पाँच महिना बितिसक्दा पनि सञ्चालनमा आएन प्रधानमन्त्रीले उद्घाटन गरेको कृषि बजार

पाँच महिना बितिसक्दा पनि सञ्चालनमा आएन प्रधानमन्त्रीले उद्घाटन गरेको कृषि बजार

A+ A A-

मोरङको कटहरी गाउँपालिकास्थित जमटोकीमा निर्मित एकीकृत फलफूल तथा तरकारी थोक बजारको प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले तामझामका साथ उद्घाटन गरेको लामो समयसम्म पनि सञ्चालनमा आउन सकेको छैन । निर्माण सम्पन्न भएर ३ चैत २०७५ मा प्रधानमन्त्री ओलीले निकै तामझामका साथ उद्घाटन गर्दै थोक बजारको साँचो प्रदेश १ का मुख्यमन्त्री शेरधन राईलाई हस्तान्तरण गरेका थिए ।

प्रदेश १ सरकार मातहत सञ्चालन हुने थोक बजार विश्व बैंकको १६ करोड रुपैयाँको आर्थिक सहयोगमा कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयद्वारा निर्माण गरिएको हो ।

प्रदेश सरकारले सो एकीकृत फलफूल तथा तरकारी थोक बजार समयमै सञ्चालनमा ल्याउन नसक्दा यहाँ निर्माण भएको करोडौँको संरचना त्यसै खेर जान लागेको छ । सो कृषि बजार सञ्चालनमा आउन नसकेपछि अहिले यस क्षेत्रमा बाक्लो झार उम्रिएर संरचना नै बिग्रने खतरा बढ्दै गए पनि प्रदेश सरकार, विराटनगर महानगरपालिका र कटहरी गाउँपालिकाको कृषि बजारतर्फ ध्यान गएको छैन ।

गाउँपालिकासँग समन्वय भएन

प्रदेश सरकारले उक्त बजारका लागि नीति बनाएर सञ्चालनमा ल्याउनुपर्ने भए पनि आवश्यक काम हुन नसक्दा बजार सञ्चालनमा आउन नसकेको हो । कटहरी गाउँपालिकाका अध्यक्ष रामकुमार कामतले गाउँपालिका र प्रदेश सरकारबीचको सहमतिमा सो बजार सञ्चालन हुनुपर्ने भए पनि कुनै छलफल नभएको बताए । उनले प्रदेश सरकारमातहत सो बजार सञ्चालन गर्ने भनिए पनि प्रदेश सरकारले बजार गाउँपालिकालाई नै सञ्चालन गर्न दिए सहज हुने बताए ।

उनका अनुसार बजार सञ्चालनमा ल्याउने भनेर उद्घाटन गरिएयता प्रदेशका मुख्यमन्त्री शेरधन राईको अध्यक्षतामा एक पटक बैठक बस्नुबाहेक अरु कुनै काम भएको छैन । उनले सो बैठकमा आफूले चाँडै बजार सञ्चालनका लागि आवाज उठाएको बताउँदै त्यसपछि पनि प्रदेश सरकारका तर्फबाट कुनै पहल नभएको आरोप लगाए ।

उनले अब प्रदेश सरकारलाई ताकेता गर्ने तयारी गरिएको बताए । उनले भने, ‘यो प्रदेश सरकारमातहत सञ्चालन हुने कुरा छ । अहिलेसम्म जम्मा एकपटक मात्र बैठक बसेको छ । त्यहाँदेखि अहिलेसम्म त्यत्तिकै छ । हामीसँग बल्लबल्ल एकपटक बैठक बस्दा समस्या भएको हो । स्टलको टेण्डर प्रक्रियाका लागि अघि बढाउने कुरा पनि भएको थियो, तर अहिलेसम्म भएन। अब ताकेता गर्नुपर्ने बेला आएको छ ।’

अध्यक्ष कामतले सो बजार सञ्चालनमा आए कटहरी गाउँपालिका महानगरपालिकासँग जोडिने बताउँदै सो गाउँपालिकामा पर्याप्त कृषि उत्पादन हुने भएकाले कृषकहरूले सहज बजार पाउने बताए । उनले सो बजार सञ्चालनमा आए धेरै कृषक र स्थानीय लाभान्वित हुने बताए । उनले भने, ‘यहाँ कृषि उत्पादन धेरै छ । मोरङमै सबैभन्दा बढी तरकारी खेती यही गाउँपालिकामा हुन्छ । यहाँ र आसपासका धेरै किसान लाभान्वित हुनेछन् । रोजगारीको अवसरसमेत सृजना हुनेछ ।’

