधिहरू छन् । त्यसैले पनि यससम्बन्धमा समयमा नै कुनै कदम नचाल्ने हो भने हाम्रो आधार शिविर तिब्बततर्फको आधार शिविरजस्तै हिउँविहीन हुनेछ । यस सन्दर्भमा हाम्रो आइसफललाई जोगाउने एउटै उपाय भनेको हिउँ पग्लिसकेको अर्को ठाउँमा सगरमाथाको आधार शिविरलाई सार्नु नै हो । काला पत्थर, जहाँ सन् २०१० मा मन्त्रिपरिषद्‌को बैठक गरिएको थियो, त्यो एउटा विकल्प हुन सक्छ ।

सगरमाथामा रातकाे समय

यस क्षेत्रमा बेलुकीको खानाको समय ६ः३० देखि ७ बजेसम्म हो । सिजलर, भात, सुप, चिकेन, मटन, बफ, सालमन माछाहरू मेनुमा राखिएका हुन्छन् । विशेष कार्यक्रमहरू जस्तो; जन्मदिनको जमघट, चाडबाड र शिखर सफलताहरूमा बियर र ह्विस्कीको पनि व्यवस्था गरिएको हुन्छ । अँध्यारो हुँदै जाँदा यहाँको वातारण झनै मनमोहक हुँदै जान्छ । बत्तीको अधिकतम प्रयोगका कारण टेन्टहरू नै बत्तीको शहरमा परिणत भएजस्तो देखिन्छ । मध्यरातमा कसैले बाहिर हेर्ने मौका पायो भने उज्यालो बत्ती, मनमोहक हिमालका चुचुरो देखेर कुनै निकै आनन्द लिन्छ । हाम्रो सुताइलाई हिमपहिरोको ठूलो आवाजले बेलाबेलामा झस्काउने गर्छ ।

पछिल्ला वर्षहरूमा आरोहणबाहेक अलिक धनी ट्रेकरहरू आधार शिविरमा जान्छन् र हिमाली जिन्दगीको अनुभव लिनका लागि त्यहाँ केही समय बस्छन् । केहीले निकै धेरै शुल्क असुल्छन् र यो प्रवृत्ति नयाँ व्यापारजस्तै भइसकेको छ ।

हिमपहिरो लोला पास, नुप्से र पुमरी पिकमा देखिन्छ । हामी हिउँको माथि सुत्नुपर्ने भएकाले हाम्रो गुन्द्री पनि हल्लिन्छ । हाम्रो जिन्दगीजस्तै सगरमाथाको आधार शिविर पनि स्थिर छैन । आधार शिविरले प्रत्येक वर्ष ओमेबाले जस्तै आफ्नो शरीरको आकार परिवर्तन गरिरहन्छ । पछिल्ला वर्षहरूमा आरोहणबाहेक अलिक धनी ट्रेकरहरू आधार शिविरमा जान्छन् र हिमाली जिन्दगीको अनुभव लिनका लागि त्यहाँ केही समय बस्छन् । केहीले निकै धेरै शुल्क असुल्छन् र यो प्रवृत्ति नयाँ व्यापारजस्तै भइसकेको छ । तर, कानुनी रूपमा त्यहाँ उनीहरू राति बस्न पाउँदैनन्, किनभने आधार शिविर आरोहीका लागि हो, ट्रेकरहरूका लागि होइन । उनीहरूको त्यहाँ रात बिताउने आकांक्षालाई म राम्रोसँग बुझ्छु तर धेरैले नियमहरू मिचेको देखिन्छ ।

आधार शिविरमा जिन्दगीका ठूला प्रश्न

सम्पर्क अधिकृतको रूपमा म मेरो भूमिकामा रमाउँछु । यो हिमालले मलाई पुनर्ताजगी दिन्छ, एकदमै चिसोले मलाई तर्कसंगत बनाउँछ । तर, सबैले यो ठाउँलाई माया गर्दैनन् । मजस्तो एकदमै थोरै सरकारी अधिकृत पूरै सिजनमा यहाँ बस्ने गरेका छौँ । शेर्पा र आरोहण एजेन्सीले सम्पर्क अधिकृतको भूमिकाका बारेमा मसँग गुनासो गर्छन् । अरु सम्पर्क अधिकृत देखा नै पदैनन् वा लामो समय बस्दैनन् । म उनीहरूलाई खुसी बनाउने र उनीहरूलाई मनाउने प्रयास गर्छु ।

समय परिवर्तन भएको छ, एक ठाउँमा भएको एउटा सानो घटना वा विषय केही सेकेन्डमै विश्वभर पुग्छ । त्यसैले मलाई लाग्छ, अहिलेको सम्पर्क अधिकृतसम्बन्धी नीतिलाई संशोधन गर्न आवश्यक छ, ताकि खटिएका सबै यहाँ आऊन् र पूरै अवधि बसून् । यसमार्फत मात्रै सरकारले न्यूनतम सुरक्षा, प्रभावकारिता र उत्तरदायित्वको विषयलाई राम्रोसँग व्यवस्थापन गर्न सक्छ ।

याे पनि..

तेन्जिङ नाेर्गे र एडमण्ड हिलारीकाे सम्झनामा साेमबार सगरमाथा दिवस मनाइँदै

यी वर्षहरूमा आधार शिविरले मलाई जहिले पनि सरप्राइज दिइरहेको हुन्छ । यसले मलाई जिन्दगीको मूल्यका बारेमा पाठ सिकाइरहेको हुन्छ । यसले मलाई हरेक समय पुनर्ताजगी गराइरहेको हुन्छ, जसले मेरा दुःख र कठिनलाई कम गर्छ । त्यसैले पनि म यहाँ फर्केर आइरहन्छु । तर पनि मैले एउटा ठूलो प्रश्नको जवाफ पाइरहेको छैन । किन मान्छे सगरमाथा चढ्छन् ? यसका लागि उनीहरूले दशौँ हजार डलर खर्च गर्छन् । सन् २०२३ मा त झन् ४७८ जनाले सगरमाथा आरोहणको अनुमति पाएका थिए । त्यसैले यो वर्ष पनि आधार शिविरमा एकदमै भिड थियो ।

हिमाल चढ्नका लागि मानिसले आफ्नो जिन्दगी त्याग गर्छन् । मैले दुईपटक सगरमाथा चढेँ । मैले सयौँ आरोहीलाई भेटेको छु, म यहाँ काम गर्छु तर मलाई अझै थाहा छैन– मानिस सगरमाथा चढ्नका लागि किन यति लालायित हुन्छन् ? मानिस आफ्नो महत्त्वाकांक्षा पूरा गर्नका लागि त्यहाँ जान्छन् । कतिपयले आफ्नो मायालुसँग विच्छेद नै गर्छन् ।

मैले हिमालबाट सिकेको केही कुरा छ भने त्यो हो, कुनै पनि कुरा जिन्दगीमा स्थायी छैन, जसरी हिमालको हिउँले पर्वतीय पारिस्थितिकीय प्रणालीलाई परिवर्तन गर्छ, जिन्दगीका उपलब्धिहरू पनि अस्थायी नै हुन् । जति नै धनी र प्रभावशाली व्यक्ति भए पनि हामी एकदिन जमिनमा झर्नु नै पर्छ, जसरी एउटा आरोहीले जति पटक चुली चुमे तापनि चुचुरो चुमेको सफलता सुनाउन तल आधारशिविरमै झर्नुपर्छ । त्यसैले सगरमाथा मेरो लागि विशेष महत्त्वको छ ।

याे पनि..