'उज्वल सपना'को स्वर्णिम नेपाल र रास्वपाका चुनौती

A+ A A-

भर्खरै सम्पन्न उपनिर्वाचनमा स्वर्णिम वाग्लेको विजय नेपालको राजनीतिमा अग्रगामी छलाङ हो । यो छलाङ राजनीतिक मात्र हुन्छ कि देशको सुशासन र जनताको समृद्धिमा पनि हुन्छ त्यो त हेर्न बाँकी नै छ । तर यो विजयले बारम्बार परीक्षण भइसकेर पनि देशको सत्ता र कुर्सी आफ्ना र आसेपासेका स्वार्थको भागबण्डामै रमाउने पुस्ताका नेताहरूलाई नमीठो चड्कन हानेकाे छ । त्यसमाथि आफूलाई 'अग्रगामी छलाङ' को क्रान्तिकारी नेता मान्ने प्रधानमन्त्रीले आफ्नो गठबन्धनका उमेद्वारलाई भोट माग्दा 'जितेर पठाउनुस् मन्त्री बनाउँछु' भनेको अपमानजनक वाक्य सुन्दा उनले आजका जागरुक जनतालाई अझै उल्लु, प्रलोभनमा बिक्ने हुल सोचेको प्रष्ट देखिन्छ ।

हुन त नेताका वरिपरि स्वार्थ भएका आसेपासे मात्र देख्दा, जनतालाई कसरी सुशासन दिने र सेवा प्रदान गर्ने भन्दा पनि कसले कति घुस खान पाउने मन्त्रालय पाउने, मन्त्री बन्ने बनाउने गठबन्धन र भागबन्डाको खेल देख्दा, र यो रोग संघमा मात्र नभएर प्रदेशसम्मै फ़ैलिएको देख्दा, मूल सँग्लो भए न पानी संग्लो हुन्छ भनेझैं, शीर्ष नेताहरूको आचरणकै उपज हो कि भन्ने निर्क्योल गर्न सकिन्छ ।

अब त्यो भद्दा राजनीतिक संस्कार त अहिलेको राजीनितिक रोग नै भयो । हामीले बोल्न पाउने स्वतन्त्रता, जनताले पार्टी र नेता छान्न पाउने स्वतन्त्रताको लागि पुराना नेताको योगदानको कदर गर्ने पर्छ । तर पार्टीहरूभित्र अझै पनि आन्तरिक लोकतन्त्र भने अझै छैन र शीर्ष तहमा लोकतान्त्रिक संस्कार पनि छैन । नत्र एकै व्यक्ति हरेक पुराना पार्टीभित्र दशकौसम्म शीर्ष नेता हुन सम्भव हुँदैन । अनि पुराना पार्टीका नेताहरूको आचरण, काम र संस्कृतिले देशलाई सुशासन र समृद्धिको बाटो लग्दैन । उहाँहरूको नियत गलत नहोला तर उहाँहरूको क्षमता, उमेर र ऊर्जाले पनि देशलाई हाक्न नसक्ने छर्लङ्ग पारेकाे छ । खुसीको कुरा के छ भने अब देशलाई अगाडि बढाउन रवि, स्वर्णिम, बालेन, हर्क, शिशिर, सोबिता, तोसिमा, सुमनाको आगमन भइसकेको छ ।