महानगरको भूमिका जति चाँडो उति छिटो सञ्चालन : मन्त्रालय

प्रदेश १ को भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयले भने सो बजार सञ्चालनको विधि तथा प्रक्रिया तयार नभई प्रदेश सरकारलाई हस्तान्तरण भएको र उक्त बजार व्यवस्थापनका लागि विधि प्रक्रिया तयार गर्न समय लागेकाले सञ्चालनमा ढिलाइ भइरहेको बताएको छ । भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयका सचिव हस्तबहादुर विष्टले बजार सञ्चालनको कार्यविधि १३ जेठमै निर्माण भएको बताउँदै सो बजार सञ्चालनमा ल्याउन महानगरपालिकाको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुने बताए ।

‘थोक कृषि बजार संघीय सरकारबाट निर्माण भएको हो,’ उनले भने, ‘शुरूमा निर्माण गर्दाको चरणमा प्रदेश सरकारलाई हस्तान्तरण गर्ने भन्ने कुरा थिएन र पछि आएर प्रदेश सरकारलाई सञ्चालनको प्रक्रिया तयार नगरी हस्तान्तरण गरियो । हस्तान्तरण भएपछि बजार सञ्चालनकाे प्रक्रिया तयार पार्ने काम भइसकेको छ । कार्यविधि बनिसकेर प्रदेश मन्त्रिपरिषदबाट स्वीकृत भइसकेको छ । अब चाँडै सञ्चालनमा आउँछ ।’

उनले सो बजारमा विराटनगरको गुद्री बजारका व्यापारीलाई राख्ने भएकाले विराटनगर महानगरपालिकासँग समन्वय गरेर बजार सञ्चालनको तयारी भइरहेको बताए । सचिव विष्टले भने, ‘गुद्रीमा भएका थोक पसल त्यहाँ सार्ने हो । त्यसका लागि नगरपालिकासँग समन्वय गर्नुपर्छ । अरु बाहिरको राख्ने भए त सञ्चालन भइसक्थ्यो । तिनलाई सार्ने भएको हुँदा ढिलाइ भएको हो । अब त्यो सार्नका लागि महानगरपालिकाको भूमिका जति चाँडो भयो, उति चाँडो सञ्चालनमा आउँछ ।’

प्रदेश सरकारको कामजोरी : महानगरपालिका

यता विराटनगर महानगरपालिकाले भने महानगरपालिकाका कारण बजार सञ्चालनमा ढिलाइ भएकाे भन्नु प्रदेश सरकारको कमजोरी भएको बताएको छ । विराटनगर महानगरपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत एकदेव अधिकारीले आफूहरू प्रदेश सरकारले बजार सञ्चालनका लागि बनाएको समितिको सदस्य मात्रै रहेकाले सबै स्वामित्व महानगरपालिकाको नरहेको बताए ।

उनले भने, ‘त्यो बजार महानगरले सञ्चालन गर्ने होइन । हाम्रो भूमिका चाँहि गुद्री बजारका व्यापारी त्यहाँ सार्ने हो । त्यसका लागि स्टलको भाडा प्रदेश सरकारले निर्धारण गर्नुपर्छ । समितिको बैठक पनि उहाँहरूले नै बोलाउने हो । हामीले आन्तरिक रूपमा गरिरहेका छौं । उनीहरूसँग छलफल गरिसकेपछि सूचना निकालेर हटाउनुपर्ने हुन्छ । बल प्रयोग गरेर भए पनि हटाउने हाम्रो काम हो । अब त्यो तरकारी थोक केन्द्र प्रदेश सरकारको मातहतमा छ, भाडा निर्धारण गर्नुपर्‍याे । महानगरले गरेन, त्यही कारणले गर्न सकेनौँ भन्नु चाहिँ प्रदेशको कमजोरी हो । फेरि गुद्रीकै व्यापारी त्यहाँ लाने भन्ने कार्यविधिमा उल्लेख छैन । तर पनि लाने उनीहरूलाई नै हो । उनीहरू जान मान्दैनन् । महानगरभित्रमा हुनुपर्ने उनीहरूको अडान छ । हामीले हाम्रोतर्फबाट गरिरहेकै छौं । महानगरले गरेन भन्न पाइँदैन । यसमा महानगरभन्दा पनि मन्त्रालय अग्रसर हुनुपर्छ ।’

