गृहयुद्धले टुक्रिएको सुडान किन फेरि गृहयुद्धमा फस्यो ? (भिडियाे)

A+ A A-

अफ्रिकी देश सुडानको अवस्था दिनप्रतिदिन खराब हुँदै गएको छ । १२ वर्षअघि सुडान गृहयुद्धकै कारण दुई टुक्रामा विभाजित भएको थियो । अब फेरि सुडानको अवस्था गृहयुद्धको जस्तै बनेको छ । स्वतन्त्रताभन्दा अघिदेखि नै सुडान गृहयुद्धको आगोमा झोसिँदै आएको छ र सुडानमा गृहयुद्धको निकै लामो इतिहास छ ।

सेना र प्यारामिलिटरी फोर्सबीचको युद्धका कारण अफ्रिकी देश सुडान दुई सातादेखि अशान्त छ । लगातारको गोलाबारी र बमबारीकाका कारण हालसम्म सयौँको मृत्यु भइसकेको छ भने विभिन्न देशले आफ्ना नागरिकहरूको उद्दार गरिरहेका छन् ।

सेना र प्यारामिलिटरी र्‍यापिड सपोर्ट फोर्स (आरएसएफ) बीच १५ अप्रिलमा युद्ध सुरु भएको थियो । युद्धका कारण अवस्था यति बिग्रिएको छ कि छिमेकी देशहरूले सीमासमेत बन्द गरिसकेका छन् ।

यो संघर्षको केन्द्रमा छन् सेनाका कमाण्डर जनरल अब्देल–फतह बुरहान र आरएसएफका प्रमुख जनरल मोहम्मद हमदान डगलो । यी दुवै जनरलहरू यसअघि मिलेर काम गरेका कमाण्डर हुन् । तर यहाँ गृहयुद्ध कुनै नौलो विषय होइन ।

सुडानमा गृहयुद्धको लामो इतिहास रहेको छ । पछिल्लो पटक जब सुडानमा गृहयुद्ध भयो, तब देश नै सुडान र दक्षिण सुडान गरी दुई भागमा विभाजित भयो । यसपटक फेरि गृहयुद्धले त्यहाँको अवस्था बिग्रिएको छ ।

सुडान कुनै समय इजिप्ट र बेलायतको शासनअन्तर्गत थियो । सन् १९५२ मा स्वतन्त्रताका लागि जनमत संग्रह भयो । यसपछि सन् १९५६ मा सुडान स्वतन्त्र देश बन्यो । स्वतन्त्रता पाएपछि पनि दक्षिण सुडानका जनता धेरै खुसी थिएनन् । उनीहरूले दक्षिणी क्षेत्रलाई बढी स्वायत्तताको माग गरिरहेका थिए । जुन माग स्वतन्त्रताभन्दा अघिदेखिको हो । स्वतन्त्रताभन्दा अघि सन् १९५५ मा नै उत्तर र दक्षिण सुडानबीच गृहयुद्ध सुरु भएको थियो । यो युद्ध सन् १९७२ सम्म अर्थात १७ वर्षसम्म चल्यो । यो गृहयुद्धमा मात्रै ५ लाखभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको अनुमान गरिन्छ । सन् १९७२ मा शान्ति सम्झौतापछि गृहयुद्ध समाप्त भयो ।

शान्ति सम्झौताले लामो समय काम गरेन । यसको १० वर्षपछि नै दोस्रो गृहयुद्ध सुरु भयो । यो युद्ध १९८३ देखि सुडान सरकार र सुडान पिपुल्स लिबरेशन आर्मीबीच चलेको थियो । दक्षिण सुडानका लागि बढी स्वायत्तताका लागि सुडान पिपुल्स लिबरेशन आर्मीले युद्ध सुरु गरेको थियो । सन् १९८३ देखि २००५ सम्म २२ वर्ष चलेको यो गृहयुद्धमा २० लाख भन्दा बढीको मृत्यु भयो ।

सन् २००५ सुडान पिपुल्स लिबरेशन आर्मी र सरकारबीच शान्ति सम्झौता भयो । सम्झौतामा दक्षिण सुडानलाई नयाँ देश बनाउने सहमति भयो । खासमा दक्षिण सुडान इसाई बहुल क्षेत्र थियो भने उत्तरी सुडान मुस्लिम बहुल क्षेत्र हो । यो शान्ति सम्झौतापछि ९ जुलाई, २०११ मा दक्षिण सुडान अफ्रिकी महादेशको ५४औँ र विश्वको १९३औँ देश बन्यो ।

दशकौँको गृहयुद्धले सुडान दुई टुक्रा भयो । तर, तनाव कम भएन । यसको कारण भनेको दक्षिण सुठानमा खनिज तेलको ठूलो भण्डारण थियो । तेल भण्डारका कारण देश अलग भए पनि संघर्ष रोकिएन । सन् २०१२ मा फेरि सम्झौता भयो । जसका सीमाको १० किलोमिटर क्षेत्रलाई डिमिलिटराईज गर्ने र दक्षिण सुडानले तेलको निर्यात जारी राख्ने सहमति भयो ।

अहिलेको संघर्षको जड अप्रिल २०१९ सँग जोडिएको छ । त्यसबेला सुडानका तत्कालीन राष्ट्रपति उमर अल–बशीरविरुद्ध जनताले विद्रोह गरेका थिए । जनताको समर्थन नभएको पत्ता पाएपछि सेनाले बसीरलाई सत्ताच्युत गर्‍यो । बसीरलाई सत्ताबाट हटाए पनि विद्रोह भने रोकिएन ।

त्यसपछि सेना र प्रदर्शनकारीबीच सम्झौता भयो । सम्झौताअनुसार एक सोभरेनिटी काउन्सिल बन्यो र २०२३ को अन्त्यसम्म चुनाव गराउने सहमति भयो । त्यही वर्ष अबदल्ला हमडोकलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरियो । तर, यो प्रयासले पनि सुडानमा शान्ति र स्थिरता आएन ।

अक्टोबर, २०२१ मा सेनाले सैन्य कु गर्‍यो र सत्ता कब्जा गर्‍यो । जनरल बुरहान काउन्सिलको अध्यक्ष र जनरल डगालो उपाध्यक्ष भए । कुनै समय एकसाथ रहेका जनरल बुहान र जनरल डगालो यतिबेला परस्पर विरोधी गुटको नेतृत्व गरिरहेका छन् । दुई जनरलबीच सुडानमा चुनाव गराउने विषयलाई लिएर एकमत छैन ।

यसका साथै सेनाले १० हजार आरएसएफका जवानलाई समेत सामेल गर्ने प्रस्ताव राखेका थियो । तर सेनामा प्यारामिलिटरी फोर्स सामेल गरिएपछि बन्ने नयाँ फोर्सको नेतृत्व कसले गर्ने भन्ने प्रश्न उठ्यो । यहीबीचमा केही सातादेखि देशभर अलगअलग क्षेत्रमा प्यारामिलिटरी फोर्सको तैनाथी बढेपछि सेनाले यसलाई खतराका रुपमा हेर्‍यो । यसैकारण सुरु भएको युद्धको चपेटामा यतिबेला सुडान पिल्सिरहेको छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख १८, २०८० १८:२५