'समृद्धि हाम्रै पालामा', 'व्यवस्था होइन, अवस्था परिवर्तन', 'युवा अघि सर्छ, देश अघि बढ्छ', 'हामीले नगरे कसले, अहिले नगरे कहिले', 'नेपाल हाम्रो घर हो, डेरा होइन' जस्ता दुरदर्शी विचार, मन्त्र र भाष्य निर्माण गर्ने मार्गदर्शक स्वर्गीय उज्वल थापा साँच्चै नै यो वैकल्पिक शक्ति निर्माण महाअभियानका प्रमुख नायक थिए । उनले सुरु गरेको विवेकशील नेपालको अभियान शुद्ध र निस्वार्थ थियो । हो, उनले बनाएको पार्टीले उनले दिएको बत्तीलाई बालिरहन सकेन । साथसाथै त्यसमा रविन्द्र मिश्रजस्ता गर्भमा राजसंस्था बोकेर आउनेले विवेकशील पार्टीलाई वैचारिक प्रदूषण गरेर आफू राप्रपा छिरे । उनको देश र जनताको भलो नै चिताउने नियत र देशको अवस्था परिवर्तन गर्ने हुटहुटीप्रति व्यक्तिगत रूपमा मेरो सम्मान नै भए पनि विवेकशील युवाको शुद्ध राजनीतिलाई पुरातनवादी प्रदूषण मिसाउन खोजेर राप्रपा पलायन रविन्द्र मिश्रले ऐतिहासिक राजनीतिक बेइमानी गरेका छन् ।

जे जसो भए पनि उज्वलले सल्काएको आगो अहिले रन्जु दर्शना, बालेन, रवि हुँदै स्वर्णिमसम्म आइपुगेको छ । केही समयपहिले नेपालमा स्थानीय निर्वाचन भएपछि मैले 'राजनीतिको टर्निङ प्वाइन्ट बन्न सक्छ बालेनले बालेको दियो' भन्ने लेख शिलापत्र अनलाइनमा लेखेको थिएँ । अहिले स्वर्णिमको विजयले त्यसको पुष्टी मात्र गर्दैन, यसले अबको नयाँ राजनीतिको शुभ संकेत गर्दछ ।

वैचारिक रूपमा भन्दा म आफैँ पनि वैकल्पिक शक्ति नै आउनुपर्छ भन्ने मा पूर्ण विश्वास राख्छु । सन् २००९ तिरको कुरा हुनुपर्छ, अहिले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका शिशिर खनाल अमेरिकाको युनिभार्सिटी अफ विस्कंसिन म्याडिसनमा सार्वजनिक नीतिमा स्नाकोत्तर गरेर, सर्वोदय आभियान हुँदै, टिच फर नेपाल संस्था खोलेर नेपाल फर्कने क्रममा थिए । त्यतीबेला म पनि त्यही युनिभर्सिटीमा सार्वजनिक तथा ऊर्जा नीतीमा स्नाकोत्तर नै गर्दै थिएँ ।

शिशिरले पढाई सकेर नेपाल जाने निर्णय गरे पनि म आफूले भने पढाई सकेर नेपाल जाने आँट गर्न सकिनँ । तर नेपाल गयो भने जानेचाहिँ राजनीतिमै हो है भन्ने आफूलाई भित्र लागिरहन्थ्यो । देशलाई चरम कुसंस्कृत हुँदै गएको राजनीति नसुध्री विकास र समृद्धितिर लान सकिन्न भन्ने मेरो आफ्नो बुझाई रह्यो । त्यो कुरा मैले शिशिरलाई पनि बेला बेलामा भन्ने गर्थेँ । मैले आफूले गर्न नसके पनि शिशिरजस्ता विवेकी र सक्षमहरू राजनीतिमा आइदिए हुन्थ्यो भन्ने लाग्थ्यो । राजनीतिमा आउनुभन्दा पहिले पनि शिशिरले प्रभावकारी समाज सेवा गरे र कालान्तरमा अहिलेको समय सायद राजनीतिमा आउन पनि नयाँ अनुहारहरूलाई अनुकूल देखियो ।

सो समय अमेरिकामै ऊर्जा नीती सम्बन्धी काम गरेर बसेकै भए पनि विवेकशील पार्टी, साझा पार्टीका क्रियाकालापहरूलाई अनि समग्र नेपाली राजनीतिलाई नियालि राखेको थिएँ । त्योबीच उज्वलले नेपाली राजनीतिमा वैकल्पिक शक्ति र युवाको जागरणमा युगान्तकारी जग बसेकोमा कुसैको दुई मत नहोला । उज्वलले बनाएको पवित्र स्पेसमा 'नयाँ शक्ति' भन्दै नयाँ बोतलमा पुरानो रक्सी राख्ने चेष्टा पूर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईले नगरेका होइनन् । अहिले आएर त युवा र वैकल्पिकलाई उकास्छु भन्ने उनै अगुवाले आफूलगायत आफ्नै युवा सन्तानलाई पनि पुरानैमा विलय गराएर आफ्नो असली अनुहार प्रष्ट परेका छन् नै ।