सञ्चालनमा अझै अन्याेल

यता प्रदेश मन्त्रालय मातहत गठन भएको कटहरी फलफूल तथा तरकारी बजार व्यववस्थापन समितिले भने समितिले नै पूर्णता नपाइकन बजार सञ्चालनमा ल्याउन नसकिने जनाएको छ । समितिका संयोजक तथा प्रदेश कृषि निर्देशनालयका प्रमुख बेनु प्रसाईंले कार्यविधिअनुसार किसान र संघीय मन्त्रालयको पनि प्रतिनिधित्व हुनुपर्ने भएकाले त्यसका लागि संघीय मन्त्रालयमा पत्र पठाइएकाले समितिको प्रतिनिधि तोकेर आउनेबित्तिकै पूर्ण बैठकबाट बाँकी काम सकेर सञ्चालनमा ल्याइने बताए । उनले भने, ‘कार्यविधि बनेर एउटा बैठक पनि सम्पन्न भइसकेको छ । कार्यविधिअनुसार संघीय मन्त्रालयबाट प्रतिनिधि तोकेर आएपछि पूर्ण बैठक बसेर अरु काम टुंगो लगाउँछौं । अहिलेचाहिँ कर्मचारी व्यवस्थापनलगायत विभिन काम भइरहेको छ । समितिको पूर्ण बैठक नबसी अहिले नै सञ्चालनको मिति भन्न सकिँदैन ।’

कृषि बजारमा यस्ता छन् पूर्वाधार

स्थानीय जनप्रिय माविको ४ विगाह २ कट्ठा र कटहरी गाउँपालिकाको करिब १८ कट्ठा २ धुर जग्गा ५० वर्षका लागि भाडामा लिएर २०६८ सालमा कृषि बजारको निर्माण थालिएको थियो । मन्त्रालयका अनुसार कृषि बजारमा थोक विक्री कक्ष, विभिन्न ३० वटा स्टल, प्रशासकीय भवन, बैंक शाखा, चमेना गृह, सार्वजनिक शौचालय, म्यानेजर आवास, कृषक अतिथि गृह, गार्ड आवास, फोहोर संकलन केन्द्र, लोडिङ अनलोडिङ क्षेत्र, डिप ट्युबवेल, पानी प्रशोधन केन्द्र तथा पार्किङ क्षेत्रको सुविधा रहनेछ ।

बजारभित्र १ हजार ४ सय ८८ स्क्वायर मिटरका १७ वटा होलसेल पसल र ३ सय ५१ स्क्वायर मिटर क्षेत्रमा खुद्रा बजार रहेको सचिव विष्टले जानकारी दिए । सञ्चालनमा आएपछि सो बजारमा किसान आफूले उत्पादन गरेको तरकारी र फलफूल सोझै बजारमा लगेर विक्री गर्न पाउनेछन् । बजारभित्र १ सय ३८ स्क्वायर मिटरमा खुद्रा पसल रहने व्यवस्था मिलाइएको छ ।

बजारभित्र फोहोर संकलन र व्यवस्थापनका लागि छुट्टै यार्ड छ । पानी आपूर्तिका लागि फिल्टरसहितको डिप ट्युबवेल, जेनेरेटर र सोलारको व्यवस्था गरिएको छ । सीसी क्यामेराको निगरानीमा रहने बजारमा आगलागी नियन्त्रण गर्न भूमिगत रूपमा पानीको व्यवस्थापन पनि गरिएको छ । वार्षिक ४४ हजार ९ सय ६६ मेट्रिक टन तरकारी र १० हजार मेट्रिक टन फलफूल विक्री गर्न मिल्ने बजारको क्षमता रहेको सचिव विष्टले बताए ।

चाँडै सञ्चालनमा नआए करोडौं घाटा

मन्त्रालय र महानगरको दोषारोपणका कारण बजार सञ्चालनमा आउन नसक्दा करोडौँ रुपैयाँ आम्दानी रोकिएको छ । दुवै निकाय जिम्मेवार नबन्दा संरचना स्थलमा झार उम्रिएको छ । जसका कारण भवनहरू भत्कने खतरासमेत बढ्दै गएको छ । व्यापारिक स्टलमा समेत खिया लागिसकेको देखिन्छ । चाँडै सञ्चालनमा नआए ती सबै संरचना पुनर्निर्माण गर्नु नपर्ला भन्न सकिन्न । त्यसैले करोडौंको संरचना सदुपयोगका लागि पनि सो बजार चाँडै सञ्चालनमा आउन जरुरी देखिएको सरकारवालाहरुको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ १७, २०७६ २३:१९