त्यसमाथि उनको विलयउन्मुख पार्टीलेसम्म स्वर्णिमको समर्थन गरेन बरु उल्टै तनहुँमा गठबन्धनको उमेद्वारलाई भोट हाल्ने उर्दी गर्‍याे । यसबाट पनि थाहा हुन्छ- उनको पार्टी र केन्द्रीय समितिको 'वैकल्पिकता' नयाँ 'समाजवादी' सोच - जो केवल शब्दजाल मात्र हो - कर्ममा उही पुरानैलाई त्वं शरणम् नै हो ।

जसरी उज्वल थापाले, रवि लामिछानेले पुराना पार्टीबाट हुन्न भनेर वैकल्पिक शक्ति निर्माणमा होमिए, म त्यसको सम्मान गर्छु । स्वर्णिम वाग्लेजत्तिको सक्षम मान्छे जुन पार्टीमा भए पनि देशले पाउँदा खुसी त भइनै हालिन्छ । तैपनि उहाँ जतिको मान्छेले पुरानाबाट हुन्न भनेर थाहा पाउन दशकौँ लाग्ने स्थिति अब नहोस् ।

पुराना पार्टीभित्रकै नेताको पाउ मोलेर केही शक्ति आर्जन अवश्य सकिएला तर नयाँ राजनीतिक संस्कार बसाल्न, नीति कार्यक्रम बनाउन, र दीर्घकालीन विकास, समृद्धि र अवस्था परिवर्तनको बाटोमा जान, नयाँ संगठित सुसंस्कृत शक्ति नै चाहिन्छ । जे होस् स्वर्णिम वाग्लेले त्यो महसुस गरेको कुरा स्वागतयोग्य छ । अब सम्पूर्ण अन्य पार्टी वा स्वतन्त्र रहेर हरेक तप्का, पेसाबाट हेरिरहने हरुले कुरेर बस्ने बेला छैन । देशलाई अघि बढाउन सबै संगठितरूपमा अघि बढ्ने बेला आएको छ ।

स्व. उज्वल थापासँग अनलाइन फोरमहरूबाट परिचय भएपछि पनि बेलाबेलामा संवाद हुन्थ्यो । पछिल्लो पटक सन् २०१९ मा नेपाल आउँदा उज्वललाई उनकै घरमा भेटेको थिएँ । उनको एउटा पुस्तक प्रकाशन गर्नुअघि पढेर केही सुझाव लिएर गएको थिँए । त्यो भेटमा उज्वलले भनेको कुरा अहिले पनि निकै घत लाग्छ । 'नेपालमा अब सक्षम युवाले अवसर पाएनन्, अघि बढेनन् र राजनीति सफा गरेनन् भने नेपालमा कोही युवा बस्ने छैनन् ।'

हुन पनि पुराना पार्टी दशकौँदेखि उही अनुहारले ओगटेर बसेका छन्, युवाले अवसर पाउने त कहिले कहिले । उज्वलले नै सुरु गरेका हुन, युवालाई अघि बढाउने (रन्जु दर्शना, पुकार बम), अनि एक कार्यकालपछि (मिलन पाण्डे) लाई पार्टीको नेतृत्व हस्तान्तरण गर्ने, युवाप्रति विश्वास गर्ने, नेतृत्व विकास गर्ने संस्कृति ।

उज्वलले सुरु गरेको अभियानले बालेन शाह, हर्क साम्पाङ्गलाई पनि सहयोग गरेकै छ । अहिले आएर रवि लामिछानेले पनि उज्वलले बालेको आगोलाई निरन्तरता दिएका छन् । स्वतन्त्र पार्टीमा आन्तरिक लोकतान्त्रिक अभ्यासबाट देशैभर सक्षम नेतृत्वलाई अगाडि ल्याएका छन् । हो, यो अभियानमा जोडिने केही बेइमान् पनि निस्कने छन् । चाहे राजनीतिक रूपमा होस् वा आचरणमै पनि । अबको चुनौती रवि, स्वर्णिम, शिशिर, सुमना, सोबिता, तोसिमा र सम्पूर्ण स्वतन्त्र पार्टी पंक्तिलाई छ। शक्ति आर्जनसँगै पार्टीलाई कसरी एकबद्ध गर्दै जाने, वैचारिक स्पष्टता दिँदै जाने, आन्तरिक सुसंस्कृत राजनीतिको अभ्यासबाट पूरै देशको राजनीति सुसंस्कृत बनाउने ?

सार्वजनिक नीति पढ्दा मैले व्यवस्थापनको पनि कक्षा लिएको थिएँ । व्यवस्थापनको धेरै सिद्धान्तमध्ये एउटामा कुनै पनि संस्थाको तीन पाटालाई मजबूत गर्ने सूत्र प्रस्ताव गरिएको छ । संरचना, संस्कार, र सीप ।

पार्टीको संरचना चुस्त र प्रभावकारी हुनुपर्‍याे, चेक र ब्यालेन्स गर्ने हुनुपर्‍याे । त्यसपछि सम्पूर्ण पार्टीसम्बद्धमा पार्टीको आचार र विचारको संस्कार सुसंस्कृत हुनुपर्‍याे र त्यही संस्कार सबै जनतासम्म पुग्नु पर्‍याे । अन्त्यमा नेतृत्व गर्नेमा देशको विकास अघि बढाउने, जे कामका लागि जिम्मेवारी दिइएको हो, त्यो काम गर्न सक्ने सीप हुनुपर्‍याे, सबैमा सीपको पनि विकास हुँदै जानु पर्‍याे ।

साथसाथै राजनीतिमा भाष्य निर्माणमा पोख्त पुराना नेताहरूलाई माथ गर्न इमानदार, सुसंस्कृत र विवेकशील भाष्य निर्माण गर्दै थप जनताको मन जित्नुपर्‍याे । पुराना नेताको जस्तो 'प्रतिगमनकारी' 'पर्मादेशी सरकार' 'लम्पसार्वादी' 'भस्मासुर प्रवृत्ति' आदि इत्यादीभन्दा उज्वल थापाको जस्तो 'समृद्धि हाम्रै पालामा', 'व्यवस्था होइन अवस्था परिवर्तन', 'राजनीति सेवा हो, पेसा होइन', 'कम बोल्छौँ, धेरै गर्छौं, जस्तो समाजलाई अगाडि बनाउने भाष्य प्रभावकारी हुन्छ ।

आशा छ उज्वलले देखेको र सुरु गरेको स्वर्णिम नेपालको जगमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले अझै इटा थप्दै जाने छ । यसमा स्वर्णिम वाग्लेको आगमन स्वागतयोग्य र महत्त्वपूर्ण छ । अनि यस अभियानमा समीक्षा बास्कोटा, मिलन पाण्डे, रन्जु दर्शनालगायत नेपाललाई विकास, समृद्धि र हरेक जनताको अवस्था परिवर्तन हुने बाटोमा अघि बढेको देख्न चाहने सबै हातेमालो गर्दै जानु उचित हुन्छ । कुशल र सक्षमलाई चुन्ने संस्कृति बस्दै गएको हो कि भन्ने छनक देखिएको छ । यसो भएमा अर्को चुनावसम्म यो सुरुवातको आँधीले भ्रष्ट, असक्षम र दुई चारजना पुरानाको पकडको राजनीतिलाई नयाँ र वैकल्पिक शक्तिको हातमा ल्याउने छ ।

(लेखक लामिछाने अमेरिकाकाे क्यालिफाेर्नियामा बस्छन्)

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख १२, २०८० ०८:००